همه کارگردانان رئیس‌جمهور | از بهروز افخمی و مهدی فخیم‌زاده تا رضا میرکریمی و محمدحسین مهدویان

همشهری آنلاین: قابی ثابت و تک‌گویی نامزد انتخابات در مقابل دوربین؛ این سنت انتخابات ریاست جمهوری تا پیش از سال ۱۳۷۶ بود. در واقع تا قبل از هفتمین انتخابات ریاست جمهوری، چیزی به نام فیلم تبلیغاتی به رسمیت شناخته نمی‌شد. ماجرا از سال ۱۳۷۶ تغییر کرد و پای کارگردان‌های سینما به ستادهای انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری باز شد. وقتی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ به پایان رسید، عده‌ای بخشی از موفقیت نامزد پیروز را به نام سازندگان فیلم‌های تبلیغاتی‌اش نوشتند و از اینجا بود که داستان جدی شد. فیلم‌های تبلیغاتی نامزدها با حضور کارگردان های سینما، رنگ و بوی متفاوتی یافت. از «آقا محسن، آقا محسن» گفتن‌های زنده یاد رسول ملاقلی‌پور در فیلم تبلیغاتی محسن رضایی تا رفتن علی لاریجانی به باشگاه بدنسازی در فیلمی که مهدی فخیم‌زاده کارگردانی‌اش کرد تا امروز که نسل تازه کارگردان‌ها برای نامزدها فیلم تبلیغاتی ساخته‌اند نزدیک به ۲ دهه گذشته است. فیلم هایی که با صدا، دوربین و حرکت قرار بود سوژه های مقابل قاب کارگردان را به پاستور برسانند.

۱۳۷۶

✅بهار سال ۷۶ برای نخستین‌بار برای نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، فیلم تبلیغاتی ساخته شد. فیلم تبلیغاتی ری‌شهری و زواره‌ای، ۲نامزد کم‌امید انتخابات که اولی را گروهی از کارگردان‌های تلویزیون و دومی را رسول صدرعاملی ساخت، کلیشه‌ای و خامدستانه بودند. فیلم تبلیغاتی ناطق‌نوری، کاندیدای پرامید انتخابات توسط بهزاد بهزادپور ساخته شد؛ فیلمی که در آن بر اقتدار ناطق‌نوری تأکید شده بود و موسیقی حماسی‌ای هم داشت. بخشی از تصور عمومی که ناطق‌نوری نماینده وضعیت موجود است با همین فیلم شکل گرفت؛ جایی که بسیاری از چهره‌هایی که معمولا در تریبون‌های رسمی هم زیاد دیده می‌شدند، مقابل دوربین به شکلی گل‌درشت حمایت‌شان را از رئیس مجلس پنجم اعلام می‌کردند. در مقابل گروهی از شاخص‌ترین فیلمسازان بعد از انقلاب در ستاد وزیر اسبق ارشاد حضور داشتند. سیف‌الله داد، بهروز افخمی و احمد مرادپور، سازندگان فیلم تبلیغاتی خاتمی راهی را آغاز کردند که بعدها پیروان بسیار یافت؛ حتی مصاحبه تلویزیونی خاتمی هم که مهندس مهدی حجت در مقام پرسشگر حضور یافته بود هم کارگردانی شده بود؛ درحالی‌که گفت‌وگوی تلویزیونی ناطق‌نوری فرقی با آنچه در ادوار قبلی دیده بودیم، نداشت. وقتی انتخابات برگزار شد، خیلی‌ها از تأثیر فیلم تبلیغاتی نامزدها در میزان آرای کسب شده از مردم سخن گفتند.

۱۳۸۰

تعداد زیاد نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، روزهای پرکاری را برای سازندگان فیلم‌های تبلیغاتی رقم زد. درحالی‌که تعدادی از کارگردان‌های شاخص سینما مستند تبلیغاتی برخی نامزدها را می‌ساختند، کارگردان فیلم‌های تبلیغاتی چند نامزد، خیلی شناخته‌شده نبودند. اگر در انتخابات ۷۶ تأکید بر لبخند وزیر اسبق ارشاد را راهی پاستور کرده بود، در انتخابات سال ۸۰ بغض و گریه رئیس‌جمهور کارکرد یافت. در یکی از شلوغ‌ترین ادوار انتخابات ریاست‌جمهوری، فیلم تبلیغاتی هیچ نامزدی به اندازه فیلمی که احمدرضا درویش برای خاتمی ساخت تأثیرگذار از کار درنیامد. جالب اینکه ضیاءالدین دری هم سازنده فیلم تبلیغاتی علی فلاحیان بود و هم به همراه اکبر نبوی فیلم تبلیغاتی احمد توکلی را کارگردانی کرد. در نهایت رئیس‌جمهور مستقر که با فاصله تبلیغات هوشمندانه‌تری داشت، پیروز انتخابات شد.

۱۳۸۴

سال ۸۴ کمتر کسی روی شهردار وقت تهران حساب باز می‌کرد. در نبرد ستادهای تبلیغاتی هم کمترین جلوه را ستاد احمدی‌نژاد داشت؛ درحالی‌که برای مصطفی معین، رخشان بنی‌اعتماد و برای هاشمی‌رفسنجانی کمال تبریزی و رسول صدرعاملی فیلم تبلیغاتی ساخته بودند (احمدرضا درویش هم در ستاد قالیباف حضور داشت) و سازنده فیلم‌های تبلیغاتی علی لاریجانی و مهدی کروبی به‌ترتیب مهدی فخیم‌زاده و بهروز افخمی بودند، فیلم احمدی‌نژاد را جواد شمقدری ساخت. فیلم شمقدری کیفیت هنری پایینی داشت، ولی در پس‌پشت نماهای شلخته این فیلم، تفاوت احمدی‌نژاد با دیگر نامزدها کاملا مشهود بود؛ همچنان که به جای پوسترهای شیک و پرهزینه، ستاد احمدی‌نژاد به سبک دهه ۶۰ به دیوارنویسی با ماژیک روی آورده بود. احمدی‌نژاد از تلویزیون هم بهره هوشمندانه‌ای برد و می‌شود گفت مؤثرترین عضو ستاد تبلیغاتی‌اش خودش بود که خلاف قاعده روز حرکت کرد و به شکلی شگفت‌انگیز بخش قابل‌توجهی از رأی‌دهندگان را تحت‌تأثیر قرار داد؛ اتفاقی که در دور دوم انتخابات نمود بیشتری یافت. لحن ساده و خودمانی احمدی‌نژاد که نه مثل مسئولان نظام بلکه شبیه مردم عادی حرف می‌زد و شیوه مواجهه‌اش با رقیب، او را از خیابان بهشت به پاستور رساند.

۱۳۸۸

سال ۸۸ مجید مجیدی، احمدرضا درویش و مهدی کرم‌پور هرکدام فیلم‌های جداگانه‌ای برای نامزد اصلی اصلاح‌طلبان ساختند. فیلم کروبی را بهروز افخمی و علی معلم کارگردانی کردند و محسن رضایی ترجیح داد ساخت فیلمش را بر عهده یک مستندساز بگذارد. مثل ۴ سال قبل باز هم جواد شمقدری فیلم احمدی‌نژاد را ساخت و مثل ۴ سال قبل هیچ هنرمند شاخصی در ستاد احمدی‌نژاد حضور نداشت و او خودش فضای تبلیغاتی و رسانه‌ای را مدیریت می‌کرد. مهم‌ترین فیلم انتخابات ۸۸ مناظره تلویزیونی موسوی و احمدی‌نژاد بود. به شکلی که بعد از فیلم شاعرانه و نوستالژیک مجیدی که تصویر موسوی دهه ۶۰ را بازنمایی می‌کرد، در فیلم دوم که درویش کارگردانی کرد، جانمایه اثر از دل مناظره جنجالی موسوی، احمدی‌نژاد بیرون آمده بود. در خرداد ۸۸، احمدی‌نژاد یک تنه ورای هر ایده و برنامه تبلیغاتی‌ای ظاهر شد.

۱۳۹۲

سال ۹۲ وقتی حسن روحانی در تلویزیون کلیدی را از جیبش درآورد، عده‌ای چنین تمهید و میزانسنی را گل‌درشت ارزیابی کردند، ولی نتایج نظرسنجی‌ها نشان داد همین کلید به‌خصوص در شهرستان‌ها روی مردم تأثیر گذاشته است. این بار هم مناظره‌های تلویزیونی بیشترین نقش تبلیغاتی را ایفا کردند و بیشتر انرژی ستادهای نامزدهای ریاست‌جمهوری صرف درآوردن بازی در مناظره‌ها شد؛ مناظره‌هایی که برای جلوگیری از اتفاقات سال ۸۸ میزانسنش کمی تغییر کرده بود. فیلم تبلیغاتی روحانی که توسط یک مستندساز(حسین دهباشی) ساخته شده بود، ژورنالیستی‌تر و به‌روزتر از مثلا فیلم تبلیغاتی قالیباف (ساخته بهروز شعیبی) یا فیلم سعید جلیلی (به کارگردانی حسین شمقدری) از کار درآمده بود. در نهایت هم فردی برنده کارزار انتخابات شد که کمپین تبلیغاتی بهتری داشت.

۱۳۹۶

انتخابات سال ۹۶ در شرایطی برگزار شد که فضای مجازی کل کشور را تسخیر کرده بود. حالا بیشتر از پوستر و فیلم تبلیغاتی این اینستاگرام و تلگرام بود که اهمیت داشت. پخش زنده حضور نامزدها میان هوادارانشان در اینستاگرام مهم‌ترین سکانس تبلیغات ریاست‌جمهوری بود. سالی که نام کارگردان مستند رئیس‌جمهور در نهایت مشخص نشد و رضا میرکریمی و محمدمهدی عسگرپور تنها در گمانه‌زنی‌ها سازنده فیلم تبلیغاتی روحانی شناخته شدند. در این سال مجید توکلی، کارگردان فیلم «متولد ۶۵»، فیلم تبلیغاتی جهانگیر جهانگیری را ساخت و محمدعلی فارسی، مستندساز، فیلم تبلیغاتی شهیدابراهیم رئیسی را کارگردانی کرد.

۱۴۰۰

در دوران افول ساخت فیلم های تبلیغاتی، دیگر خیلی خبری از حضور کارگردان های سرشناس در اردوگاه نامزدهای ریاست جمهوری نبود. نام سازندگان فیلم های برخی از نامزدها، هرگز به صورت رسمی رسانه ای نشد. مهم ترین فیلم های این دوره دو مستند «ابراهیم» و «خادم ملت» بود که درباره شهید ابراهیم رییسی ساخته شد. فیلم اول تبلیغاتی عبدالناصر همتی، از تلویزیون پخش نشد و فیلم قاضی زاده هاشمی بیشتر واکنش ها را در فضای مجازی ایجاد کرد.