همشهری آنلاین: «جانبازان فلسطین» پدیده‌ای سینمایی است تا یک فیلم، اتفاقی که فقط یک بار روی پرده سینماها، دیوار مدارس و مساجد و کانون‌های بسیج محلات افتاد و نسل درگیر انقلاب تجربه کرد. این نوشته همزمان با حوادث این روزهای سرزمین‌های اشغالی و برگزاری بازی‌های المپیک در فرانسه، بازخوانی بخشی کوچک از یک پرونده بزرگ است، پرونده ویرایش فیلم خارجی متناسب با ذوق ایرانی.
پخش‌کننده‌های فیلم انقلابی
بین بهمن ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۶۳ که با تشکیل بنیاد سینمایی فارابی واردات فیلم خارجی به انحصار دولت درآمد، واردات فیلم خارجی آزاد بود. اداره ترویج نمایش که مدیر آن محمدعلی نجفی بود، بر نمایش فیلم‌ها نظارت می‌کرد. به‌جز فیلم‌های الحادی و مغایر با عفت عمومی که از این اداره پروانه نمایش نمی‌گرفتند، نمایش اغلب فیلم‌های ایرانی و خارجی قدیمی که برای نمایش در سینماها توسط پخش‌کنندگان و مالکان فیلم مناسب‌سازی شده بودند، مانعی نداشت. در حالی که فضای کشور سیاسی و ملتهب از شرایط انقلاب بود، پخش‌کنندگان فیلم‌های خارجی تلاش می‌کردند که فیلم‌های مناسبی برای نمایش در این دوره راهی پرده سینماها کنند.
موفقیت چشمگیر فیلم‌های سیاسی «اعتراف»، «حکومت نظامی» و «فریاد الجزایر» باعث شده بود پخش‌کنندگان کوچک که دفترشان در ساختمان آلومینیوم خیابان جمهوری بود، به تکاپو بیفتند تا از این موقعیت برای خود موفقیتی رقم بزنند. آنها راهی انبارها شدند تا فیلم‌هایی با زمینه انقلابی پیدا کنند. آنها در جست‌وجوی فیلمی بودند که با دستکاری داستان آن، کم و زیاد کردن سکانس‌ها و پس و پیش کردن موقعیت‌های داستانی و تغییر انگیزه شخصیت‌ها به فیلمی مطابق با سلایق روز تماشاگران برسند.
یکی از پخش‌کنندگان در انبار خود فیلمی تلویزیونی پیدا کرد به نام «۲۱ ساعت در مونیخ» ساخته ویلیام ای. گراهام، محصول شبکه ABC امریکا، با بازی ویلیام هولدن، فرانکو نرو، شرلی نایت. جوینده جنس خوبی یافته بود، فیلمی درباره حوادث المپیک خونین۱۹۷۲ مونیخ.
گراهام به عنوان کارگردان تلویزیونی طراز اول شناخته می‌شد که چند فیلم سینمایی هم در کارنامه حرفه‌ای‌اش داشت، از جمله کارگردانی آخرین فیلم سینمایی الویس پریسلی. گراهام در سال ۲۰۱۳ درگذشت.
داستان چه بود؟
همزمان با برگزاری بیستمین دوره بازی‌های المپیک تابستانی مونیخ در آلمان غربی، در روز ۵ سپتامبر ۱۹۷۲ یک گروه ۸ نفره فلسطینی که خود را گروه «سپتامبر سیاه» می‌نامیدند، با ورود به محل اسکان تیم المپیک رژیم صهیونیستی در مونیخ ۲ نفر از اعضای این تیم را کشتند و ۹ نفر را به گروگان گرفتند. هدف این گروه آزادی زندانی‌های در بند رژیم تل‌آویو بود. گروگانگیری ۲۱ ساعت به طول کشید. عملیات نجات گروگان‌ها ناموفق بود و ۱۱ تن از گروگان‌ها، یک نیروی پلیس آلمان و ۵ نفر از گروه فلسطینی جان باختند
فیلم اقتباسی از کتاب سرژ گروسارد، روزنامه‌نگار فرانسوی، است. به رغم تلویزیونی بودنش، این فیلم در ۷ کشور اکران شد که در ایران هم با نام «جانبازان فلسطین» به نمایش درآمد.
سرنوشت خونین «جانبازان فلسطین»
اکران «جانبازان فلسطین» در زمستان ۱۳۵۹ مانند اغلب فیلم‌های سیاسی آن سال با استقبال تماشاگران روبه‌رو شد. منتقدان اما از تغییر ماهیت سیاسی فیلم راضی نبودند. بیژن خرسند در نوشته‌اش به ویرایش گسترده پخش‌کنندگان و دوبلورها روی فیلم اصلی اعتراض‌کرد. اما خرده‌فرهنگ سینماروی آن سال‌ها از نسخه تازه‌شده فیلم راضی بود.
از «جانبازان فلسطین» کپی‌های فراوانی تهیه شد و فیلم به گروهی از فیلم‌ها پیوست که برای نمایش در اماکن عمومی توسط نیروهای انقلابی انتخاب می‌شد. مکان نمایش این گروه از فیلم‌ها که موضوعاتی سیاسی و انقلابی داشتند، مساجد، مدارس و کانون‌های اجتماع هسته‌های بسیج محلات بود.نسخه ویدئویی فیلم به‌سرعت پخش و چند عصر جمعه نیز از تلویزیون روی آنتن رفت. «جانبازان فلسطین» در ایران فیلمی برای فلسطین شده بود و ربطی به ساخته کارگردانش نداشت. در سال۱۳۹۷ فرانکو نرو، بازیگر نقش فرمانده گروه فلسطینی در فیلم «جانبازان فلسطین» مهمان جشنواره بین‌المللی فیلم فجر بود. یکی از منتقدان ایرانی داستان مناسب‌سازی فیلم «۲۱ ساعت در مونیخ» را برایش تعریف کرد. نرو در مقابل روایت منتقد حرف جالبی زد، جمله‌ای با این مضمون: فقط سرنوشت یک فیلم سراسر سیاسی می‌تواند متفاوت با اهداف سازندگانش شود.
دوبلورها وارد می‌شوند
پخش‌کنندگان گمنام نسخه فیلم را با خود به استودیوی دوبلاژ بردند. اغلب مدیران دوبله در آن دوران کم‌کار و اغلب گویندگان بیکارشده نیازمند ادامه حرفه خود بودند. ویرایش داستان فیلم‌های خارجی برای مناسب کردن آنها مطابق با شرایط روز از فعالیت‌های رایج مترجمان فیلم و مدیران دوبلاژ در آن سال‌ها بود. «۲۱ساعت در مونیخ» نیز همچون فیلم‌های «قهرمانان رودزیا»، «شب قهرمانان»، «فریاد سیاه»، «دوست آمریکایی» و «عملیات مرداب» برای نمایش در سینماهای بعد از انقلاب نیازمند تغییراتی در داستان و انگیزه شخصیت‌ها بود. فیلم اصلی فیلمی ضدفلسطینی بود و دلایل سیاسی گروه گروگانگیر در آن تشریح نشده بود. مترجم و مدیر دوبلاژ با جابه‌جایی چند سکانس و تغییر تعداد چشمگیری دیالوگ و نریشن انگیزه شخصیت‌های فیلم را به اثری مطابق با آرمان‌های مردم فلسطین و مناسب برای نمایش در سینماهای ایران آن سال‌ها تبدیل کردند. نام جدید فیلم شد «جانبازان فلسطین». برایش پوستری طراحی شد و فیلم در نخستین نمایش برای گروه نظارت پروانه نمایش گرفت.
نظر شما