دیابت از جمله بیماری‌هایی است که خود بیمار مهم‌ترین نقش را در کنترل آن دارد و به این منظور بیماران دیابتی که تمایل به روزه داری دارند باید به‌طور کامل نسبت به خطرات مرتبط با آن آگاهی داشته باشند و برای اینکه بتوانند روزه ایمن تری بگیرند به‌طور دقیق آموزش دیده و دستورات کادر درمانی را رعایت کنند.
دکتر اسدالله رجب، رئیس انجمن علمی دیابت ایران ضمن تاکید بر ضرورت آموزش بیماران دیابتی که قصد روزه داری در ماه مبارک رمضان را دارند، خاطرنشان‌کرد: این سؤالی است که بیماران همواره مطرح می‌کنند و باید در این خصوص آموزش ببینند.
رئیس انجمن علمی دیابت ایران به دستگاه کنترل قند خون برای دیابتی‌ها اشاره کرد وبه مهر گفت: افراد دیابتی که قصد روزه داری دارند حتما باید دستگاه کنترل قند خون در منزل داشته باشند و نسبت به کنترل قند خون خود در طول روز اقدام کنند.
بدون تردید توجه جدی به هولوگرام وزارت بهداشت، خدمات بیمه مسئولیت و چک کردن دستگاه پیش از آغاز ماه مبارک از یک سو و توجه به آموزش‌های اولیه و توصیه‌های پزشک معالج از سوی دیگر می‌تواند موجبات امنیت و آرامش روحی بیماران و خانواده آنان را فراهم کند.
همچنین دکتر رضا اسماعیلی، دیابتولوژیست و مسئول آموزش خانه سلامت و دیابت، خواستار توجه بیماران به رعایت اصول تغذیه صحیح در ماه مبارک رمضان شد و گفت: آموزش پیش شرط موفقیت در کنترل دیابت و پیشگیری از عوارض آن است و حضور در این دوره‌های آموزشی در آستانه ماه مبارک رمضان پاسخ به نخستین نیاز دیابتی‌ها برای بهره مندی از برکات این ماه پرفیض است.
بیش از 5/5 میلیون نفر از جمعیت کشور به دیابت مبتلا هستند، حفظ مقدار قند خون در حد طبیعی (140- 60 میلی‌گرم درصد) و پیشگیری از عوارض دیررس دیابت، هدف درمان دیابت است.
افراد دیابتی که از آموزش‌های لازم برخوردار شده‌اند به خوبی قادرند تشخیص دهند که آیا می‌توانند روزه بگیرند یا خیر؛ زیرا این افراد طی آموزش‌های خود دریافته‌اند که به کدام گروه از دیابتی‌ها تعلق دارند و در مورد شرایط روزه‌داری در هر گروه حتماً با پزشک خود مشورت می‌کنند.
افراد تحت درمان با انسولین
از آنجا که این افراد به‌دنبال تزریق انسولین، به دفعات نیز باید غذا میل کنند، بنابراین توصیه نمی‌شود روزه بگیرند. درصورت تمایل زیاد به روزه‌داری، با توجه به شرایط زیر، این افراد در موارد خاص و آن هم تحت نظر پزشک معالج خود می‌توانند روزه بگیرند. مانند نداشتن نوسانات شدید قند خون و نیز عوارض پیشرفته دیابت (عوارض چشمی، کلیوی، عصبی و قلبی- عروقی).
افراد تحت درمان با داروهای خوراکی (قرص)
لازم است این افراد با پزشک معالج خود مشورت کنند. به‌طور کلی برای افرادی که توانسته‌اند قند خون خود را به‌طور دائمی در حد طبیعی حفظ و کنترل کنند با حفظ شرایط زیر، از نظر پزشکی روزه‌داری بلامانع است.
افرادی که بدون دارو قند خون خود را کنترل می‌کنند
آنها با مشورت پزشک معالج خود می‌توانند روزه بگیرند. علاوه بر این، باید مقدار غذای افطار خود را نیز به 2 تا 3 وعده تقسیم و هنگام افطار، از خوردن همه مواد غذایی در یک زمان، جداً خودداری کنند.
در هر حال، نباید فراموش کنید که طی روزه‌داری مقدار کالری دریافتی روزانه باید به دو سوم مقدار معمول کاهش یابد یعنی: «یک سوم کمتر از حد معمول، غذا میل شود».
کارشناسان اعتقاد دارند افرادی که قادر به کنترل قند خون خود در حد طبیعی هستند، با داروهای خوراکی یعنی قرص، با رعایت شرایط خاص و اندازه‌گیری بموقع قند خون‌شان، می‌توانند با سلامت و اطمینان کافی در این فریضه الهی شرکت کنند.
بنابراین، شاید بتوان گفت: اولین قدم برای فرد دیابتی که می‌خواهد در فریضه روزه همگام سایرین باشد، این است که تجهیزات لازم برای اندازه‌گیری قند خون، یا حداقل ادرار را در منزل داشته باشد.
بدون پایش مداوم قند خون، یا تخمین آن از طریق آزمایش ادرار، نمی‌توان از ایمن بودن روزه‌داری اطمینان کافی داشت.به گفته متخصصان، میزان قند خون بیماران دیابتی روزه‌دار باید قبل از سحر حداکثر 120 میلی گرم درصد، 2ساعت بعد از سحر حداکثر 160 میلی گرم درصد، بین ساعت یک تا 3 بعدازظهر حداقل 70 میلی گرم درصد، قبل از افطار حداکثر 120 میلی گرم درصد و 2ساعت بعد از افطار حداکثر 160 میلی گرم درصد باشد.پزشکان توصیه می‌کنند بیماران روزه‌دار در هنگام افطار، قبل از خوردن هر غذایی، قرص خود را میل کنند و پس از گذشت مدتی، غذا خوردن را آغاز کنند.
اما قضیه در مورد بیماران تحت درمان با انسولین فرق می‌کند. استفاده از این دارو با احتمال بالای افت قند خون همراه است، بنابراین لازم است این بیماران در فواصل نزدیک به‌هم غذا میل کنند، به همین دلیل، روزه‌داری به هیچ عنوان برای آنها توصیه نمی‌شود.
ضمن اینکه بیماران انسولینی، معمولا نمی‌توانند نوبت تزریق خود را، مگر در موارد خاص و زیر نظر مستقیم پزشک معالج، حذف یا جابه‌جا کنند. به همین دلیل توصیه تمامی پزشکان و متخصصان به این بیماران این است که روزه نگیرند.
ارتقای سلامت جسمانی که از پیامد‌های روزه داری است، درصورتی حاصل می‌شود که فرد روزه دار شرایط جسمانی روزه گرفتن را داشته باشد و اصول صحیح روزه داری را رعایت کند. در بیماران دیابتی روزه می‌تواند با عوارضی از قبیل کاهش قند خون، افزایش قند خون، کم آبی و حتی کمای دیابتی همراه شود. بنابراین بیماران دیابتی باید شرایط روزه داری را داشته باشند.
روزه داری در چه بیمارانی ممنوع است؟
1- بیماران دیابتی که بیماری آنها کنترل شده نیست.
2- بیماران دیابتی که به رژیم دارویی خود عمل نمی‌کنند.
3- بیمارانی که سابقه کمای دیابتی DKA دارند.
4- بیماران مبتلابه دیابت که باردار می‌شوند و بیمارانی که در بارداری دچار دیابت می‌شوند.
5- بیماران دیابتی که به‌طور همزمان دچار عفونت در جایی از بدن هستند.
6- بیمارانی که علاوه بر دیابت، دچار بیماری یا عارضه جدی دیگری مثل فشار خون کنترل نشده یا بیماری قلبی هستند.
7- بیماران دیابتی مسنی که اختلال تمرکز و حواس دارند.
مراقبت‌های روزه داری در هر فرد منحصر به اوست و بر حسب فرد فرق می‌کند.
اگر قند خون 2 ساعت بعد از افطار بیش از 250 باشد، روزه دار باید مقدار شام مصرفی خود را در روز بعد 20 درصد کاهش دهد؛ اگر قند خون طی روزه داری کمتر از 60 یا بیشتر از 300 باشد، فرد روزه دار باید روزه را افطار کند.
غذای افطار در بیمار دیابتی باید به چند وعده تقسیم شود؛ زیرا مصرف مواد غذایی به‌صورت وعده کامل با افزایش قند همراه خواهد بود.
کربوهیدرات‌های ساده برای افطار و کربوهیدرات‌های پیچیده برای سحر انتخاب
مناسب تری است. مصرف مایعات کافی (حداقل 2 لیتر) در زمان غیرناشتایی از بروز کم آبی جلوگیری می‌کند.
گفتنی است، دوره‌های آموزشی مرکز دیابت و سلامت به‌صورت روزانه تا نیمه اول ماه مبارک رمضان جهت استفاده رایگان بیماران تشکیل می‌شود.
بیماری‌های قلبی
مطالعات نشان داده روزه‌داری می‌تواند با کم کردن عوامل خطر، به پیشگیری از بیماری‌های قلبی کمک کند. دکتر مظهری، درباره اثر روزه گفت: «در طول ماه مبارک رمضان، سطح هموسیستئین خون به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد و این اثر در کنار کاهش میزان چربی‌های خون و حتی تعدیل وزن بدن، می‌تواند باعث کنترل بیماری‌های قلبی- عروقی شود.»
اما درباره افرادی که کارشان از این مرحله گذشته و به این بیماری‌ها مبتلا شده‌اند، چون باید داروهای خود را رأس ساعت مشخصی مصرف کنند، اغلب اجازه روزه گرفتن به آنها داده نمی‌شود.
افت سطح داروهای قلبی، باعث عوارض جبران‌ناپذیری نظیر بزرگ شدن قلب و حتی سکته و حملات قلبی می‌شود. ضمن اینکه به‌دلیل حساسیت این بیماران به انواع استرس‌ها، حتی احساس گرسنگی برایشان مناسب نیست.
