همشهری آنلاین- سحر جعفریان: حجره نقلی سیدکریم عبدالکریمی که در تنگنای فشرده و متراکم مغازه‌های بزرگ و فروشگاه‌های شیک عرضه انواع موتورسیکلت و دوچرخه، تک و طاق افتاده. بازمانده‌ای که هنوز هم بیشترین ساخته و پرداخته‌اش میل‌های ورزش باستانی است.میل‌هایی جفت تعداد از ۳ تا ۳۰ کیلوگرم با قیمت‌هایی از کمینه ۲ تا بیشینه ۸ میلیون تومان که مشتری‌های وفادار و خاطره‌باز خود را دارند؛ مشتری‌هایی از موی سپید کردگان در گذر ایام یاآنها که سنگ بنای زورخانه‌یشان علی‌رغم هر چه از جیم و زومبا و پلاتیس هست، همچنان پابرجاست و یا حتی مرشدانی خوش‌الحان از راه‌های دور و نزدیک ونیزبسیاری از پهلوانان رخصت‌جو و باستانی‌کاران کباده‌کش.
آرزوی کباده‌کشیِ کارگر خراطی
ساخته و پرداخته‌های حجره اوستای خراط یعنی سید کریم‌خان که حدود ۷۰ سال پیش نخستین بار روغن در چراغ آن ریخت و فیتیله‌اش را افروخت، حاشیه پیاده‌روی مقابل هم چیده شده. بیشترشان جفت میل‌های باستانی در اوزان مختلفند که گهگاه پای رفتن بعضی از رهگذران را سست و شل می‌کنند. رهگذرانی هم که پیوندی خاص با ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای داشته باشند ضمن توقف، دستی به یکی دو میل می‌کشند و لبخندی کوچک کنج لبشان می‌چپانند. روی خوشی هماگر از عباس، کارگر نوجوان حجره ببینند، میلی با وزن متوسط بالای سر می‌برند و به ریتم ضرب و نوای مخصوص میل‌گیری چنین زمزمه می‌کنند: «یکی و دوتا و سه تا...». عباس با آنکه جَلد و جَلید است اما اندامی لاغر و استخوان‌هایی ضعیف دارد. آن قدر لاغر و ضعیف که آرزوی قهرمان و پهلوان شدن در گود زورخانه‌ها را پس و دور می‌دید. خواندن و نوشتن به قدر گلیم‌کشی خوداز آب که آموخت، مادرش گفت: «حالا که عسل نیست، شُکرِ سرکه کن پسر! کباده‌کش نمی‌توانی بشوی، خراط میل‌ساز که می‌توانی!» از آن زمان تا امروز، ۲ سال شده که عباس، وردست اوس رضا و اوس علی، وارثان این حجره قدیمی و پدرپیشگی خراطی، تخته چوب بُرش می‌دهد، اره می‌کشد و سفارش الوار باغی و جنگلی می‌دهد.
سفارشی‌های گران یا خراطی‌های دست دوم؟
اوس رضا و اوس علی نیز حسابی دود چراغ خراطی را که جد و نیایشان افروخته بود، خورده‌اند که اکنون اینطور سینه به حصیر مالیده میل‌سازی‌های استاندارد، مشتری‌پسند و سفارشی شده‌اند. مشتری‌هایی دارند از ینگه دنیا که میل و سنگ باستانی را با چوب اعلا و حکاکی نقش و نگارهای ایرانی سفارش می‌دهند. آخرین‌شان، هفته گذشته آمده بودند حجره. زوجی آلمانی وگردشگر که سفارش‌شان حدود ۲۰ میلیون تومان فاکتور شد. رضا می‌گوید: «چوب ویژه خراطی زبانگنجشکیاون، راش، گردو، کهور، بلسان، چنار است کههر کدامشان با توجه به کیفیتی که دارند، قیمت‌گذاری می‌شوند. مثلا قیمت چوب گردوی آمریکایی با چوب گردوی فنلاندی تفاوت دارد. ما معمولا از شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده صنایع و فرآورده‌های چوبی معتبر خرید می‌کنیم تا خراطی میل‌های باستانی را به بهای صرفه‌جویی یاسودآوری بیشتر از کیفیت و سکه نیندازیم. این روزها میل‌های باستانی دست دوم هم مشتری پیدا کرده‌اند که متاسفانه اکثرشان کارآیی مطلوب را ندارند.»
فراوانی رزق در بین‌الطلوعین و فروش پوشال چوب
موزاییک‌هایکف کارگاهبا انبوهی از پوشال‌های نرم چوب پوشانده شده و گَلِ دیوارهای پست و کوتاه آن که رنگ به زردی داده‌اند، در کنار معدودی تابلو عکس‌های قدیمی از پهلوانان نام‌آشنای زورخانه‌ای، انواع جفت میل‌های باستانی، تخته شنا، عصا، پارو، چنگک، چماق، کاسه، بشقاب، پیاله، پیمانه، وردنه، ملاقه، قاشق و کفگیر حمایل است. دست‌سازه‌های دیگر نیز از اسباب‌بازی و صفحات شطرنج گرفته تا زنگونه و گهواره‌های عروسکیدر ویترین جمع و جورحجره گنجیده‌اند. رسم حجره بر این است که صبح زود کرکره آهنی زنگ زده‌اش حتی پیش از کرکره‌های فولادی و گالوانیزه برقی مغازه‌ها و فروشگاه‌های اطراف، بالا کشیده شود. علی ماسک تنفسی چند لایه‌اش را که برای در امان آمدن از نفوذ گرد و غبار چوب حین کار استفاده می‌کند، برمی‌دارد و می‌گوید: «از پدربزرگ‌مان به پدرمان و از پدرمان هم به ما توصیه شده در کسب و کار سحرخیز باشیم. به قول بازاری‌های قدیمی، خدا روزی فراوان را نصیب و قسمت آنهایی می‌کند که بین‌الطلوعین چشم از خواب باز کنند.»کارشان با فشردن دکمه پاور دستگاه اره فلکه آغاز می‌شود. دستگاهی صنعتی که دهه‌هاست جای اسکنه، مُغارهای سنتی، کمانه و اره‌های دستی خراطی را گرفته تا به تخته چوب‌ها فرم و چینوشکن‌های دقیق و یکسان دهد. کار عباس هم پیش از سوهان‌کشی و پرداخت‌کاری‌های معمول و حتی دَم گذاشتن چای صبحگاه با کیسه کردن پوشال‌های چوب برای خریدارانی که اغلب صاحبان دام و طیور هستند، شروع می‌شود. کیسه‌هایی از یک تا ۱۰ کیلوگرم که نوسان قیمت‌شان به ازای هر کیلوگرم از ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان تعیین شده.
از سفارشی‌سازی میل تا پاروی پیتزا و عصای پیری
خزیدن تیغه‌های تیز نیش مرغک بر تخته‌های چوبی که سرعت می‌گیرد، پوشال‌های فِر خورده بیشتری به دور و اطراف پراکنده می‌شوند ویا پای علی فرو می‌افتند. این میان، رضا حواسش پی مشتری‌ای است که می‌گوید به تازگی در گود زورخانه نیرو یزدان (یکی از قدیمی‌ترین زورخانه‌های تهران در کوچه معروف به باشگاه محدوده گمرک که میل و سنگ‌های باستانی‌شان در حجره خراطی عبدالکریمی ساخته می‌شوند) چرخ می‌زند و میل‌گیری می‌کند. سر حوصله راهنمایش می‌شود تا انتخاب و خرید خوبی تجربه کند: «برای شروع با توجه به قد و وزنی که داری میل‌های ۱۰ کیلویی بلند کن. میل ۱۰ کیلویی با چوب خشک راش ترکیه و رنگ‌کاری ساده دارم ۴ میلیون تومان، با چوب خشک روس و پرداخت اعلا دارم ۷ میلیون تومان. خیالت راحت باشد که معمولی‌ترین ساخته‌های حجره ما دست کم ۳۰ سال ماندگاری دارند. راستی، میل دسته یک‌پارچه می‌خواهی یا دسته سوا؟ یادت باشد که رنگ قهوه‌ای بیشترین فروش را دارد چون قهوه‌ای سوخته، رنگ اصلی میل باستانی‌ست.» خرید مشتری باستانی‌کار به سر و سرانجام نرسیده که مشتری دیگر پی پاروهای دسته بلند می‌آید: «پاروهای روس و گردو مقاوم‌ترند؛ از ۳۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان. برای چه کاری می‌خواهی؟ فرش‌شویی، برف‌روبی، پاروی پیتزا یا حلیم‌زنی؟» عباس کمی آن طرف‌تر ایستاده و سوالات زنی سالخورده را که عصای دستی نیاز دارد، پاسخ می‌دهد: «عصای چوب گردو از ۳۰۰ هزار تومان داریم تا یک میلیون تومان. ولی مادرجان، عصای چوب بلوط هم هست که از مقاومت چیزی کم ندارد، قیمتش هم تند نیست!»
نظر شما