به گزارش همشهری آنلاین، تولید زیتون در رودبار دارای سابقه طولانی مدت است؛ بیش از ۳ هزار سال. باغداران قدیمی زیتون در رودبار نقش تعیین‌کننده‌ای در تولید این محصول ارزشمند و قطب ماندن ایران شهرستان در تولید زیتون دارند؛ محصولی که به ویژه به صورت فرآوری شده از جمله روغن زیتون طرفداران بسیاری هم دارد. در این گزارش به بهانه آغاز برداشت نوبرانه زیتون در شهرستان رودبار با یکی از باغداران قدیمی و نمونه رودبار که البته نخستین باغ پیوندی زیتون کشور را هم داراست گفت‌وگو کرده‌ایم.
آغاز به کار و شکست
فرهاد نژادلویه، ۶۳ ساله و متولد شهرستان رودبار گیلان است. او که یکی از قدیمی‌ترین باغداران زیتون در این شهرستان محسوب می‌شود که پدرش هم به این کار مشغول بوده است به همشهری می‌گوید: «پدرم ۳۰ سال پیش از من خواست که در رودبار سرمایه‌گذاری کنم و من یک قطعه زمین به مساحت ۳۰ هکتار از جهاد کشاورزی گرفتم. این اتفاق همزمان با طرح طوبا (طرح مشترک وزارت کشاورزی جمهوری اسلامی ایران و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد، فائو، برای توسعه زیتون کاری در ایران) بود. کارشناسان خارجی با بررسی‌های لازم اعلام کردند نه تنها رودبار بلکه کل ایران برای باغداری در جهان سرآمد است و تاکید داشتند زیتون‌های تولید شده در رودبار حرف ندارد.»
او که از همان زمان آغاز به کار کرد، در این باره توضیح می‌دهد: «آن زمان و طی طرح طوبا جهاد کشاورزی یکسری نهال را در اختیار باغداران قرار داد. متاسفانه این نهال‌ها یک جهش ژنتیکی داشت که مشکلاتی را به وجود آورد. البته بارده بودند ولی این مناسب خاک شهرستان رودبار نبودند. در واقع علمی نبودند و ما ۷ سال بعد به صورت عملی متوجه شدیم که این درختان مناسب خاک رودبار نیستند.»
محصول پیوندی
فرهاد نژادلویه البته ناامید نمی‌شود و به درختان پیوندی روی می‌آورد. او می‌گوید: «بعد از شکست در باروری درختانی ک طی طرح طوبا دریافت کرده بودیم، بحث پیوند پیش آمد و این شد که ما یعنی من و پدرم نخستین باغ پیوندی کشور را در رودبار دایر کردیم. با اینکه معمولا نهال را از جهاد کشاورزی رایگان تهیه می‌کردیم، ولی نهال‌های جدید را خریداری کردم و بعدتر متوجه شدم که جواب دادند. در این تجربه از ارقامی مانند آربیکن، مانزالینا و کنسروالیا استفاده کردیم.» این باغدار عنوان می‌کند: «البته واحد زرد ایرانی هم فوق‌العاده خوب بود ولی زیتون‌های روغنی ایرانی متاسفانه جواب نداد. به همین دلیل، ما به درختان پیوندی روی آوردیم و خوشبختانه درختان پیوندی به خوبی جواب داد. یعنی چند سال بعد متوجه شدیم چقدر درختان پیوندی خوب است و آن موقع سال ۱۳۹۰ بود. کشت زیتون در این سال‌ها به این شکل بود.»
آن‌طور که او توضیح می‌دهد حالا گلوله، زرد، ماری، روغنی، فیشمی، شنگه، مانزالینا، کنسروالیا و آربیکن از مهم‌ترین شارقام زیتون تولیدی باغداران رودباری است.
زیتون رودبار و شهرتش
شهرستان رودبار به دلیل آب و هوا و شرایط مدیترانه ای که دارد، بسیار برای کشت زیتون مناسب است. نژادلویه این توضیح را می‌دهد و می‌گوید: «دو طرف رودبار محصور رودخانه سپیدرود است و به همین دلیل، برای کشت زیتون فوق‌العاده مناسب است. حتی زیتون ۳ هزار سال پیش هم در رستم‌آباد پیدا شده است.»
ماجرای زیتون ۳ هزار سال پیش به کشف جام مارلیک برمی‌گردد؛ جامی که از زر ناب است و ارتفاع آن به ۱۸ سانتی‌متر می‌رسد. ارتفاع نقش برجسته‌های جام تا دو سانتی‌متر می‌رسد که نشان دهنده مهارت استاد کاری است که با ضربات چکش آن را آفریده است. نقش وسط جام درخت زندگی است و در دوسوی درخت دو گاو بالدار دیده می‌شود که در حال بالارفتن از درخت هستند. نژادلویه با این توضیحات تاکید می‌کند: «این درخت نشان می‌دهد که زیتون در رودبار ریشه تاریخی دارد. یعنی مردم ۳ هزار سال پیش مجسمه ای به شکل درخت زیتون درآوردند. احتمالا ۲ هزار قبل از آن درخت زیتون را می‌شناختند که از آن نمادی ساختند.»
انتقال به نسل بعدی
فرهاد نژادلویه معتقد است باغداری در رودبار بدون دردسر هم نیست. او بر این باور است که کشاورزان گاه مشکلات بسیاری دارند: «متاسفانه اشکالی که در منطقه رودبار و حتی در کل ایران وجود دارد، این است که وقتی باغات به دست وراث می‌افتد، می‌بینیم که ورثه نتوانستند آن بهره‌وری لازم را از باغات به دست بیاورند. این موضوع در شهرستان رودبار نمایان است. با اینکه زیتون رودبار در کشور زبانزد است، ولی به دلیل چنین مشکلاتی کارایی لازم را ندارد. متاسفانه رودبار آلوده به آفت مگس زیتون هم شده و این هم یکی از مشکلات باغداران در رودبار است.»
او عنوان می کند: «خوشبختانه جهاد کشاورزی گیلان تعهداتی نسبت به باغات بزرگ رودبار دارد و اجازه نمی‌دهد که باغات به قطعه‌های کوچکی تبدیل شود. من هم جزو باغداران بزرگ محسوب می‌شوم و امثال من آموزش‌های لازم درباره این موارد و همچنین مبارزه با آفات و مسائلی از این دست را می‌بینند.»
این باغدار قدیمی در رودبار تاکید می‌کند: «یکی از معضلات گیلان نبود آب کافی برای باغداران است و به نظر می‌رسد که فکری باید برای رفع کمبود آب کرد. من ۵ دوره رئیس انجمن زیتون شهرستان رودبار بودم و نسبت به این مسائل آگاه هستم.»
نرخ‌گذاری زیتون
باغدار قدیمی در شهرستان رودبار گیلان معتقد است که در کنار رفع مشکلاتی چون کم‌آبی و همچنین مبارزه با آفات و جلوگیری از تقسم باغات باید نرخ‌گذاری زیتون هم داشته باشیم. فرهاد نژادلویه می‌گوید: «یکی از مشکلاتی که این روزها باغداران زیتون در رودبار با آن مواجه هستند، حضور یکسری افراد در این منطقه است که به دنبال یکپارچه کردن باغات زیتون هستند. به این شکل که زیتون را از استان‌های دیگر وارد روبار می‌کنند. حتی نرخ‌گذاری زیتون به دست چهار نفر واسطه تعیین می‌شود و این یکی از مشکلات باغداران است. ما نیاز به یک بازار مرکزی داریم.»
خرید تضمینی روغن زیتون
علاوه بر زیتون رودبار، روغن زیتون این منطقه هم سرآمد است. چنانکه شورای ملی زیتون هم در این مسیر به باغداران کمک کرده است. نژادلویه اما می‌گوید: «در سال‌های اخیر شورای ملی زیتون بحث خرید روغن زیتون را از باغداران مطرح کرده است، زیرا کشاورزان بارها اعلام کردند که روغن زیتون روی دست ما مانده است و باید فکری برای فروش آن انجام داد.»
او یادآور می‌شود: «تولید یک بحث است و بازاریابی آن یک بحث دیگر به حساب می‌آید. روغن زیتون رودبار کیفیت بسیار مناسبی دارد، اما متاسفانه می‌بینیم که واردات روغن زیتون را هم داریم که این به باغداران رودبار صدمه می‌زند.»
این باغدار درباره صادرات زیتون و روغن زیتون نیز اضافه می کند: «با توجه به اینکه ۲۶ استان زیر کشت زیتون است، مسلما صادرات زیتون به سادگی می‌تواند اتفاق بیفتد. ایران رتبه چهارم زیرکشت زیتون را در جهان دارد، اما صادرات آن در سال‌های آینده توسعه خواهد یافت.»
برداشت نوبرانه در قطب زیتون
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان گفت: «اولین برداشت نوبرانه محصول زیتون از باغات شهرستان رودبار آغاز شده است و تا اواخر آذرماه ادامه دارد.» صالح محمدی با بیان اینکه اولین برداشت محصول زیتون از باغات شهرستان رودبار مربوط به رقم ماری در روستای کوشک در سطح یک هکتار است، افزود: «شهرستان رودبار دارای ۹۵۶۴ هکتار سطح زیر کشت محصول زیتون است و ۱۳ درصد باغات زیتون کشور را به خود اختصاص داده و ۲۲ هزار بهره‌بردار دارد.»
نظر شما