در واقع تابستان زمان اتلاف وقت بچه‌ها و دانش‌آموزان نیست بلکه زمان استفاده درست از آن است. اوقات فراغت، فرصتهایی است که دانش آموزان هیچگونه تکلیف یا کار موظفی را به عهده ندارد و زمان در اختیار اوست تا با میل و انگیزه شخصی به آن بپردازد.
برنامه‌ریزی اوقات فراغت نمی‌تواند چیزی مستقل و بی‌ارتباط با سایر اوقات باشد، بلکه باید در کنار برنامه کلان زندگی، مفید و راهگشا باشد در غیر این صورت خواه‌ناخواه بخش‌هایی از عمر پرارزش انسان در پوچی و بی‌ثمری از بین می‌رود و صرف کارهای بیهوده می‌شود. با توجه به اهمیت این اوقات ارزشمند، مسئولان استان مرکزی از اقدامات خود در این رابطه می‌گویند.
معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری اراک در این‌باره می‌گوید: اوقات فراغت نیازمند فرهنگ‌سازی است و باید با نگاه عمیق و ژرف‌تری به آن نگریست.
با توجه به اینکه در سال‌های اخیر خانواده به شکل کمرنگ‌تری دیده می‌شود بیشترین نگاه ما به کانون خانواده است به همین دلیل مسابقاتی را برای بچه‌ها همراه با والدین آنها ترتیب داده‌ایم. به طور مثال فوتبال پدرها و پسرها یا مسابقات آشپزی مادرها و دخترها که حضور خانواده در محل‌های عمومی ضریب امنیت جامعه را بالا می‌برد.
مجتبی فراجی برگزاری نمایشگاه‌های گوناگون، مسابقات محلی، اردوهای مختلف، برپایی صنایع دستی، موسیقی، جنگ‌های کوچک تعزیه و فوتبال محلی در ماه رمضان را، بخشی از کارهای شهرداری در این ایام دانست.
الهام اسکندری روانشناس معتقد است: مفهوم رضایت، انگیزه و عامل انتخاب، نقش اساسی در تعریف اوقات فراغت دارد. برجستهترین ویژگی اوقات فراغت، این است که انسان از روی رضایت باطنی و انگیزه شخصی، فعالیت‌های انتخاب شده را بپذیرد.
البته باید اضافه شود اوقات فراغت به معنی بیکاری، یا وقت مرده نیست، بلکه ضرورتی است که انسان، رها از برنامهها و وظایف شغلی، مدرسهای و اجتماعی، خود با رضایت و اختیار کامل عهدهدار چگونگی گذران عمر خویش می‌شود. با توجه به اینکه در مدارس ما دانش‌آموزان از یک نوع خلأ شادی رنج می‌برند اوقات فراغت، ایام مناسبی برای پرکردن این خلأ است.
تحقیقات اجتماعی نشان می‌دهد یکی از عوامل مهم تاثیرگذار در بزهکاری نوجوانان، کمرنگ‌بودن نقش اوقات فراغت در زندگی آنهاست از سوی دیگر اوقات فراغت تضمین‌کننده سلامت و بهداشت روانی انسان است.
فراجی با تاکید بر اینکه در شهرهای کوچک فرهنگ شهرنشینی جامع کمتر دیده می‌شود مطالعات رفتارشناسی و جامعه‌شناسی طرح‌های عمرانی را از نقطه صفر مهم دانست و حمایت از سازمان‌های تخصصی مانند سازمان فنی و حرفه‌ای، تربیت‌بدنی و کارگاه‌های خصوصی و دیگر سازمان‌ها را از مهمترین اقدامات در این زمینه عنوان کرد و خواستار هماهنگی سازمان‌های ذی‌ربط با یکدیگر و مدیریت واحد شد.
وی در آخر به فقدان فرهنگسرا و نبود امکانات سخت‌افزاری و اعتبارات کم برای کارهای فرهنگی اشاره داشت.
به هر حال بزرگترین مشکل دانش‌آموزان در ایام فراغت، بی‌برنامگی است. همین «چه کنم ها» مشکلات بزرگی به وجود می‌آورد. بنابراین اولین شرط، داشتن یک برنامه صحیح برای گذراندن ایام فراغت و به‌خصوص تعطیلات تابستان است تا کودکان دچار سردرگمی نشوند.
به نظر می‌رسد در این‌خصوص نباید نقش پر اهمیت مسئولان و والدین را در خط دادن به برنامه‌های مناسب از نظر دور داشت.
محمدرضا جعفری رئیس فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان اراک و مسئول دبیرخانه کانون‌های فرهنگی و هنری استان نیز در این‌باره می‌گوید: با توجه به اینکه مناسب‌ترین زمان برای شناسایی استعدادها و خلاقیت در این دوران است باید دوران بطالت را به فراغت تبدیل کنیم.
وی با اشاره به افزایش بودجه مراکز اداره فرهنگ، از طرح‌های مختلف مانند طرح ویژه دانشجویان، طرح آسمانی‌ها، ویژه نوجوانان نام برد و همچنین برگزاری اردوهای مختلف و جوایز برگزیدگان را از دیگر اقدامات دانست.
آثار منفی اوقات فراغت
اوقات فراغت، به همراه خوبیهای فراوان، میتواند بر اثر غفلت و بیتوجهی انسان، عاملی برای انحراف و ارتکاب لغزشها نیز باشد. هنگامی که انسان بیکار است، زمینه دچار شدن او به انحرافهای اخلاقی و رفتاری او فراهم می شود. به همین علت، در روایتهای امامان و معصومین (ع) هشدار داده شد که انسان نباید فراغت محض داشته باشد. چنان که حضرت علی علیهالسلام میفرماید: «سزاوار نیست که انسان زمانی داشته باشد که به هیچ کاری مشغول نباشد».
نقش اوقات فراغت در شادی کودکان
اسکندری می‌گوید: تفریح تاثیر زیادی بر همه جنبه‌های سلامتی و به خصوص بر عاطفه مثبت و نیز بر سلامت روانی و جسمی و تا اندازه کمتری بر خود شادی دارد. مهمترین فواید، از ورزش و تمرین و از گروه‌های تفریحی دست جمعی حاصل می‌شود.
ورزش جسمی سریع‌ترین راه رسیدن به خلق خوب است و اگر مرتب انجام شود منافع و مزایای آن بیشتر از رفع افسردگی‌های خفیف بوده و طول زندگی را افزایش می‌دهد.
همچنین معلوم شده است موسیقی روش آسان دیگری است که به ایجاد خلقیات مثبت منجر می‌شود. مشهورترین شکل فراغت اکنون عبارت است از تماشای تلویزیون، اما این کار تاثیری بیش از القاء خلق مثبت ضعیف ندارد.
