بازگشت بازیگر نقش علی سریال «آینه عبرت» به سینما

همشهری آنلاین: محمود دینی برای جوانان امروز احتمالا نامی ناآشناست، اما در سال ۱۳۷۰ او یکی از محبوب‌ترین بازیگران تلویزیون بود که به واسطه همین محبوبیتش هم پای‌اش به سینما باز شد. دینی با بازی در فصل آخر سریال «آینه عبرت» که «برگریزان» نام داشت به شهرت رسید. او حالا قصد دارد با فیلم «بالاچ» با بازی و کارگردانی خودش دوباره به سینما برگردد. او آخرین بار اواخر دهه ۱۳۷۰ در فیلمی سینمایی ظاهر شد. اما آیا بازگشت او به سینما با موفقیت همراه خواهد بود؟

۱.

محمود دینی متولد آبان ۱۳۴۲ در شهر بیجار است و در ۱۷ سالگی با فیلم «تیغ‌وابریشم» مسعود کیمیایی وارد سینما و تلویزیون شد. دینی با «آینه عبرت» به شهرت فراوانی رسید. با اینکه سریال خط داستانی کلیشه‌ای و ساده‌ای دارد، اما در آن دوران که مردم انتخاب زیادی برای تفریح و سرگرمی نداشتند، «آینه عبرت» حسابی گل کرد. تصویر معتاد در این سریال تا مدت‌ها به کلیشه رسمی تصویر معتاد در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی تبدیل شد. معتادی کاریکاتوری که اعتیاد از تمام وجنات و سکناتش پیداست و در هر وجهی از زندگی شکست‌خورده است و هر وقت هم اراده کند، ترک می‌کند و زندگی‌اش به روال عادی برمی‌گردد، به شناخت نادرست جامعه از مسائل اعتیاد دامن زد.

۲.

خود دینی درباره علت محبوبیت این سریال گفته بود: «لوکیشن‌ ما پامنار، کوچه آب‌منگل، درخونگاه، حسینیة نجفی‌ها و بقیة محله‌های مشابه بود. روابط بین آدم‌ها هم به اندازة خانه‌ها قدیمی و سنتی مانده بود. مثلا هیچ وقت پسری در مقابل پدرش نمی‌ایستاد. خلاصه در این حال و هوا سریال را ساختیم که آتقی‌ درون خانه پیژامه می‌پوشید و روی زمین کنار علاءالدین می‌نشست. یک عده هم به این فضا ایراد گرفته بودند. من همان موقع در مصاحبه‌هایم گفته بودم که یک روشنفکر سریال ما را نگاه می‌کند، بعد تلویزیون را خاموش می‌کند، دوش می‌گیرد، یک فنجان شیرقهوه برای خودش می‌ریزد، پشت میز می‌نشیند و در حالی که پیپ می‌کشد، نقد می‌نویسد به این مضمون که ما به علی آبگوشتی و کوچة مردها برگشته‌ایم. ولی آن آقا که از پشت میزش جنوب شهر را نمی‌بیند. هنوز هم خانه‌هایی هستند که فقط از یک اتاق درست شده‌اند. اگر دزد نصفه شب وارد این اتاق شود، هفت هشت نفر را می‌بیند که کنار هم خوابیده‌اند و حتی نمی‌شود زیرانداز مندرس‌شان را به سرقت برد.»

۳.

دینی با این سریال حسابی بین مردم مشهور شد. خودش درباره میزان محبوبیتش گفته بود: «می‌توانم بگویم بعد از انقلاب، اولین بازیگری بودم که عکس‌هایم را می‌فروختند. شخصیت علی را ساده و مؤدب طراحی کرده بودیم. آتقی هم با استفاده از طنز تلخ ارتباط برقرار می‌کرد.» دینی حتی گفته بود بنا به اسناد موجود آن سال‌ها، پس از پخش سریال «آینه عبرت» آمار ملاقات با زندانی‌های مواد مخدر بیشتر شده بود. شاید نشود درستی یا ناردستی این ادعا را ثابت کرد، اما چیزی که می‌شود گفت این است که این سریال واقعا در آن سال‌ها میان مردم محبوب بود، خصوصا که در آن دوران تبلیغات رسمی مدام در حال هشدار دادن به مردم درباره مسائل و مشکلاتی بود که اعتیار به بار می‌آورد.

۴.

فیلم‌های دینی در سینما چطور فروش کردند؟ به ‌طور خلاصه، خیلی تعریفی نداشتند. فیلم‌هایی تجاری و با موج فیلم‌های حادثه‌ای و اکشن روز که پر از کلیشه و پیام‌های اخلاقی گل‌درشت و بازی‌های ضعیف و کارگردانی بد بودند. دینی سه فیلم با قدرت‌الله صلح‌میرزایی کار کرد که از مشهورترین تجاری سازهای سینمای ایران است و کارش را با سخت فیلم‌های اکشن حادثه‌ای شروع کرد و با محبوبیت کمدی در بین تماشاگران از ابتدای دهه ۱۳۸۰ به ساخت کمدی با بازیگران سریال‌های نودشبی رو آورد. فیلم‌های دینی معمولا در اکران اول در تهران شکست می‌خوردند و در اکران‌های بعدی در شهرستان‌ها بهتر می‌فروختند. با این حساب دینی موفقیت خاصی در سینما به دست نیاورد. به‌طور کلی، دینی بازیگر بدی بود که نمی‌توانست احساساتش را از طریق دوربین به تماشاگر منتقل کند و همین که شمایلی مردانه شبیه فیلمفارسی‌ها به تماشاگر عرضه کند برای‌اش کفایت می کرد.

۵.

در سال‌های نبود محمود دینی در سینما، اجتماع، سیاست و فرهنگ ایران و نوع مصرف کالاهای سرگرمی و سلایق مردم بسیار عوض شده. در همین دو سه سال اخیر، سینما تقریبا به هر چیزی جز کمدی بی‌توجه بوده. فیلم‌هایی با بازیگرانی به مراتب محبوب‌تر از او شکست خورده. دینی صرفا در خیال تکرار محبوبیتی است که دیگر هرگز تکرار نمی‌شود. در حضور کلی فیلم و سریال رنگارنگ ایرانی و داخلی دینی شانسی برای جلب توجه مخاطب ندارد. اما او سال‌هاست که خیال می‌کند می‌شود چیزی را که تمام شده دوباره شروع کرد، اما احتمالا با اکران فیلمش می‌فهمد که او آدمی متعلق به دهه‌ای سپری شده است.