همشهری آنلاین- مرضیه ثمره‌حسینی: نان، قوت غالب مردم است و با رشد تورم موادغذایی، نقش محوری آن در سفره غذایی ایرانی‌ها به‌ویژه آنها که توان اقتصادی پایینی دارند، بیشتر شده است. دولت برای آنکه سهم نان در سبد معیشت خانوارهای کشور عادلانه شود، طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان را اجرایی کرد. با اجرای این طرح، نان فقط از طریق دستگاه‌های کارتخوان مخصوص نانوایی‌ها به فروش می‌رود و متناسب با آن، عملکرد نانوایان سنجیده و سهمیه آرد یارانه‌ای به آنها تخصیص می‌یابد. به‌رغم نقاط مثبت طرح و مقابله با مافیای آرد و کنترل تخلفات حوزه آرد و نان، برخی نانوایان همچنان نسبت به سهمیه آرد دریافتی اعتراض دارند و اغلب عنوان می‌کنند به‌علت کاهش سهمیه مجبورند ساعات پخت خود را کم کنند و برای همین نانوایی‌ها شلوغ می‌شود. روزنامه همشهری گفت‌وگویی را با محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد و سخنگوی طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان انجام داده و دغدغه‌های مردم و نانوایان را با او در میان گذاشته است تا از برنامه‌ریزی دولت برای رفع ایرادات این طرح جویا شود.
دوسال از زمان اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان می‌گذرد. از مزایای اجرای این طرح بگویید؛ اینکه تاکنون چقدر توانسته است جلوی مسائلی مانند قاچاق آرد را بگیرد و چه میزان سبب صرفه‌جویی در تخصیص منابع یارانه‌ای دولت به حوزه آرد و نان شده است؟
در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ با توجه به نگرانی‌هایی که در موضوع جنگ اوکراین و بحث امنیت غذایی در دنیا مطرح بود، موضوع مدیریت پایدار یارانه‌ها و عادلانه‌سازی یارانه کالاهای اساسی در دستور کار دولت قرار گرفت. در موضوع نان و دارو با نظر ویژه رئیس‌جمهور الگوهای متمایزی برای مدیریت یارانه این اقلام اساسی در دستور کار دولت قرار گرفت. میزان یارانه‌ای که دولت برای آرد موردنیاز تولید نان کشور هزینه می‌کند ۹۵ درصد قیمت تمام‌شده آرد است و فقط ۵ درصد آن را نانوایان پرداخت می‌کنند. علاوه بر آن، بین ۸۰ تا ۸۵ درصد هزینه تمام‌شده نان هم توسط دولت تامین می‌شود. میزان یارانه‌ای که دولت برای آرد موردنیاز تولید نان کشور هزینه می‌کند ۹۵ درصد قیمت تمام‌شده آرد است و فقط ۵ درصد آن را نانوایان پرداخت می‌کنند. علاوه بر آن، بین ۸۰ تا ۸۵ درصد هزینه تمام‌شده نان هم توسط دولت تامین می‌شود بنابراین، حجم یارانه در این قلم کالای اساسی بسیار بالاست، بر همین اساس طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان با تاکید بر آنکه راهبرد آزادسازی قیمت نان مطرح نباشد و سهمیه‌بندی و محدودیتی برای مصرف نان یارانه‌ای برای مردم وجود نداشته باشد، آغاز شد. برآورد می‌شود در ۲ سال نخست اجرای طرح به صورت حداقلی ۲۷ هزار میلیارد تومان و به صورت واقع‌بینانه ۵۴ هزار میلیارد تومان کاهش هزینه در منابع بودجه‌ای کشور رقم خورده است و اگر طرح اجرا نمی‌شد باید این هزینه مازاد تامین می‌شد تا آرد یارانه‌ای مورد نیاز کشور تامین شود.
در مورد تاثیر طرح در جلوگیری از قاچاق چطور؟
قاچاق آرد و گندم پدیده شایعی نیست چون آرد، کالایی فسادپذیر است و حمل و نقل سختی دارد. هدررفت و انحراف اصلی در مصارف آرد یارانه ای، بیشتر به صورت عرضه خارج از شبکه رسمی و سوءاستفاده از آرد و گندم یارانه‌ای در داخل کشور و به شکل خوراک دام و طیور یا مصارف صنفی و صنعتی بود.
به نظر می‌رسد برخی نانوایان از اجرای طرح ناراضی‌اند، دلیل آن را چه می‌دانید؟
در زمان اجرای طرح، بیشترین نگرانی ما در حوزه نانوایان، بر سر مسئله آموزش آنها و اقتصاد و درآمدشان بود. آموزش نانوایان چندان دشوار نبود چرا که کرونا باعث شده بود بهره‌برداری از دستگاه‌های کارتخوان در فرایند فروش نان بین عموم نانوایان فراگیر شود. در مورد اقتصاد نانوایان، موضوع پرداخت کمک‌هزینه به نانوایان برای جبران هزینه‌های اجاره و دستمزدآنها مطرح شد. الان هم به صورت روزانه معادل ۴۰ درصد عملکرد نانوایان در کارتخوان‌های هوشمند به عنوان کمک هزینه دولت، به حساب آنها واریز می‌شود. همچنین، نانوایانی که رفتار متعهدانه دارند دسترسی‌شان به آرد یارانه‌ای افزایش پیدا کرده است به طوری که طی یک سالی که از فرایند هوشمندسازی تخصیص آرد یارانه‌ای می‌گذرد می‌توان گفت بیش از ۷۰ درصد نانوایان، تجربه افزایش دسترسی به آرد یارانه‌ای را داشته‌اند و این موضوع به اقتصاد نانوایان کمک کرده است اما دسترسی افرادی که مرتکب تخلف شده و تراکنش‌های غیرواقعی ثبت کرده‌اند کاهش پیدا کرده است.
اما نانوایان می‌گویند پرداخت کمک‌هزینه مشکلی را از آنها حل نمی‌کند!
نان کالای یارانه‌ای با نرخ پایین است و به طور قطع کفایت درآمد نانوا را نمی‌کند. ضمن آنکه وقتی اقتصاد نانوا دچار خلأ شود ممکن است تخلفاتی مانند کم‌فروشی و گرانفروشی شیوع پیدا کند. در مورد تعدیل و متناسب‌سازی نرخ نان، وزارت کشور و مدیران استانی تصمیم‌گیری می‌کنند. اما با این حال، ما به نوبه خود در طرح هوشمندسازی، روی «سیاست‌های غیرقیمتی برای تقویت اقتصاد نانوایان» در حال برنامه‌ریزی هستیم. به عنوان مثال، یکی از سرفصل‌های هزینه‌ای جدی نانوایان، تامین خمیرمایه است. با تدبیری که صورت گرفت، برای کاهش مشکلات نانوایان، چند ماهی است که ساماندهی قیمت خمیرمایه آغاز و در چند استان به صورت آزمایشی اجرایی شده است در طرح هوشمندسازی، روی «سیاست‌های غیرقیمتی برای تقویت اقتصاد نانوایان» در حال برنامه‌ریزی هستیم. به عنوان مثال، یکی از سرفصل‌های هزینه‌ای جدی نانوایان، تامین خمیرمایه است. با تدبیری که صورت گرفت، برای کاهش مشکلات نانوایان، چند ماهی است که ساماندهی قیمت خمیرمایه آغاز و در چند استان به صورت آزمایشی اجرایی شده است. به این صورت که برخلاف قبل، عرضه خمیرمایه در سامانه توزیع آرد و با نرخ مصوب صورت می‌گیرد. با این اقدام، نزدیک به ۳۰ درصد قیمت بازار آزاد و غیررسمی خمیرمایه کاهش یافته است که این موضوع قطعا باعث کاهش هزینه نانوایانی می‌شود که از خمیرمایه استفاده می‌کنند. علاوه بر آن، با همکاری با وزارت صمت و اصناف در حال برنامه‌ریزی هستیم که نانوایان بدون اینکه نگران تداخل صنفی باشند، بتوانند علاوه بر نان، کالاهای دیگری از جمله محصولات خانگی را در محل نانوایی عرضه کنند. این طرح ضمن حمایت از کسب و کارهای خرد و خانگی، زمینه‌ساز حمایت از اقتصاد نانوایان است و سبب می‌شود نانوا برای کسب درآمد صرفا به نان وابسته نباشد.
هرچند وقت یکبار، اخبار عجیبی در مورد تخلفات و تقلبات حوزه آرد و نان می‌شنویم. مثلا عنوان شد فردی ماهانه ۱۰ هزار قرص نان خریداری و به فروشگاه‌های مواد غذایی می‌فروخت یا اینکه برخی، نان را خشک و خوراک دام و طیور می‌کنند. چه تخلفات دیگری در این زمینه شناسایی کرده‌اید؟
قبل از اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، حجم خروج آرد یارانه‌ای از زنجیره گندم و آرد و نان عدد بسیار بالایی بود که قطعا بعد از اجرای این طرح وقتی خبرهایی را در مقیاس چندهزار قرص نان می‌شنویم اصلا قابل مقایسه با چند هزار تن آرد انحرافات قبلی حوزه آرد و نان نیست! این میزان انحراف در مصارف آرد ونان، از نظر تحلیل مهندسی خطای قابل قبول است اما قطعا برای ما قابل قبول نیست و به دنبال آن هستیم که همین‌ها هم به صفر برسد. امروز با گذشت نزدیک به ۲ سال از اجرای طرح هوشمندسازی، سهم «هزینه نان در سبد هزینه خانوار» از ۲.۵ درصد به کمتر از ۲ درصد رسیده است. یعنی نان به صورت نسبی مبتنی بر قدرت خرید خانوار در حال ارزان‌تر شدن است. علاوه بر آن، هیچ کالایی جایگزین نان نیست اما نان کالایی است که جایگزین هر کالای دیگری می‌شود. همانطور که در ابتدا اشاره کردم، برای اینکه جلوی هدررفت آرد و نان یارانه‌ای گرفته شود و در عین حال نان در سبد معیشت خانوارها باقی بماند، ۲ رویکرد پیش روی دولت بود؛ یکی آنکه برای مصرف مردم محدودیت تعیین کرده و نان سهمیه‌بندی شود و به این ترتیب دیگر شاهد این تخلفات خرد هم نباشیم اما دولت با این رویکرد کاملا مخالف بوده و هست و قرار نیست نان برای مردم سهمیه‌بندی شود. رویکرد دیگر، آزادسازی قیمت نان بود. در این حالت، قیمت نان آزادسازی شده و یارانه آن به طور کامل حذف می شود و قیمت آرد و نان چند برابر می‌شود و دیگر کسی آن را احتکار نمی‌کند. اما از آنجا که این اقدام باعث می‌شود سهم هزینه نان در سبد معیشت خانوار افزایش پیدا کند و بخصوص، دهک‌های پایین جامعه امکان اینکه به جای نان کالای دیگری هم مصرف کنند وجود ندارد (یعنی نان با هیچ کالای دیگری قابل جایگزینی نیست)، این رویکرد نیز به مردم آسیب می‌زند و به همین دلیل دولت به دنبال آن نیست.
برای همین ما به سمت هوشمندسازی و پردازش رفتار و عملکرد نانوایان حرکت کردیم تا انتفاع نانوایانی که حقوق مردم را در تامین مستمر نان مرغوب و به قیمت مصوب به درستی رعایت می‌کنند، به تدریج افزایش و در مقابل، انتفاع تخلف و سوءاستفاده از یارانه آرد و نان به حداقل برسد. قطعا نگاه صفر و صدی به موضوع حذف تخلفات واقع‌بینانه نیست و یک یا دو خبر نمی‌تواند مبنای قضاوت باشد. امروز می‌توان ادعا کرد که سوءاستفاده‌های کلان که در دولت‌های گذشته به دلیل فقدان شفافیت و برنامه در زنجیره آرد و نان وجود داشته، از بین رفته و تخلفات خرد هم رو به کاهش است. این ادعا مبتنی بر شواهد آماری قابل اتکا به واسطه داده‌های عظیم بیش از ۶ میلیارد تراکنش فروش نان و و توزیع بیش از ۱۲ میلیون تن آرد یارانه‌ای بین نانوایی‌های کشور مبتنی بر سامانه در کمتر از دو سال گذشته تایید می‌شود.
بسیاری از مردم از کیفیت ناراضی هستند و می‌گویند کیفیت افت کرده است. در زمینه ارتقای کیفیت نان چه راهکاری دارید؟
در کشورما نزدیک به ۹۸ درصد نان با نرخ یارانه‌ای برای مردم تامین می‌شود. وقتی کالایی نرخش پایین است باید دقت عمل‌هایی روی آن داشت تا پدیده‌های جانبی مثل کیفیت آسیب نبیند. کیفیت، منبعث از اقتصاد نانوا و رقابت است. درواقع، وقتی کالایی نرخ ترجیحی دارد ناخواسته پدیده رقابت تضعیف می‌شود چون بازار به صورت خودکار به خرید این کالای یارانه‌ای اقبال دارد. در چنین شرایطی، از آنجایی که سامانه نمی‌تواند پدیده‌های کیفی را تشخیص دهد بهترین کار این است که از ظرفیت مردم برای سنجش این پدیده‌ها استفاده کنیم. بر همین اساس،سامانه nazar.ir ذیل طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان راه‌اندازی شده است. در این سامانه مردم می‌توانند تجربه خرید خود در مورد کیفیت نان، میزان رعایت حقوق مشتری، رعایت بهداشت و نرخ نان را ثبت کنند سامانه nazar.ir ذیل طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان راه‌اندازی شده است. در این سامانه مردم می‌توانند تجربه خرید خود در مورد کیفیت نان، میزان رعایت حقوق مشتری، رعایت بهداشت و نرخ نان را ثبت کنند و سرجمع این نظرات، آثار مثبت برای نانوایان متعهد و تبعات منفی برای افراد متخلف را رقم می‌زند تا فضای این کسب و کار به تدریج بهبود پیدا کند.
درواقع زمانی که به دلیل نرخ ترجیحی و پایین یک کالا یا خدمت، بازار آن کالا به صورت خودکار همیشه پررونق است و جلب مشتری برای یک واحد نانوایی، نیاز چندانی به ارتقای کیفیت محصول و جلب رضایت مشتری ندارد، این زیرساخت نظرسنجی که بر پایه تراکنش‌های واقعی تجربه خرید بنا شده است، می‌تواند راهنمای سیاستگذاران و مدیران برای استفاده بهتر از ابزارهای تشویق و تنبیه باشد.
نانوایی‌ها شلوغ‌تر شده‌اند. چرا؟ برخی نانوایان عنوان می‌کنند که سهمیه دریافتی‌شان کاهش یافته و نمی‌توانند جوابگوی همه مشتریان باشند.
با پایش هفتگی‌ای که وزارت کشور از سراسر کشور انجام می‌دهد ما گزارش شلوغی را به عنوان یک عارضه فراگیر مشاهده نکرده‌ایم. بلکه با توجه به اینکه اصولا در این طرح ثبت تراکنش واقعی خریداران نان برای نانوا موضوعیت دارد گزارش‌هایی داریم که پدیده صف کاهش هم پیدا کرده و نانوا علاقه‌مند است به مشتریان بیشتری نان بفروشد. در این میان ممکن است به صورت موردی برخی نانوایی‌ها کم‌کاری کرده و بخواهند بخشی از آرد یارانه‌ای را با قیمت بالاتر خارج از شبکه بفروشند. برای همین عنوان می‌کنند دسترسی آنها به آرد کاهش یافته است در حالی که اینگونه نیست و همانطور که عنوان شد اگر نانوا به درستی نان را به دست مردم بدهد، دسترسی‌اش به آرد یارانه‌ای افزایش پیدا می‌کند. این طرح اصولا با هدف عادلانه‌سازی دسترسی نانوایان به آرد یارانه‌ای پیاده‌سازی شده است.
تاکید می کنم که اساسا چیزی به اسم «سهمیه» آرد مانند گذشته وجود ندارد. آنچه وجود دارد، «دسترسی» به آرد یارانه‌ای است. هر نانوایی که متعهدانه نسبت به تولید و فروش نان به مردم اقدام کند، «دسترسی‌اش به آرد یارانه‌ای افزایش می‌یابد، و هر نانوایی که غیرمتعهدانه عمل کند، دسترسی‌اش به آرد یارانه‌ای کاهش می‌یابد. اینکه انتظار داشته باشیم مانند گذشته یک «سهمیه ثابت» آرد یارانه‌ای برای هر واحد نانوایی وجود داشته باشد و این واحد نانوایی با رفتار غیرمتعهدانه اجازه داشته باشد بخشی از این آرد یارانه‌ای را از چرخه پخت نان برای مردم خارج کند، با اجرای طرح هوشمندسازی غیرممکن شده است.
نانوایی‌ها هر میزان نان پخته و به مردم عرضه کنند، برای ماه بعد می‌توانند به همان میزان بعلاوه چند درصد بیشتر به آرد یارانه‌ای دسترسی پیدا کنند. حالا اگر یک نانوای غیرمتعهد، ماه بعد متعهدانه عمل کند، برای دوره بعدی‌اش، با افزایش دسترسی به آرد یارانه‌ای مواجه خواهد شد. چون سامانه هوشمند است و ماه به ماه متناسب با عملکردی که نانوا ثبت کرده، میزان دسترسی نانوا به آرد یارانه‌ای را مشخص می‌کند.
تاکید می‌کنم که بیشتر نانوایان کشور متعهدانه و قانونمدار عمل می‌کنند و شاهد افزایش دسترسی آنها به آرد یارانه‌ای نسبت به سهمیه ثابت آرد خود قبل از اجرای طرح بود ایم. این نانوایان حتی شاهد افزایش دسترسی به آرد تا ۵۰ درصد بیشتر از آن سهمیه ثابت قبلی‌شان بوده‌اند. این معنی‌اش این است که در مقابل، سامانه نسبت به تراکنش ها غیرواقعی یا عدم تبدیل آرد به نان مردم حساس شده، شناسایی انجام داده، و آرد یارانه‌ای به ازای عملکرد غیرواقعی یا عدم فروش نان به مردم اختصاص نیافته است؛ که این موضوع در تعبیر عامیانه برخی نانوایان به کاهش سهمیه مصطلح شده و تعبیر می‌شود. اصولا مفهوم سهمیه آرد، تعبیر دوران قبل از اجرای طرح هوشمندسازی است و بعد از اجرای طرح، حق دسترسی به آرد یارانه‌ای را رفتار صحیح نانوا در دوره یک ماهه گذشته او تعیین می‌کند و مقدار آرد اختصاص یافته بازتاب عملکرد خود او نسبت به تامین نان مورد نیاز مردم است.
ماجرای محدودیت در خرید نان بالاخره چه بود؟
شایعه ایجاد محدودیت در خرید نان از انتشار یک عکس شروع شد که یک نانوایی اعلام کرده بود بیشتر از فلان تعداد نان نمی‌فروشد. این عکس دستمایه آن شد که برخی که شاید علاقه‌مند بودند فشار روانی ایجاد کنند بگویند محدودیت وجود دارد. بخشی هم به خاطر سوء‌برداشت برخی نانوایان بود. در کارنامه عملکردی نانوایان که در سامانه هوشمند در دسترس هر واحد نانوایی به صورت دائمی به روزرسانی می‌شود، عبارت «میانگین منطقه» وجود دارد تا نانوا بتواند برآوردی از عملکرد خود نسبت به منطقه خود داشته باشد. این عدد، میانگین تعداد خرید مردم از هر واحد نانوایی است و به معنای آن نیست که همه مردم همین تعداد نان را خریده‌اند. اما به اشتباه از سوی برخی از نانوایان مبنای عمل قرار گرفته و تصورشان این بود که نباید بیشتر از تعداد «میانگین منطقه» نان عرضه کنند. این در حالی است که ما بارها تاکید کرده‌ایم گزینه رفتار متعارف، یک عدد معین نیست. ما مناطقی داریم که چون قدرت خرید مردم پایین‌تر است حجم خرید نان بیشتر است و عرف میزان خرید نان در آن منطقه با منطقه‌ای در شمال تهران متفاوت است. پس قرار نیست دولت هیچ عددی برای عرف خرید خانوار تعیین کند. تنها نکته‌ای که نانوا باید رعایت کند این است که مطمئن شود نانی که عرضه می‌کند برای نیاز مردم است و به هیچ وجه تراکنش غیرواقعی را در سامانه ثبت نکند. اگر هم حجم بالایی نان را به کسب‌وکارها مانند مدارس، بیمارستان‌ها، خوابگاه‌ها و غیره عرضه می‌کنند از گزینه کسب‌وکارها که بر روی کارتخوان های هوشمند وجود دارد، استفاده کنند.
اگر کسی جزو کسب‌وکارها نباشد با هر کارت بانکی چه تعداد نان می‌تواند خریداری کند؟
این سوال، دقیق نیست. ما انواع مختلف نان با وزن‌های مختلف در کشور داریم که بیشتر با عنوان نان‌های سنگک، لواش، بربری و تافتون شناخته شده‌اند.در حال حاضر، حدود ۳۵ درصد از نان مصرفی در کشور، نان لواش است که با توجه به وزن آن به تعداد بیشتری خریداری می‌شود. حدود ۲۵ درصد نان بربری، ۲۵ نان تافتون، ۱۰ تا ۱۲ درصد نان سنگک و یکی دو درصد هم انواع نان‌های محلی در کشور استفاده می‌شود. در حال حاضر، حدود ۳۵ درصد از نان مصرفی در کشور، نان لواش است که با توجه به وزن آن به تعداد بیشتری خریداری می‌شود. حدود ۲۵ درصد نان بربری، ۲۵ نان تافتون، ۱۰ تا ۱۲ درصد نان سنگک و یکی دو درصد هم انواع نان‌های محلی در کشور استفاده می‌شود همانطور که عنوان شد از نظر وزنی تنوع بالاست. برای همین اگر بخواهیم از لحاظ تعداد مقایسه کنیم باید به معادل آرد تبدیل کنیم. در موضوع خرید نان ما مفهومی تحت عنوان خرید متعارف را مطرح کرده‌ایم. خرید متعارف، پدیده نوآورانه‌ای مختص طرح هوشمندسازی نیست بلکه از گذشته وجود داشته است؛ نانوایان از گذشته معمولا زمانی که تعدادی مشتری در صف وجود دارد، سقف فروشی را برای مشتریان در نظر می گیرند که میزان انتظار در صف برای مردم آزاردهنده نباشد و شبهه‌ای بابت عدم رعایت حقوق مشتری یا فروش نان برای مصارف تجاری برای مردم پیش نیاید. این فرهنگ صحیح دیرینه در طرح هوشمندسازی هم محترم شمرده شده تا خدای نکرده انگیزه فروش نان برای مصارف تجاری اولویت پایین‌تری نسبت به رفع و رجوع نیاز عمومی مردم در تامین نان داشته باشد.
آیا محدودیتی برای فروش نان به اتباع افغان یا کسانی که پول نقد دارند، وجود دارد؟
در طرح هوشمندسازی تمام استثنائاتی که متصور بوده، لحاظ شده است؛ از غیرفعال شدن دستگاه‌های کارتخوان هوشمند، شرایط فروش نان در بازه‌ای که کارتخوان به هر دلیلی از کار بیفتد تا عرضه نان به اتباع و کسانی که کارت بانکی همراه خود ندارد و پول نقد پرداخت می‌کنند. برای همه این موارد از ابتدای طرح، راه حل به نانوایان اعلام شده است. مثلا اگر فردی با پول نقد برای خرید نان مراجعه کرد (خواه ایرانی با تبعه افغان باشد)، نانوا موظف است که پول نقد را قبول کرده و با کارت بانکی خودش (کارت بانکی نانوا که از قبل در سامانه ثبت و احراز شده است)، معادل خرید مشتری را بر روی کارتخوان هوشمند ثبت کند. بر این اساس هیچ محدودیتی وجود ندارد و همه افرادی که به نانوایی‌های کشور مراجعه می‌کنند می‌توانند نان با نرخ یارانه‌ای خریداری کنند.
برخی از جمله نانوایان راهکار ارتقای کیفیت نان و حل مشکلات این بخش را منوط به آزادسازی قیمت می‌دانند. نظر شما در این باره چیست؟
همانطور که اشاره کردم، «آزادسازی قیمت نان» یا «سهمیه‌بندی نان یارانه‌ای» ایده‌هایی بود که از ابتدای طرح مطرح بود؛ یا اینکه آزادسازی قیمت باعث افزایش کیفیت نان می‌شود حتما متصور است اما نقد اصلی به این گونه راهکارها، غیرمتعهدانه بودن آنها نسبت به معیشت مردم است. نان یک کالای استراتژیک است و در حال حاضر حدود ۴۰ درصد کالری موردنیاز مردم ما با خوردن نان تامین می‌شود. بر این اساس دولت وظیفه دارد نسبت به آن با حساسیت برخورد کند. براین اساس، ما از اتحادیه‌ها و نانوایان انتظار داریم که نظرات کارشناسی خود را چندبعدی و جامع ارائه دهند یعنی در راهکارهای پیشنهادی‌شان علاوه بر اینکه مسئله اقتصاد نانوایان، کیفیت نان، اقتصاد زنجیره نان و حتی بهینه‌سازی هزینه‌های دولت در تخصیص یارانه را مد نظر قرار می‌دهند، به بُعد دیگر یعنی تبعات اجتماعی، سبد معیشت خانوار و هزینه‌های تمام‌شده و انتظارات تورمی هم توجه کنند. اگر بخواهیم این موضوع را یک بُعدی حل کنیم قطعا لطمات سنگینی به سبد معیشت بیش از ۸۰ میلیون خانواده وارد می‌شود. شاید با آزادسازی قیمت یا سهمیه‌بندی نان، زحمت برای دولت و ۸۰ هزار نانوایی کاهش پیدا کند اما آنچه برای دولت اهمیت و اولویت بالاتری دارد، حفظ آرامش و تعادل در هزینه‌های زندگی ۸۰ میلیون ایرانی است و قطعا نانوایان عزیز ما و خانواده‌های آنها هم بخشی از این ۸۰ میلیون نفر هستند. تلاش برای بهبود اقتصاد نانوایان، رفع قانونی خلأ درآمدی نانوایان، ارتقای کیفیت و سلامت نان، کاهش سبوس‌گیری از آرد و حرکت به سمت نان کامل و بهینه‌سازی زنجیره گندم و آرد در سال جدید همچنان در دستور کار دولت قرار دارد.
نظر شما