با علینقی خاموشی، رئیس سابق اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران گفت‌وگو کرده‌ایم.
ابلاغ بسته حمایت از تولید با محوریت ممنوعیت واردات کالاهای خارجی مشابه تولید داخل تا چه حد قادر به رفع مشکلات تولید‌کنندگان خواهد بود؟
ارائه بسته حمایت از تولید گرچه برای رونق بخش تولید لازم است اما این بسته به‌تنهایی قادر به رفع مشکلات کنونی تولید‌کنندگان نبوده و کافی نیست.
استفاده از حقوق ورودی و سود بازرگانی برای حمایت از تولید کالاهای مشابه تولید داخل باید براساس برنامه‌ای 5 ساله و متوسط 25 درصد به شکل نزولی مورد توجه قرار گیرد تا به صورت سالانه کسر شده و بعد از این مدت به صفر برسد.
گرچه باید از این ابزار برای حمایت از تولید کالاهای داخلی بهره گرفت اما باید توجه کرد که این ابزار در تولید کالاهایی که خاصیت انحصاری دارد کارآمد نخواهد بود و در زمینه این کالاها باید تعرفه به شکلی عادلانه در نظر گرفته شود که ضمن حمایت از تولید‌کنندگان داخلی از شکل‌گیری انحصار تولید در بین تعداد معدودی از تولید‌کنندگان نیز جلوگیری شود.
- برخی، هزینه بالا و رقابتی نبودن تولید داخل کالاها را به‌عنوان مهم‌ترین موانع رونق بنگاه‌های صنعتی و تولیدی قلمداد می‌کنند، آیا بسته مذکور قادر به رفع این نقیصه خواهد بود؟
بالا بودن هزینه و رقابت‌پذیر نبودن تولیدات داخلی ریشه در عوامل متعددی دارد که مهم‌ترین این عوامل سیاست‌های نامناسب ارزی کشور است. متأسفانه چنین قلمداد می‌شود که هرچه نرخ ارز افزایش یابد به نفع تولید‌کنندگان داخلی خواهد بود، این در حالی است که افزایش نرخ ارز نه تنها به نفع تولید‌کنندگان داخلی نیست بلکه موجب افزایش قیمت کالاهای داخلی نیز می‌شود.
باید به نفع تولید با ابزار سود بازرگانی و تعرفه گمرکی آن هم در چارچوب برنامه زمانبندی شده و مدون و نه افزایش نرخ ارز وارد عمل شد. هر چه نرخ ارز افزایش یابد از آنجا که قیمت مواداولیه، قطعات یدکی و ماشین‌آلات مورد نیاز تولید نیز با افزایش نرخ ارز بیشتر می‌شود، این امر افزایش هزینه تمام شده تولید داخل و کاهش قدرت رقابت‌پذیری این کالاها در مواجهه با کالاهای ارزان قیمت خارجی را به‌دنبال خواهد داشت و از سوی دیگر، افزایش نرخ ارز، بیشتر شدن دستمزد و حقوق کارگران، خدمات و... و در نهایت افزایش قیمت تمام شده تولید داخل را به‌دنبال خواهد داشت و این افزایش قیمت تمام شده به نفع کالاهای خارجی موجود در بازار خواهد بود.
بنابراین نوع نگرش به شیوه حمایت از تولید داخل غلط است، باید تا می‌توانیم هزینه تولید را کاهش دهیم و حمایت از تولید نیز با سود بازرگانی و حقوق گمرکی و نه افزایش نرخ ارز محقق شود.
- با این روند شما معتقد به تقدم بهبود فضای کسب و کار و شکل‌گیری تولید رقابتی بر ارائه بسته حمایتی تولید هستید؟
بله، در شرایطی که اکنون با رکود شدیدی مواجه هستیم افزایش هزینه عوامل تولید موجب افزایش قیمت تمام شده تولید کالاهای داخلی شده که از آن به‌عنوان تورم نیز یاد می‌شود. این در حالی است که در واقع قبلا با این شیوه سیاستگذاری به افزایش هزینه عوامل تولید داخل، بیشتر شدن قیمت تمام شده کالاهای تولیدشده و کاهش قدرت رقابت‌پذیری تولید‌کنندگان داخلی کمک کرده‌ایم، اما اکنون به شکلی معکوس عمل می‌شود.
- آیا می‌توان صرف واردات بی‌رویه کالاهای خارجی را عامل کاهش قدرت رقابت‌پذیری تولید‌کنندگان داخلی قلمداد کرد؟
بهره‌گیری از ابزارهای بازرگانی موضوعی است که در همه دنیا برای حمایت از تولیدات داخلی به آن توجه شده و در جایی که قصد حمایت از تولید‌کنندگان داخلی را دارند با افزایش حقوق ورودی و سود بازرگانی و افزایش تعرفه‌ها به مدد تولید داخلی می‌آیند اما باید این حمایت مستمر و غیرهدفمند نباشد و به شیوه نزولی اعمال شود تا تولید داخل تنبل نشود.
از سوی دیگر، باید با کاهش هزینه تولید، قدرت رقابت‌پذیری کالاهای تولید داخل در مواجهه با کالاهای وارداتی افزایش یابد. همچنین از آنجا که نمی‌توان 2 نرخ متفاوت ارز برای کالاهای وارداتی ساخته شده و مواداولیه مورد نیاز صنایع اعمال کرد و ارز چند نرخی مذموم است، باید حمایت از تولید داخل با ابزار عوارض گمرکی و سود بازرگانی اعمال شود.
- با این روند چرا طی چند سال اخیر بهره‌گیری از ابزارهای تعرفه‌ای در صنایع خودروسازی کارساز نبوده است؟
این امر ریشه در مسائل دیگری یعنی داشتن مزیت نسبی در تولید خودرو یا قطعات یدکی دارد. از آنجا که ما بازار خارجی برای عرضه خودروهای تولید داخل نداریم و از سوی دیگر، تولید اتومبیل با تیراژ بالای تولید مقرون به صرفه بوده و به‌دلیل فناوری پایین از توان رقابتی محدودی در زمینه عرضه اتومبیل در بازارهای خارجی برخورداریم، بنابراین کشورمان در تولید قطعه و نه خودرو از مزیت لازم برخوردار است.
کشوری مانند اتریش در قلب اروپا هیچ‌گونه تولید اتومبیلی ندارد اما همیشه صادرات قطعات این کشور بیشتر از میزان واردات خودروهای پیشرفته روز بوده است. باید دید با توجه به نبود توان رقابتی در بازارهای خارجی تا چه حد در تولید اتومبیل دارای مزیت نسبی هستیم.
