هر ملتی در ماه رمضان برای خود برنامهها و مراسم خاصی دارد که در کنار آداب ماه مبارک به انجام میرساند. این رسم و رسوم باعث تغییراتی در سبک زندگی مردم نیز میشود.
ماهرمضان با تمام ویژگیهایش از راه رسید و مسلمانان در نقاط مختلف دنیا یک ماه را با تغییر در سبک زندگی خود سپری خواهند کرد.این تغییر به 2گونه است؛ یکی حالوهوای کشورها و شهرهای اسلامی است و دیگری وضعیت مسلمانانی که بهعنوان اقلیت در برخی شهرها و کشورها بهحساب میآیند. آنها که در اقلیت هستند گاه با مشکلات متعددی مواجه میشوند، چراکه مسئولان و مدیران کمتر رعایت این ماه مبارک را میکنند، درصورتی که در کشورهای اسلامی با در نظر گرفتن شرایط این ماه به مسلمانان اجازه میدهند تا فرائض و رسوم ماه مبارک رمضان را به انجام برسانند.
تغییر در روش زندگی مسلمانان دراین ماه مبارک به تغییر رفتار آنها نیز میانجامد. آنها در مراسم مختلف شرکت میکنند و سفرههای افطاری پر تعدادی را پهن میکنند. آداب و رسوم قومها و ملیتها با یکدیگر متفاوت است، اما درمجموع همه به یک راه و به سوی یک هدف میروند.
قطر
قطریها از نیمه دوم ماه شعبان کمکم برای استقبال از ماه مبارک رمضان آماده میشوند و براساس عادت در این ماه جشنهایی را که ریشه در فرهنگ اجتماعی آنها دارد، برگزار میکنند. اگرچه این کشور کوچک حاشیه جنوبی خلیجفارس جمعیت زیادی ندارد، اما بههنگام فرارسیدن ماهرمضان جنب و جوش پرشوری در شهرها خصوصاً دوحه پایتخت این کشور مشاهده میشود.
بازار خرید مایحتاج برای سفرههای افطار بسیار داغ است و بیشتر فروشگاههای موادغذایی تخفیفهای خاصی را برای این ماه درنظر میگیرند. در کنار این موارد مراسم معنوی در مساجد مختلف قطر برگزار میشود. مردم شبها زود نمیخوابند و کمتر بهدنبال سرگرمیهای همیشگی مانند تماشای فیلم و گشتوگذار هستند. شبهای رمضان در قطر با سایر کشورها فرق میکند. مسلمانان پس از برپایی نماز، نشستهای ویژه ماهرمضان را که شامل 2نشست ویژه مردان و زنان است، برپا میکنند.
بحرین
در کشور بحرین هم مردم از نیمه ماه شعبان خود را آماده فرارسیدن ماه مبارک رمضان میکنند. کودکان لباسهای سنتی خود مانند «دراعه»(بالاپوش گشاد آستیندار) را میپوشند و با خواندن سرود به منازل همسایگان و آشنایان میروند و شیرینی و آجیل میگیرند. زنان بحرینی نیز در این ماه شیرینیهای مخصوصی مانند «هریس» را برای افطار آماده میکنند.
نشستهای ویژه ماه مبارک رمضان نیز با حضور مردان و زنان به منظور بررسی و مسایل مختلف خصوصاً مسایل دینی و خاص این ماه مبارک برپا میشود. مساجد شبها و پس از افطار مملو از جمعیتی است که برای استماع سخنان سخنرانان مذهبی و همچنین دعا و نیایش گردهم آمدهاند. بازارهای مختلف نیز در طول ایام ماهرمضان شاهد حضور پرشور مشتریانی است که برای سفرههای افطار مایحتاجی دارند. بحرینیها در هفته آخر ماه مبارک رمضان با خرید لباسهای جدید و پخت شیرینی برای استقبال از عید فطر آماده میشوند.
کویت
در کشور کویت با آغاز ماه مبارک رمضان، گلدستهها و مساجد تزیین میشوند و فانوسهای متعددی که با برق و شمع کار میکنند، در مناطق و محلههای مختلف این کشور قرار میگیرد. کودکان کویتی در روزهای چهاردهم، پانزدهم و شانزدهم ماهرمضان با بازی «کرکیعان» که از رسوم و سنتهای قدیمی این کشور است، جشن خود را برپا میکنند.
جشنی که برنامهها و شیرینیهای خود را دارد. در این بین بازار آجیلفروشان نیز در این ماه داغ و پررونق است. برخلاف بسیاری دیگر از کشورهای اسلامی که شیرینیجات و آجیل در این ماه مبارک طرفدار چندانی ندارد، فروشندگان کویتی، آجیل مخلوطی متشکل از نقل، انجیر خشک، گلبرگ و گردو که به کرکیعان معروف است، تهیه کرده و به فروش میرسانند که از طرفداران بسیاری نیز نزد مردم برخوردار است. در این بین تنها آجیلفروشان نیستند که بازارشان پررونق است، چراکه مردم برای برپا کردن سفرههای افطار بهدنبال خرید ارزاق هستند.
افغانستان
در این کشور ماه مبارک رمضان مانند سایر کشورهای اسلامی حال و هوای دیگری دارد و مردم این کشور، آداب و رسوم خاص خود را در این ماه، اجرا میکنند. نرخ موادغذایی هم در این ماه کاهش مییابد. مردم مسلمان افغانستان پیش از رسیدن این ماه پیشاپیش به پیشواز رمضان میروند و آماده رفتن به میهمانی خدا میشوند.
دولت افغانستان نیز تلاش دارد تا با تعیین نخستین روز این ماه و اعلام تعطیلی، روز نخست ماهرمضان را گرامی بدارد. جامعه افغانستان اعتقاد خاصی به روزهداری دارند و آن را یکی از بهترین روشها برای مقابله با تهاجم فرهنگی میداند. با شروع ماهرمضان مساجد رونق میگیرند و مجلس واعظان هم گرمتر از همیشه میشود.
مجالس مختلف پس از افطار در گوشه و کنار شهرهای مختلف برپا میشود و اقشار مختلف برای کسب فیض به مساجد میروند و تا ساعتها این مراسم ادامه دارد. افطاریدادن در بین مردم افغانستان مرسوم است و در مساجد هر کسی سعی دارد با دادن افطاری کسب فیض کند.
ترکیه
از تبلیغات تلویزیونی برای کالاهای مختلف و انواع تخفیفها مشخص میشود که مردم ترکیه با شور و هیجان خاصی آماده ماه مبارک رمضان میشوند. ترکها اهمیت خاصی برای این ماه و روزهداری قایل هستند. آنها معتقدند که ماهرمضان برکت و خیر را در سفرههای آنان افزایش میدهد، حتی اگر در بدترین شرایط اقتصادی باشند.
مسلمانان ترکیه پیش از شروع ماهرمضان به تزیین خیابانها و مساجد میپردازند و با چراغانی کردن، فرارسیدن این ماه را به یکدیگر تبریک میگویند. در بازار عطارین که یکی از مهمترین و بزرگترین بازارهای قدیمی تجاری در استانبول است، در ایام این ماه ازدحام شدیدی برای خرید و فروش مشاهده میشود.
طی ایام ماه مبارک رمضان در برخی از شهرهای ترکیه چادرها و خیمههایی در میادین و اماکن عمومی به منظور افطاری دادن برپاست تا کسانی را که هنگام افطاری در منزل نیستند یا در حال رانندگیاند، افطاری دهند. مساجد هم با استقبال گستردهتری نسبت به ماههای دیگر روبهرو هستند.
از تبلیغات تلویزیونی برای کالاهای مختلف و انواع تخفیفها مشخص میشود که مردم ترکیه با شور و هیجان خاصی آماده ماه مبارک رمضان میشوند. ترکها اهمیت خاصی برای این ماه و روزهداری قایل هستند. آنها معتقدند که ماهرمضان برکت و خیر را در سفرههای آنان افزایش میدهد، حتی اگر در بدترین شرایط اقتصادی باشند.
مسلمانان ترکیه پیش از شروع ماهرمضان به تزیین خیابانها و مساجد میپردازند و با چراغانی کردن، فرارسیدن این ماه را به یکدیگر تبریک میگویند. در بازار عطارین که یکی از مهمترین و بزرگترین بازارهای قدیمی تجاری در استانبول است، در ایام این ماه ازدحام شدیدی برای خرید و فروش مشاهده میشود. طی ایام ماه مبارک رمضان در برخی از شهرهای ترکیه چادرها و خیمههایی در میادین و اماکن عمومی به منظور افطاری دادن برپاست تا کسانی را که هنگام افطاری در منزل نیستند یا در حال رانندگیاند، افطاری دهند. مساجد هم با استقبال گستردهتری نسبت به ماههای دیگر روبهرو هستند.
آلبانی
70درصد از جمعیت 3میلیون و 600هزار نفری این کشور را مسلمانان تشکیل دادهاند. مسلمانان آلبانی در آغاز ماه مبارک رمضان با توزیع کتابچهها و بروشورهای مختلف به تشریح فضایل این ماه پر فضیلت پرداخته و به استقبال ماهرمضان میروند. با رویت هلال ماهرمضان صداهای طبل در مناطق مختلف آلبانی شنیده میشوند و بدینشکل روز اول ماه بهطور رسمی اعلام میشود.
مسلمانان آلبانی همچنین در شبهای ماه مبارک به ادای نماز شب، تلاوت قرآن، نشستها و بررسی رویدادهای کشورهای اسلامی و مشکلات برادران مسلمان خود میپردازند. در دهه آخر ماه مبارک رمضان نیز در مساجد معتکف میشوند و به ذکر و مناجات خدا میپردازند.
از عادتهای نیکوی آلبانیاییها در این ماه میتوان به افزایش محبت بین مردم بهخصوص مسلمانان و مسیحیان اشاره کرد. در این ماه دید و بازدیدها میان آنها افزایش مییابد و حتی مشاهده شده که برخی از مسیحیان همراه دوستان مسلمان خود روزه میگیرند.