به گزارش همشهری آنلاین،خاه عباسیان کاشان از شاهکارهای معماری ایران محسوب می‌شود که در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. این خانه تاریخی در محله سلطان امیر احمد کاشان ساخته شده و به‌حدی زیبا است که برای سریال‌های متعددی همچون مسافر ری، ملاصدرا، جابر بن حیان و خانه‌ای در تاریکی استفاده شده است.
ساختار ویژه و اتاق‌های تودرتوی این عمارت، برای هر گردشگری جذابیت دارد؛ به‌خصوص که آینه تمام نمای معماری ایرانی را پیش روی شما قرار می‌دهد. مضاف بر آن، در این خانه شاهد تلاقی انواع هنرهای ایرانی از گچبریهای پرنقش‌ونگار تا نرده‌های سنگی حجاری‌شده و... خواهید بود. همه این ویژگی‌های منحصربه‌فرد باعث شده‌اند که این سازه نامزد دریافت جایزه زیباترین معماری ایران شود. در این مقاله به بهانه نزدیک شدن به ایام تعطیلات و سفرهای نوروزی شما را با بخش‌های مختلف خانه عباسیان کاشان آشنا خواهیم کرد و اطلاعات بیشتری از این شاهکار را در اختیارتان قرار می‌دهیم.
معرفی خانه عباسیان کاشان
خانه عباسیان از جاهای دیدنی کاشان است که از آن به‌عنوان شاهکار معماری ایران یاد می‌شود؛ از همین رو بین گردشگران داخلی و خارجی حسابی معروف است. این خانه تاریخی، از بناهای دوره قاجار محسوب می‌شود که در مدت‌زمان ۲۰ سال توسط حاج محمد ابراهیم تاجر کاشی، از تاجران معروف چینی و بلور در کاشان ساخته شد و کار ساخت آن از حدود سال ۱۲۴۵ هجری قمری آغاز شد. این خانه بزرگ با وسعت ۵۰۰۰ متر مربع و زیربنای ۷۰۰۰ متر مربعی، دارای پنج حیاط و پنج طبقه است. مجموعه تاریخی عباسیان، پنج حیاط و گودال باغچه دارد که پس از وفات مالک اولیه آن، به مرور زمان از هم تفکیک می‌شود و به‌صورت پنج خانه مستقل درمی‌آید.
از بارزترین ویژگی‌های ارزشمند این بنای تاریخی می‌توان به تزیینات گچبری و نقاشی، رسمی‌بندی، مقرنس، یزدی‌بندی و گره‌سازی اشاره کرد که در اوج زیبایی و ظرافت، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کنند. تاکنون چهار باب این خانه خریداری و مرمت شده است که دو خانه به‌صورت گودال باغچه، یک خانه دو طبقه با حیاطی مسقف و یک خانه نیز در قالب حیاط سنتی حفظ شده‌اند. تفاوت عمده این خانه با خانه‌هایی همچون طباطبائی‌ها و بروجردی، در نوع ساختمان آن است که گویی از دل زمین بیرون زده است؛ زیرا طبقه اول آن پایین‌تر از سطح زمین قرار دارد.
خانه عباسیان کاشان برخلاف ورودی غیرتجملاتی و ساده‌اش، در فضای داخلی با اوج هنر و معماری، هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌کند. این خانه مطابق با اقلیم گرم و خشک منطقه، به‌صورت درونگرا ساخته شده و مساحت آن نیز به‌حدی زیاد است که حتی شاید هنگام گشت‌وگذار، راهتان را گم کنید. علاوه بر این، توجه ویژه‌ای به جزییات کاربردی فضاها شده؛ به‌طوری که حتی فضایی مستقل برای آویزان‌کردن گوشت در نظر گرفته شده تا دست گربه به آن نرسد.
خانه عباسیان در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و در حال حاضر تحت پوشش سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان است و بخشی از آن به بنیاد سهراب سپهری تعلق دارد. این خانه به‌لطف وجود یک رستوران سنتی می‌تواند لحظه‌های خوشی را برای شما به ارمغان آورد. علاوه بر این، امکانات دیگری نظیر کافی‌شاپ، فروشگاه عرضه سوغات کاشان، بستنی‌سرا و شربت‌سرا، پارچه‌بافی و قالی‌بافی و سرویس بهداشتی نیز در این مجموعه وجود دارد.
خانه عباسیان کاشان کجاست؟
خانه عباسیان در شهر کاشان قرار دارد و می‌توانید آن را در خیابان علوی، کوی سلطان امیراحمد پیدا کنید. با توجه به همه‌گیری کرونا و احتمال تعطیلی این جاذبه دیدنی، حتما پیش از رفتن، از بازبودن آن اطمینان حاصل کنید.
آدرس خانه عباسیان کاشان: استان اصفهان، کاشان، خیابان علوی، کوی سلطان امیراحمد
نام گذاری خانه عباسیان کاشان
یکی از نکته‌های جالب درباره خانه عباسیان، داستان نام‌گذاری آن است. همان طور که گفتیم این خانه دارای پنج حیاط با معماری منحصربه‌فرد است که هر یک نام خاص خود را دارد. بخش اندرونی را مسعودی فر، بخش بیرونی را عباسیان، بخش حوض‌خانه را حقانی، باغ خانه را تقوی و بخش خدمه را عباسی می‌نامیدند.
پس از مرگ صاحب اولیه خانه، این مجموعه به پنج قسمت تقسیم شد و وراث آن را به افراد مختلف فروختند. تقریبا ۱۰۰ سال پیش بود که آقای عباسیان از تاجران فرش کاشان حیاط بیرونی را به مبلغ ۱۰۰۰ تومان خریداری کرد که در آن زمان اتفاق بزرگی محسوب می‌شد و نقل مجالس کل شهر شد و از آن زمان به خانه عباسیان شهرت یافت.
تحلیل خانه عباسیان کاشان
تنوع و تعدد فضاهای خانه عباسیان قابل‌مقایسه با هیچ خانه دیگری نیست و حتی کیفیت این فضاها تاحدودی با سایر خانه‌ها تفاوت دارد. یکی از جلوه‌های زیبای معماری این بنا، کانال‌های ورودی آب قنات به خانه است که از میان پایه‌های خشتی حیاط عبور می‌کنند و برای اینکه در برابر تخریب مقاوم باشند، از ملاط ساروج ساخته شده‌اند.
وجود حوض، درخت و سطوح گیاه‌کاری در حیاط‌های خانه عباسیان نیز از مهم‌ترین عوامل ایجاد رطوبت در خانه به شمار می‌روند. علاوه بر این، اتاق‌هایی که در اطراف حیاط‌ها ساخته شده‌اند، در برابر باد و طوفان شن و بادهای سرد زمستانی مناطق کویری مقاوم هستند.
با همه این اوصاف، از ویژگی‌های اصلی معماری خانه عباسیان می‌توان به گودال باغچه، قرینه‌سازی، تنوع فصلی، معماری محجبه و معماری درون گرا اشاره کرد که در ادامه توضیح مختصری راجع به آن‌ها خواهیم داد.
تنوع فصلی: برای این عمارت قسمت‌های تابستان‌نشین و زمستان‌نشین در نظر گرفته شده است و به این ترتیب، متناسب با وضعیت آب‌وهوایی هر فصل، از قسمت‌های خاصی از مجموعه استفاده می‌شد.
قرینه سازی: قرینه‌بودن این بنا نیز در نوع خود جذاب است؛ در واقع اگر خطی فرضی در وسط هر ضلع این خانه کشیده شود، دو طرف آن ضلع کاملا قرینه هستند.
معماری نقاب‌دار یا محجبه: هنگام ورود به خانه عباسیان می‌بینید که مسائل مذهبی در معماری این خانه رعایت شده است و علاوه بر دو بخش اندرونی و بیرونی، وجود اتاق‌های متعدد و تودرتو، دیوار حجاب در دور پشت بام برای اینکه همسایه به داخل بنا دیدی نداشته باشد، تفکیک محل سکونت خانم‌ها و آقایان در اتاق‌ها و... همگی گواهی بر این موضوع هستند. این ریزبینی حتی از همان بدو ورود به خانه لحاظ شده است و با تعبیه کوبه‌هایی با صدای متفاوت برای در ورودی، جنسیت افراد برای اهالی خانه مشخص می‌شد. علت این موضوع هم برمی‌گردد به اینکه کاشان از گذشته به دارالمومنین مشهور بوده و اساسا معماری عصر قاجار یک معماری مذهبی بوده است.
معماری درونگرا: بناهای قدیمی از جمله خانه عباسیان، از ظاهری ساده با تزیینات بسیار کم برخوردار هستند؛ اما وقتی قدم به داخل آن‌ها می‌گذارید، بسیار باشکوه و زیبا به نظر می‌رسند.
گودال باغچه: خانه عباسیان پایین‌تر از سطح کوچه قرار دارد که به این سبک معماری «گودال باغچه» می‌گویند. کاربرد چنین روشی این بود که دسترسی عمارت به قنات راحت‌تر صورت بگیرد و آب فشار لازم را داشته باشد. علاوه بر این، می‌توانستند از خاک گودبرداری برای تهیه آجر استفاده و با این کار در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنند. به‌خاطر همگونی جنس مصالح با خاک زمین‌های مجاور ساختمان، این روش موجب استحکام بیشتر ساختمان نیز می‌شد. عایق‌شدن ساختمان در برابر سرما و گرما نیز از دیگر مزیت‌های این روش محسوب می‌شود.
بخش های مختلف خانه عباسیان کاشان
ورودی و هشتی
قبل از ورود به خانه عباسیان، این نمای ساده بیرونی است که شما را متحیر می‌کند؛ به‌طوری که اصلا باور نمی‌کنید خانه‌ای تاریخی در این محل وجود داشته باشد.
در ابتدا وارد یک هشتی می‌شوید که سکوهایی برای استراحت مسافران و منتظران در کناره آن به چشم می‌خورد. هنگام عبور از این هشتی متوجه شیب آن می‌شوید که نشان می‌دهد سطح خانه پایین‌تر از خیابان قرار دارد و این سطح شیب‌دار کمک می‌کند تا تغییر ارتفاع به‌تدریج اتفاق بیفتد. این هشتی زیبا و مسقف، دید مستقیم از کوچه به داخل بنا را از بین می‌برد و از یک طرف به بخش خدمه و از طرف دیگر به درون بنا منتهی می‌شود.
پس از آن باید از دالان شیبداری موسوم به دالان حجاب عبور کنید تا به هشتی روباز و بزرگی برسید. این دالان هم دید مستقیم به داخل بنا را از بین می‌برد و از آنجا که طولانی است، افراد متوجه کاهش ارتفاع سطح زمین نمی‌شوند. یکی از مزیت‌های این هشتی بزرگ‌تر، استفاده از آن به‌عنوان اصطبل موقت برای افرادی بوده است که قصد ورود به عمارت را نداشتند. به همین منظور محلی برای علوفه حیوانات و پله‌هایی با ارتفاع کم برای سهولت حرکت چهارپایان تعبیه شده بود. این هشتی به قسمت‌های بیرونی، اندرونی و طبقات پایین بنا راه دارد.
بخش‌های مختلف این مجموعه را می‌توان به سه بخش اصلی اندرونی، بیرونی و بخش خدمه تقسیم کرد که در اینجا به تشریح آن‌ها می‌پردازیم.
بخش بیرونی
بخش بیرونی شامل طبقه‌های بالا می‌شود که برای اسکان موقت مسافران، مهمانان تجاری و اقوام استفاده می‌شد. ضمن اینکه، اتاق‌های کار صاحب‌خانه نیز در این بخش قرار داشت. بخش بیرونی از قسمت‌های مختلفی نظیر اتاق آینه، سرپوشیده بزرگ، ایوان بهاره، اتاق‌های آینه، سرپوشیده کوچک و اتاق مرکزی تشکیل شده است. بخش‌هایی از طبقه‌های پایین نیز جزو بخش بیرونی محسوب می‌شوند.
طبقه های بالای بخش بیرونی
اتاق شاه‌نشین
اتاق‌های شاه‌نشین با تزیینات بسیاری همچون آینه‌کاری، گچبری، پنجره‌های رنگی و... مجلل‌ترین اتاق‌ها در خانه‌های قدیم به شمار می‌رفتند. آینه‌کاری‌های زیبایی به‌شکل ستاره و ماه و شمسه مرکزی در سقف این اتاق وجود دارد که نه‌تنها زیبایی خاصی به آن بخشیده است، بلکه در طول شب با روشن‌شدن چراغ، بخشی از روشنایی اتاق‌ها را فراهم می‌کنند؛ همچنین انعکاس نور باعث ایجاد یک آسمان مجازی در سقف می‌شود.
درهای «ارسی»، یکی دیگر از تزیینات اتاق شاه‌نشین است که به‌صورت عمودی باز و بسته می‌شود و بخش فوقانی آن‌ها دو جداره دارد. از آنجا که اتاق شاه‌نشین برای پذیرایی از مهمان‌های خاص و برگزاری مراسم‌های ویژه‌ای مثل عروسی استفاده می‌شد، به آن اتاق عروس نیز می‌گفتند.
سرپوشیده بزرگ
فضای موسوم به «سرپوشیده» برای جشن‌ها، مراسم مذهبی، عزاداری و… استفاده می‌شد و در واقع نقشی معادل اتاق‌های کنفرانس یا سالن‌های اجتماعات امروزی را داشت. فضای سرپوشیده دو طبقه دارد که طبقه بالا برای بانوان و طبقه پایین برای آقایان بوده است و تهویه هوای آن با کمک یک بادگیر انجام می‌شد.
یکی از بخش‌های خاص سرپوشیده، سقف کلاه فرنگی آن است که از طریق پنجره‌های مشبکی به نام «پنجره‌های موشی»، نور داخل این فضا را تأمین می‌کند. از آنجا که سرپوشیده بزرگ در بخش بیرونی عمارت عباسیان قرار دارد، دارای تزیینات کمتری است.
ایوان بهاره
ایوان بهاره همان طور که از نامش برمی‌آید، در فصول معتدل سال مورد استفاده بود و به‌وضوح می‌توان قرینه‌سازی را در این بخش مشاهده کرد؛ به‌عبارتی اگر با یک خط فرضی آن را به دو قسمت کنید، طرفین ایوان کاملا قرینه و مشابه هم هستند. در ضلع چپ ایوان، اتاق‌های متصل به سرپوشیده قرار گرفته‌اند و در ضلع راست آن، اتاقی وجود ندارد؛ هرچند زمین همسایه پشت ضلع راست قرار دارد و از آنجا که زمین این قسمت «قناسی» دارد، معمار سعی کرده است با اصل قرینه‌سازی، این عیب را بپوشاند و دو وجه را کاملا شبیه به هم بسازد.
اتاق های آینه
اتاق‌های کوچکی در این بخش از خانه وجود دارد که ظاهرا به محل کار صاحب‌خانه اختصاص داشتند. جالب اینکه درهای کوچکی در پشت این اتاق‌ها قرار دارد که مستقیما به بیرون خانه می‌رسند. یکی دیگر از جذابیت‌های اتاق‌های آینه در این است که وقتی روبه‌روی یکی از درها بایستید، شاهد تکرار چارچوب درها خواهید بود؛ گویی که تصویری را در آینه‌های موازی شاهد هستید و همین تکرار، منظره‌ای دیدنی به وجود آورده است. بی‌دلیل نیست که به آن‌ها، اتاق‌های آینه می‌گویند.
در پایین تمام درها، تخته‌ای به نام «جناب در» وجود دارد که شاید فکر کنید هنگام تردد باعث زحمت افراد می‌شد؛ اما در واقع وجود این بخش به چند دلیل بود است: علاوه بر ممانعت از ورود گردوغبار و حشرات موذی و جلب توجه افراد برای درآوردن کفش‌های خود؛ به‌دلیل بلندبودن پای در و کوتاهی سقف آن، افراد چاره‌ای جز خم‌کردن سر خود نداشتند که همین موضوع نشانه‌ای از ادب و احترام به اشخاص داخل اتاق محسوب می‌شد.
سرپوشیده کوچک
سرپوشیده کوچک که بین اندرونی و بیرونی قرار دارد و برای برگزاری برنامه‌های خصوصی‌تر استفاده می‌شد، درست شبیه به سرپوشیده بزرگ است؛ هرچند که تزیینات بیشتری دارد؛ به‌خصوص استفاده از دو رنگ تیره و روشن که همین تضاد رنگ‌ها، منظره جذابی خلق کرده است. در این بخش حلقه‌هایی مخصوص آویزان‌کردن وسایل روشنایی به چشم می‌خورد.
اتاق مرکزی
اتاق مرکزی به‌نوعی قلب این عمارت است و از همین رو تسلط و دید کافی به طرفین دارد؛ یعنی می‌توان بخش اندرونی و بخش بیرونی را هم‌زمان زیر نظر داشت. همین ویژگی باعث شده بود که این اتاق به صاحب‌خانه تعلق داشته باشد. تزیینات زیبایی از گچبریها تا پنجره‌های مشبک گچی و درهای ارسی، جلوه تحسین‌برانگیزی به آن بخشیده‌اند.
پنجره‌های مشبک گچی این اتاق با ظرافت خاصی کار شده‌اند؛ به‌طوری که در بدنه آن‌ها از گچ تقویت‌شده استفاده شده و شیشه‌های رنگی به پشت آن‌ها چسبانده شده است. به این ترتیب، روی اصلی پنجره‌ها به‌طرف داخل اتاق است که این موضوع معماری درونگرای آن را نشان می‌دهد. شومینه‌ای گچی نیز در این اتاق دیده می‌شود که از ابتدا وجود نداشت و در جریان تفکیک بنای اولیه که به تقسیم‌شدن اتاق مرکزی به دو قسمت انجامید، این شومینه در آن ساخته شد. با این حال، در زمان مرمت بنا، دیوار کاذب این اتاق برداشته و شومینه هم از آن جدا شد.
طبقه‌های پایین بخش بیرونی
آب‌انبار
از آنجا که در روزگاران گذشته آب قنات در تمام ساعات شبانه‌روز در دسترس مردم نبود و جیره‌بندی می‌شد، آب موردنیاز را در مخازن مخصوصی ذخیره می‌کردند. آب‌انبار خانه عباسیان مجهز به مخزن آب، چاه آب و چرخ چاه است که با کمک چرخ چاه، آب در مخزن ذخیره و سپس با روش‌های خاصی تصفیه و مصرف می‌شد. از نکته‌های درخورتوجه در این قسمت می‌توان به سیستم خنک‌سازی آب و عایق‌بندی اشاره کرد.
بخش اندرونی
اندرونی، محل زندگی روزمره افراد خانواده بود و به محارم تعلق داشت؛ از همین رو توسط راه‌ها و درهای مخصوصی از سایر بخش‌ها جدا شده بود تا نامحرم‌ها به آن دسترسی نداشته باشند. اتاقک مخفی و شاه‌نشین در طبقات بالای بخش اندرونی و بخش‌هایی نظیر سرویس‌های بهداشتی، سردر راه‌پله بخش اندرونی، حوض‌خانه، چاه آب، حیاط باغ، سرداب بزرگ، رخت‌شوی‌خانه و عبادتگاه در طبقه‌های پایین اندرونی قرار دارند.
طبقه‌های بالای بخش اندرونی
اتاق شاه‌نشین
یک اتاق شاه‌نشین در قسمت اندرونی قرار گرفته است که سقفی مزین به طرح‌های شمسه و ستاره با تعداد زیادی آینه دارد. شومینه زیبایی هم در این اتاق به چشم می‌خورد که طرح‌های تزیینی اطراف آن با آب طلاکاری و رنگ‌های طبیعی ایجاد شده‌اند. فضای دو جداره بالای شومینه برای هدایت دود به بیرون بوده است و سوراخ‌هایی در پایین شومینه دیده می‌شود که با تزریق هوا به آتش به سوختن بهتر آن کمک می‌کرد.
دریچه راه مخفی
در یکی از اتاق‌های اندرونی، یک دریچه راه مخفی با تعدادی پله در زیر آن وجود دارد که راه فرار خانه بوده است. اهالی خانه همچنین از این راه برای تردد به خانه‌ها و محله‌های اطراف و همین طور حمام عمومی استفاده می‌کردند.
اتاقک مخفی
در یکی از اتاق‌های اندرونی، دریچه‌ای متصل به یک اتاقک کوچک و تاریک وجود دارد که حدس و گمان‌های مختلفی درباره کاربری آن زده می‌شود که طبق یکی از آن‌ها، از این محل برای نگهداری اشیای قیمتی و گران‌قیمت استفاده می‌کردند. برخلاف باور عمومی که مکان‌های مخفی باید در زیرزمین و طبقه‌های پایین باشد، معمار این مجموعه با هنرمندی تمام، این مکان مخفی را در طبقه‌های بالا طراحی کرده بود.
طبقه‌های پایین بخش اندرونی
سرویس‌های بهداشتی قدیمی
توالت‌های قدیمی خانه عباسیان درست در پشت راه‌پله‌های ساختمان هستند؛ جایی که دید مستقیم به آن وجود نداشت، بوی بد آن نمی‌توانست آزاردهنده باشد و رفت‌وآمد کمی در آنجا انجام می‌شد. توالت‌ها طوری طراحی شده‌اند که بین توالت تا نزدیک‌ترین اتاق حداقل هفت قدم فاصله وجود دارد. در واقع طبق شرع، اگر پا نجس باشد با هفت قدم راه‌رفتن روی زمین پاک می‌شود.
سردر راه پله بخش اندرونی
سردر راه پله بخش اندرونی از آن جهت حائز اهمیت است که نقوش گچبری روی آن شامل شمعدان‌های بلورینی است که به شغل صاحب اول بنا اشاره دارد. در قدیم رسم بر این بود که شغل صاحب‌خانه در گچبریها و تزیینات نمایش داده می‌شد تا تبلیغ کار او باشد که مشابه آن را می‌توانید در خانه طباطبایی‌ها ببینید که با طرح فرش مزین شده و همین طور خانه بروجردی‌ها که طرح سماور و ساعت دارد.
چاه آب
برای آب‌رسانی در خانه عباسیان از آب قنات و همین طور دو چاه آب استفاده شده است که یکی از این چاه‌ها برای ذخیره آب و دیگری برای تامین آب باغچه‌ها، حوض‌ها و... به کار می‌رفت. آب این چاه‌های عمیق با کمک چرخ‌های مخصوصی بالا آورده می‌شد که دو سطل داشتند و این سطل‌ها در خلاف جهت هم حرکت می‌کردند. در ادامه، این آب در حوضچه‌های کناری ریخته می‌شد و از طریق کانال‌های زیرسطحی در ساختمان جریان می‌یافت.
حوض‌خانه
از آنجا که شهر کاشان در مجاورت کویر قرار دارد؛ معماران قدیمی تلاش می‌کردند تا حداکثر استفاده را از معماری ببرند و با طراحی فضای حوض‌خانه، دمای ساختمان را تعدیل کنند و موجب خنک‌شدن ساکنان خانه شوند. وجود حوض‌ها و کانال‌های گردش آب در اطراف اتاق‌ها و همچنین کانال‌های متصل به بادگیر باعث ایجاد هوای مطبوعی در حوض‌خانه می‌شود که در مقایسه با سایر قسمت‌های بنا کاملا محسوس است. با این اوصاف می‌توان نتیجه گرفت که از این محل برای تفریح و خنک‌شدن در فصول گرم استفاده می‌کردند.
روشنایی حوض‌خانه از طریق نورگیر مرکزی تامین می‌شود و اتاق‌های مخصوصی در طرفین آن به چشم می‌خورد. آب قنات پس از عبور از حوض‌خانه، وارد یکی از اتاق‌های جانبی می‌شود که حوض کوچکی دارد و وجود کانال‌های آب در اطراف اتاق به خنکی فضای آن کمک می‌کند. این کانال‌ها با چنان دقتی عایق‌بندی شده‌اند که هیچ‌گونه نشتی آب نداشته باشند و صدمه‌ای به پایه‌ها و طبقات فوقانی وارد نکنند.
یکی دیگر از بخش‌های جذاب حوض‌خانه، درها و پنجره‌های آن است که با هنر گره‌چینی ساخته شده‌اند؛ به این معنا که در ساخت آن‌ها از چسب و میخ استفاده نشده است و قطعه‌های چوب در یکدیگر فرو رفته‌اند. علاوه بر این، یک حیاط دو طبقه در حوض‌خانه وجود دارد که مستقیما به ورودی اصلی خانه منتهی می‌شود.
حیاط باغ
حیاط باغ، محلی مملو از درختان سرسبز و حوض‌های آب است که محیط فرح‌بخشی را برای اهالی خانه ایجاد می‌کرد. این حیاط به‌همراه دو حیاط دیگر جزو سهم‌الارث آیت‌الله سید محمد علوی بروجردی، فرزند صاحب اولیه بنا بوده است که از حیاط حوض‌خانه به‌عنوان محل تدریس و از حیاط باغ برای اقامه نماز جماعت استفاده می‌کردند؛ به همین دلیل بین اهالی شهر به آسید محمد باغ یا سید باغ معروف است.
رخت شوی خانه
در داخل رخت‌شوی‌خانه شاهد کانال‌های ورود و خروج آب و حوض آب خواهید بود که همان طور که از اسمش برمی‌آید، از این فضا برای شست‌وشوی لباس‌های کثیف استفاده می‌شد.
سرداب بزرگ
هوای سرداب در اثر عواملی مثل معماری خاص سرداب، بادگیرها، کانال‌های زیر سطحی آب و همچنین اختلاف سطح زیاد با کوچه، خنک است و با توجه به گرمای هوای مناطق کویری، از سرداب برای خنک‌شدن و استراحت استفاده می‌کردند. سرداب، اتاق کوچکی است که هیچ مصالحی در ساخت آن به کار نرفته؛ زیرا عملا در دل خاک حفر شده است و به خاطر هوای خنکی که دارد، مواد غذایی فاسدشدنی را در آن نگهداری می‌کردند.
عبادتگاه
در خانه تاریخی عباسیان همه نوع امکانات لازم برای زندگی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به عبادتگاه یا نوعی مسجد اشاره کرد. در پس سردابی که بین اندرونی و بیرونی قرار دارد، عبادتگاهی مزین به گچبری اسما مقدسه، آیات قرآن و ادعیه خودنمایی می‌کند. در این محل همچنین، تاریخ «سنه ۱۲۵۲» به‌عنوان تنها سند موجود در بنا است که سال اتمام ساخت عبادتگاه را نشان می‌دهد.
بخش خدمه
بخش خدمه که مختص خدمتکاران است، راه عبورومرور و حیاط جداگانه‌ای دارد و علاوه بر اتاق کار خدمه، شامل مطبخ و حیاط خدمه می‌شود.
مطبخ
مطبخ یا آشپزخانه برای پخت‌وپز استفاده می‌شد و در کنار تنور و اجاق، محل‌هایی برای نگهداری ظروف داشتند. یک حوض آب مجهز به کانال‌های ورود و خروج آب در مطبخ وجود دارد که از آن برای شست‌وشو استفاده می‌کردند. جالب اینکه یک هواکش در بالای تنور و اجاق‌ها تعبیه شده بود که دود ناشی از پخت غذا را به بیرون منتقل می‌کرد. نورگیرهایی که به حیاط خدمه راه داشتند، این فضا را روشن می‌کردند که در حال حاضر مسدود هستند.
حیاط خدمه
از حیاط خدمه به‌عنوان مکانی برای استراحت، اقامت و کار خدمه استفاده می‌کردند که به مطبخ راه داشت و اکنون بسته است. تنها قسمت خانه عباسیان که تاکنون از وراث خریداری نشده، همین حیاط است که در حال حاضر به‌عنوان محل سکونت به کار می‌رود.
تزیینات خانه عباسیان کاشان
یکی از دلایل شهرت عمارت تاریخی عباسیان، تزیینات به‌کاررفته در آن است؛ به‌طوری که انواع گچبری در گوشه‌وکنار آن خودنمایی می‌کند، از رسمی‌بندی تا کاربندی، یزدی‌بندی، مقرنس، مشبک، قطاربندی و... که نگاه هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند. همان طور که گفتیم مجلل‌ترین بخش‌های این خانه، اتاق آینه و اتاق شاه‌نشین هستند که انواع و اقسام تزیینات را در خود جای داده‌اند.
در این اتاق‌ها علاوه بر گچبریهای زیبا که جذابیت آن را دوچندان کرده‌اند، شاهد آینه‌کاری، پنجره‌های گچی، درها و پنجره‌های رنگی و... خواهید بود. تزیینات اتاق شاه‌نشین، به‌خصوص آینه‌کاری‌های سقف و منشورهای شیشه‌ای آویزان از نخ‌های ابریشمی، اوج هنر دوران قاجار را به رخ می‌کشند.
جاهای دیدنی اطراف خانه عباسیان
حمام سلطان امیراحمد: این حمام به‌لحاظ معماری و تزیینات، نمونه‌ای بی‌بدیل از حمام‌های ایران به شمار می‌رود که در محله‌ای تاریخی و در نزدیکی جاذبه‌های گردشگری متعددی قرار دارد. یکی از جذابیت‌های این حمام که آن را به سوژه عکاسان تبدیل کرده، پشت بام آن است که از مکان‌های نمادین کاشان محسوب می‌شود. حمام سلطان امیر احمد فقط حدود ۱۵۰ متر با خانه عباسیان فاصله دارد.
خانه بروجردی ها: این خانه که در عصر قاجار در سال ۱۲۸۰ هجری قمری ساخته شد، در بافت تاریخی کاشان قرار دارد و محل سکونت حاج آقا حسن بروجردی، از بازرگانان شهر کاشان بوده است. خانه بروجردی‌ها که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده، با نقاشی‌های و گچبریهای زیبا و فریبنده تزیین شده است. جالب اینکه این خانه تاریخی کاشان از نظر محبوبیت، به‌عنوان جاذبه گردشگری برتر یونسکو در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ اعلام شده بود.
خانه طباطبایی ها: این خانه به‌حدی زیبا است که به‌عنوان عروس خانه‌های ایران شناخته می‌شود و در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. این خانه ارزشمند با داشتن تزیینات مجلل داخلی و بیرونی نظیر گچبریها، شیشه‌های رنگی و ارسی، اصالت معماری ایرانی-اسلامی را در تناسب با فرهنگ و اقلیم منطقه به رخ می‌کشد و در حال حاضر زیر نظر سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان اداره می‌شود.
نظر شما