همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: محمود منیعی، تهران پژوه در این باره می گوید: «در تهران قدیم اغلب پیشه‌وران این حرفه در «بازار سید اسماعیل» خیابان مصطفی خمینی امروزی یا گاراژ حریری در خیابان وحدت اسلامی بساط کسب و کارشان را پهن کرده بودند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
شغلی که در این محدوده، به شیوه‌ای کاملاً سنتی با هنر دست استادانی تلفیق شد که با قطعاتی از ورق برنج و چند انبر و چکش و یک دم آتش و یک کاسه آب، سماور و دیگر اشیای فلزی می‌ساختند یا تعمیر می‌کردند.» به گفته منیعی جعفر شهری، تهران‌شناس، در کتاب تاریخ اجتماعی تهران، درباره شغل دواتگری نوشته «در قرن سیزدهم دواتگری شغلی بود که تهیه دوات و دوات‌دان یعنی قلمدان می‌نمود و چون کار دواتگری با ورود قلم فرانسه و جوهر و قلم‌های نوک‌آهنی و در عقبش خودنویس رو به زوال گذارد، به تدریج دواتگرها کار اولیه خود را به سماورسازی و امور ادوات برنجی تبدیل نموده و سماورساز شدند.
به‌طوری که بعد از دواتگری کار این کاسبان تبدیل به ساختن آفتابه وضو در اشکال و اندازهای مختلف از برنج شد، یعنی آفتابه‌ای کوچک برنجی که مخصوص وضو گرفتن بود و آن را در زمستان‌ها برای گرم نگه داشتن آب درونش در پایه کرسی جای می‌دادند. با گران و کم شدن سماورهای برنجی روسی در جنگ جهانی اول، ساختن سماورهایی از روی سماورهای آنها جزء دیگر کارهای این کاسبان درآمد که همراه آن تعمیر سماورهای سوخته و دیگر تعمیرات و لحیم‌کاری‌های مختلف ضمیمه کارشان گردید.»
آن طور که استادان دواتگر قدیمی می گویند، این پیشه نزدیک به هزار سال قدمت دارد و جزو نخستین شغل‌های تهران به شمار می‌رود. منیعی ادامه می دهد: «دواتگران با کوبیدن یک قطعه سنگ روی فلز سرد، ظرف یا شیء ساده را می‌ساختند. دواتگری هنر ساخت ظروف و وسایل فلزی با فلزاتی از قبیل مس، برنج، نقره، طلا، ورشو و... با استفاده از چکش‌کاری است. بعد از ساخت ظرف مخصوص جای دوات، در سده نوزدهم هنگامی که خوردن چای متداول شد و برای نخستین بار سماور از روسیه به ایران آمد، این پیشه‌وران سماورسازی را در پیش گرفتند.
خم‌کاری، چرخ‌کاری و چکش‌کاری سماورهای برنجی از آن دست شغل‌هایی است که دیگر نه در کارگاه‌های کوچک که به کارخانه‌های بزرگ منتقل شده است و در میان مشاغل امروزی پایتخت، جایگاه و رونق گذشته را ندارند و تنها می‌توان در گاراژ حریری در خیابان وحدت اسلامی رد و نشانی از آنها پیدا کرد.
نظر شما