همشهری آنلاین- اسکندر مختاری طالقانی / استاد دانشگاه، پژوهشگر و مرمتگر: تهران قدیم، علاوه بر ارزش‌های طبیعی‌اش، مانند کوه البرز در پس‌زمینه شهر، با وجود قنات‌ها و نهرها و باغ‌ها، از بالغ بر ۲۰۰ پارچه آبادی تشکیل شده بود که هر کدام از این روستاها برای خود ساکنانی داشتند و از یک معماری خاص پیروی می‌کردند. تک‌تک دانه‌های تشکیل دهنده تهران اما در کنار هم هویتی ممتاز برای این شهر پدید آوردند.
شاید هیچ پدیده‌ای مانند معماری نتواند تجلی‌گر هویت مردم و رجال و صاحب‌منصبان شهر و روح پایتخت باشد. معماری نمایشی از شهروند را در معرض دید عموم قرار می‌دهد. اینکه مردم فقیر بودند یا غنی و یا اینکه تا چه اندازه هنر در زندگی اهالی شهر مهم بوده است. به‌نظرم هرچه به سمت گذشته برویم پدیده هنر به‌صورت قوی‌تری در روح معماری شهر و ساخت بناها و خانه‌ها نقش داشته است و هر چه به سمت امروز نزدیک شویم سهم غیرهنرمندانه‌ای بر سبک بناها دیده می‌شود. این نکته‌ای است که در کار تهران‌پژوهی نباید از آن غافل شد.
در صورت ظاهری شهر تهران یک تصویر غیرمنضبط دیده می‌شود که باید در مطالعات ببینیم اشکال این ناهمگونی در کجاست. کارفرما اشتباه می‌کند یا معمار و یا خریدار؟ توجه داشته باشیم، تهرانی که کوه البرز و رود و قنات و باغ‌های بزرگ داشت و مردمی که به این هویت توجه داشتند و در عرض ۲۰۰ سال گذشته مولد فرهنگ شهرنشینی بودند، چه اتفاقی افتاد که این مولد فرهنگی دچار ضایعه شده است.
برای نمونه، توجه شما را به ایستگاه‌های مترو جلب می‌کنم که اصلا متکی بر ذوق و هنر نیست، حتی برهم زننده زمینه‌اند و مزاحمت بصری نیز ایجاد کرده‌اند. از نظر من بزرگ‌ترین مشکل تهران کنونی بی‌نظمی شهری است که به شدت برای شهروندان با وجود معضل آلودگی و ترافیک و ساختمان‌های عمومی و شخصی نازیبا، محیط سختی را ایجاد کرده است.
به هر تقدیر، روز تهران را باید پاس داشت، چون ما در همین بستر زیست می‌کنیم. اگر مدیران شهری از حاصل پژوهش اندیشه‌گران استفاده کنند شاهد محیط زیست کارآمدتری خواهیم بود. امیدوارم مرکز تهران‌پژوهی همشهری در کنار اندیشه‌ورزان و پژوهشگران شهری به منزله دغدغه‌مندان تهران بتوانند هویت و تاریخ و فرهنگ این کهنه پایتخت را به مردم نشان دهند.
نظر شما