همشهری آنلاین - مریم سرخوش: بروز بیماری‌ها در هر یک از اعضای خانواده می‌تواند چرخه زندگی طبیعی کل خانواده را مختل کند و این وضعیت به ویژه درباره سرطان‌ها حادتر است چون به عنوان یک سندرم خانوادگی هم شناخته می‌شوند.
این در حالی است که روند ابتلا به سرطان‌ها در دنیا صعودی است، و دیگر نه تنها جهش‌های ژنتیکی و عوامل وراثتی بلکه تغییر سبک زندگی، عوامل محیطی، رژیم غذایی ناسالم و مغفول ماندن اقدامات ساده و پیشگیرانه‌ای هم از عوامل تشدید آن به شمار می‌رود. آمارهای رسمی وزارت بهداشت نشان می‌دهد که سالانه ۱۵۵ هزار نفر بیماران مبتلا به سرطان در کشور اضافه می‌شود و ۵۵ هزار مرگ ناشی از سرطان‌ها نخستین عامل مرگ زودرس سالانه در کشور است.
رایج ترین سرطان‌های ارثی در کشور هم شامل سرطان پستان (ابتلای سالانه ۱۹ تا ۲۰ هزار زن)، روده (ابتلای سالانه ۴هزار نفر)، پروستات (شایعترین سرطان در مردان)، رحم (سالانه ۱۲۰۰ تا ۱۴۰۰ مورد جدید)، ملانوما (شایعترین سرطان در میان جوانان)، پانکراس و سرطان خون هستند.
همچنین سرطان‌های سینه، پروستات، روده بزرگ، معده، ریه، مثانه، تیروئید، رحم، مغز و سیستم عصبی ۱۰ سرطان نخست شایع در کشور هستند که شایعترین آنها در زنان ایرانی شامل سینه، روده بزرگ، تیروئید، معده، رحم، لوکمی، تخمدان، مغز و سیستم عصبی، ریه و مری است. تا سال ۹۵ هم سرطان معده در رده اول سرطان‌های شایع مردان بود، اما اکنون سرطان پروستات به رده اول آمده است.
همین حالا هم نزدیک به ۲۵۰ هزار ایرانی با سرطان زندگی می‌کنند و این در حالی است که نزدیک به نیمی از سرطان‌ها قابل معالجه و نیمی دیگر قابل پیشگیری هستند. دکتر آسیه الفت‌بخش، جراح و عضو هیئت علمی پژوهکشده معتمد جهاد دانشگاهی در پاسخ به همشهری آنلاین به نکات مهمی در این باره اشاره کرده است.
* چرا متخصصان می‌گویند که سرطان یک بیماری شخص محور نیست؟
یکی از مهم‌ترین مثال‌هایی که برای روشن شدن این وضعیت می‌توان زد، شیوع بالای ابتلا به سرطان پستان در زنان است که شایعترین سرطان زنان در کل دنیا و همچنین ایران به شمار می‌رود. سن شایع ابتلا به این سرطان در ایران ۴۵ تا ۵۵سال و میانگین سنی هم ۴۵ تا ۴۶سال است. یعنی زنان را در مقعطی از زمان که محوریت خانواده را برعهده دارند، مبتلا می‌کند. این محوریت از این نظر اهمیت دارد که با ابتلای مادر خانواده، عملا دیگر اعضا هم درگیر بیماری خواهند شد چون قسمت اعظم مسئولیت و مدیریت خانواده بر عهده زنان است. مطالعات هم نشان داده خانواده در بازگشت این افراد به زندگی طبیعی نقش مهمی دارند، زنانی که در طول بیماری و درمان خود تحت حمایت خانواده قرار دارند، زودتر به زندگی عادی برمی‌گردند.
امروز فعالیت‌های فیزیکی کاهش پیدا کرده و افراد ساعت‌های متمادی به صورت نشسته کار می‌کنند. فعالیت‌های یدی جای خود را به کارهای فکری داده‌اند، تردد هم بیشتر با وسائل نقلیه انجام می‌شود. پیاده‌روی‌ها در زندگی روزمره حذف شده و این مساله منجر به افزایش وزن و تشدید بروز بیماری‌هاست
* میزان شیوع سرطان‌ها در کشور چگونه است؟
سرطان در کشور ما سونامی نیست و این شیب تند در همه کشورهای دنیا وجود دارد، اما در کشورهای آسیایی از جمله ایران و همسایه‌هایش این شیب تندتر است. از جمله دلایل این روند افزایشی، بالا رفتن سن ازدواج، افزایش سن اولین بارداری، نوع تغذیه و سبک زندگی از نظر میزان فعالیت فیزیکی است.
* این آمار درباره سرطان شایع زنان چگونه است؟
براساس آخرین آمارهای رسمی اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، سالانه حدود ۱۹ تا ۲۰ هزار مورد ابتلا به سرطان پستان در کشور گزارش می‌شود، به این معنا که از هر ۱۰۰ هزار زن سالانه ۳۰ تا ۳۳ نفر مبتلا می‌شود. این عدد می‌تواند اکنون افزایش هم پیدا کرده باشد چون شیب صعودی در کل جهان وجود دارد. نکته مهم این که علاوه به درمان سرطان، رسالتی که برعهده متخصصان درمانی کشور به ویژه پژوهشکده معتمد در درمان سرطان پستان قرار دارد، کیفیت زندگی این افراد است. این که آنها بعد از پایان مراحل درمانی قادر به بازگشت به جمع خانواده باشند و به همان شرایط عادی برگردند.
* آیا عوامل مشخصی در بروز سرطان‌ها دخیل است؟
سرطان در حال حاضر بیماری قرن است و دومین علت مرگ و میرناشی از بیماری‌ها. اما اگر به ریشه این بیماری بپردازیم، مهم‌ترین دلیل آن عواملی است که در نهایت روی ژنتیک یک فرد تاثیر می‌گذارد و باعث تغییراتی در آن می‌شود. یعنی سلولی که به صورت عادی رشد می‌کند، شروع به تکثیر غیرطبیعی می‌کند و در این میان عواملی هم که باید از این تکثیر غیرطبیعی این سلول‌ها جلوگیری کند توسط برخی ترشحات همین سلول‌ها مختل می‌شوند. این شرایط باعث بروز سرطان است و با توجه به این کدام ارگان از بدن را درگیر کرده است، علائم مختلفی دارد.
بیشتر بخوانید
علائم صبحگاهی ابتـلا به سرطان که از آن بی‌خـبریم
2 سرطان در ایران رو به کاهش است، اما 3 سرطان افزایشی شده
ایجاد بانک امید برای زنان مبتلا به سرطان
* مهم‌ترین سرطان‌های شایع در کشور کدام‌ها هستند؟
سرطان‌ها از نظر میزان بروز و با توجه به جنسیت افراد در کشور متفاوت هستند، در زنان شایعترین سرطان‌ها در درجه اول پستان و در آقایان روده، معده و پروستات. مهم این است که میزان بروز این بیماری‌ها به قدری افزایش پیدا کرده که تقریبا در اکثر خانواده‌ها یک مورد ابتلا به سرطان دیده می‌شود.
* جایگاه کشور ما در حوزه درمانی کجاست؟
ایران از نظر درمان سرطان به ویژه سرطان‌های زنانه در جایگاه خوبی قرار دارد و تا حدود زیادی در مرزهای دانش پیش می‌رویم. بر اساس بهترین پروتکل‌ها بیماران درمان می‌شوند. این ادعای ما را براساس سفر درمانی بسیاری از بیماران از کشورهای دیگر به ایران تایید می‌شود. البته در حوزه سرطان جراحی‌ها حرف اول را می‌زنند و در برخی موارد که به دلایلی بیمار قابل جراحی نباشد، از درمان‌های تکمیلی مثل شیمی درمانی، پرتودرمانی و هورمون درمانی استفاده می‌شود. این در حالی است که در سال‌های نه چندان دور در بیمارانی که سرطان علاوه بر ارگان اصلی به سایر ارگان‌های بدن فرد هم گسترش پیدا کرده بود، درمان‌های نوین مثل سلول‌درمانی، ویروس درمانی، ژن درمانی و ایمنی درمانی شروع شد و موفقیت‌آمیز هم بود. اما امروز این درمان‌های نوین جایگاه خودشان را در مراحل اولیه درمان هم باز کرده‌اند. پژوهشکده معتمد هم جزو اولین مراکزی است که در این حوزه ورود کرده و با در اختیار داشتن متخصصانی که در این زمینه بسیار تبحر دارند و بسیار آموزش دیده هستند، همچنین امکاناتی که فراهم کرده، مراحل کارآزمایی بالینی به ویژه در زمینه ویروس درمانی و سلول‌درمانی سرطان در حال انجام است.
براساس آخرین آمارهای رسمی اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، سالانه حدود ۱۹ تا ۲۰ هزار مورد ابتلا به سرطان پستان در کشور گزارش می‌شود، به این معنا که از هر ۱۰۰ هزار زن سالانه ۳۰ تا ۳۳ نفر مبتلا می‌شود
* راهکاری هم برای خانواده‌ها پیشنهاد می‌کنید که منجر به کاهش بروز چنین بیماری‌هایی شود؟
در حال حاضر درمان‌های پیشگیرانه، واکسن برای برخی سرطان‌ها و روش‌های تشخیص زودرس و درمان موفق در حوزه پزشکی وجود دارد اما مهم‌ترین اقداماتی که خانواده‌ها می‌توانند در این باره داشته باشند، سبک زندگی و تغذیه سالم است. یکی از مهم‌ترین مشکلات جوامع در عصر حاضر، چاقی است که می‌تواند عامل بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان شود. نوع تغذیه شامل مصرف مواد غذایی که خیلی فرآوری و مدت طولانی نگهداری شده باشد، غذاهای بسیار چرب و روغن‌های حاوی پالم و... در رژیم غذایی افراد وجود دارد و جزو فاکتورهای افزایش دهنده بروز سرطان هستند. البته چاقی به جز تغذیه، با فعالیت فیزیکی هم ارتباط دارد. در حال حاضر فعالیت‌های فیزیکی به طور کلی کاهش پیدا کرده و افراد ساعت‌های متمادی به صورت نشسته کار می‌کنند. فعالیت‌های یدی جای خود را به کارهای فکری داده‌اند، تردد هم بیشتر با وسائل نقلیه انجام می‌شود و عملا پیاده‌روی‌ها در زندگی روزمره حذف شده، این مساله خود منجر به افزایش وزن و تشدید بروز بیماری‌هاست.
* آیا غربالگری‌ها هم می‌توانند در بحث پیشگیری مؤثر باشند؟
اهمیت دادن به بحث غربالگری و تشخیص زودرس یکی از رسالت‌های ما در پژوهشکده است، اما با توجه به برخی محدودیت امکان انجام آن در کل کشور میسر نیست. هر چند تلاش می‌کنیم که در حد توان بحث سرطان‌های زنان را در کشور انجام دهیم. تاکنون در ۱۰ منطقه محروم کشور از جمله استان‌های جنوبی و جنوب شرقی کشور برای عده زیادی از افراد خدمات در زمینه تشخیص زودرس داشتیم و در مواردی هم که افراد با سرطان شناسایی شدند، به نحو مناسب درمان دریافت کردند. این برنامه‌ها ادامه دارد و در حد امکان، زنان در نقاط محروم تحت پوشش خواهند بود.
نظر شما