فضای شهر تهران حدود 4 – 5سالی است که بدون هیچ دگرگونی و تغییری ثابت مانده و حالا شهر تهران نیاز به مدرن‌شدن و هویت‌دارشدن دارد؛ این، زمانی محقق می‌شود که هماهنگی بیشتری بین مدیران ذی‌ربط برقرار شود و در کل، تهران نیاز به یک طراحی جدید و بازسازی فضای شهری دارد تا از این خستگی خاکستری‌رنگ بیرون بیاید.
اکثر مردم نیمی از وقت خود را در خیابان‌ها و فضای شهر سپری می‌کنند و هر روز با مشکل بی‌قانونی و هرج‌ومرج شهری دست به گریبان هستند و این در حالی است که اگر برای چندساعتی بخواهند در میادین و پارک‌ها استراحت کنند، باید ساعت‌ها به دنبال جایی ساکت و آرام که دارای نمایی زیبا و مناسب باشد بگردند و با هزارویک سختی و پشت سر نهادن هفت خوان ترافیک تهران به جایی برسند که فقط دارای فوّاره و وسایل بازی و کمترین امکانات تفریحی است.
قصه فضای شهر و میادین، آن‌قدر قدیمی است که پرداختن به آن و امر تاثیرگذاری در این حوزه، به رؤیایی می‌ماند که تعبیرناشدنی است. یکی از پدیده‌های تاثیرگذار فرهنگی در امور شهری، فضاهای معماری یا ساختمان‌ها هستند که از عوامل هویت‌دهنده به یک شهر به شمار می‌روند. عوامل دیگر، فضاهای شهری و مردم محسوب هستند. نقش فضاهای معماری و ساختمانی شهرها در هویت‌بخشی به تاریخ شهر، غیرقابل انکار است.
علی یاوری- معاون طرح و برنامه نوسازی شهر تهران- در خصوص فضای شهر گفت: شاخص‌ترین دوره معماری شهری مربوط به دوره صفوی است که اکثر عناصر شهری مانند میدان، چهارباغ، بلوار و غیره از همان دوران الهام گرفته است.
یاوری با بیان اینکه معماری شهری اروپا الهام‌گرفته از دوران صفوی است، آن‌چنان که بلوار، نوعی از چهارباغ آن دوران به شمار می‌آید، اظهار کرد: قوانین بسیار اندکی در مورد سیمای شهری وجود دارد؛ به همین خاطر ما تلاش کردیم در سازمان نوسازی به دنبال تدوین لوایح و دستورالعمل‌ها باشیم.
معاون طرح و برنامه نوسازی شهر تهران با اشاره به اینکه اهمیت فضاهای شهری نیاز به باور دارد چون اکثر میادین شهر تهران زیبا نیستند، گفت: میدان در فرهنگ قدیمی ایرانیان جایی برای تبادل فرهنگی و محل حضور عابران پیاده به شمار می‌رفته ولی الان میادین به گره‌های ترافیکی تبدیل و باعث نازیباشدن فضای شهر شده‌اند اما اگر در زمان‌های کم‌ترافیک به میادین نگاه کنید، متوجه خواهید شد که چقدر زیبا و مناسب برای استراحت‌کردن هستند.
یاوری در ادامه افزود: بیش از 3-2نقطه در سطح شهر برای پروژه آرام‌سازی انتخاب و در عین حال ساماندهی شدند مانند میدان قزوین و میدان حر. و در همین راستا در میادین ولی‌عصرعج، ونک، انقلاب و حسن‌آباد بحث هویت‌بخشی را انجام دادیم و میدان امام‌حسین نیز در حال بازنگری است.
در سال گذشته 25 مجسمه در میادین سطح شهر نصب کردیم و تصمیم داریم امسال بیشتر از سال قبل مجسمه در میادین شهر نصب کنیم. البته اکثر میادین شهر دارای مجسمه‌های هویت‌دار هستند که به چشم نمی‌آیند؛ مانند میدان نیاوران که دارای مجسمه شهید باهنر و میدان کامرانیه که دارای مجسمه یادمان شهید است.
وی با بیان اینکه سعی داریم در سطح شهر با مفاهیم ملی – مذهبی مجسمه‌هایی را نصب کنیم، اظهار کرد: میدان مادر، کار هنرمندانه خانم رهنورد است که این کار برای پارک ملی طراحی شده بود و قرار است بعد از اینکه مجسمه‌ای برای میدان مادر طراحی شد، به مکان اصلی منتقل شود.
یاوری در خصوص برنامه‌های آتی سازمان زیباسازی شهر تهران گفت: در سال جاری بحث نقاشی‌های دیواری شکل گرفته که در قسمت شمالی پارک گفت‌وگو، شهر ایرانی را نقاشی می‌کنیم و از طریق نقاشی دیواری می‌خواهیم مفاهیم را به مردم منتقل کنیم و اگر موضوع مربوط به شهداست، سعی داریم تفکر و ایثار آنها را به تصویر بکشیم نه‌فقط شکل و قیافه آنها را.
معاون طرح و برنامه نوسازی شهر تهران در ادامه تصریح کرد: شهر تهران آن‌قدر وسیع است که هر کاری در آن انجام بدهیم، مانند قطره‌ای در داخل دریاست. زیباسازی شهر تهران، نیاز به همت و تلاش عمومی دارد و باید بدین وسیله، زندگی و پویایی شهر را نمایش دهیم.
ساخت‌وسازهای شهری
شهرداری به عنوان متولی اصلی شهر و برخوردکننده اولیه با تخلفات ساختمانی، وظیفه جلوگیری از تخلفات و رسیدگی سریع به این موضوع را دارد. شهرداری به عنوان مسئول مستقیم جلوگیری از تخلفات ساختمانی، ابتدا وظیفه جلوگیری از تخلفات مامورین خود را بر عهده دارد و معضل ساخت‌وساز در ایران و امنیت پناهگاه و مامن خانواده‌هایی که با هزارویک سختی به آن دسترسی پیدا می‌کنند، جنبه و رویه دیگری دارد و آن استانداردنبودن عمده مصالح ساختمانی در ایران است.
معاون طرح و برنامه نوسازی شهر تهران در خصوص ساختمان‌های شهر می‌گوید: وقتی از جنوب تا شمال و شرق و غرب را طی می‌کنیم، هیچ‌کدام از خیابان‌ها و ساختمان‌ها را نمی‌توان به طور مشخص تشخیص داد و این به نوع نگرش مردم برمی‌گردد.
وی با بیان اینکه معماری در ایران، معماری درون‌گراست، اظهار کرد: وقتی به خانه‌ای مراجعه می‌کنید، با یک در وارد خصوصی‌ترین قسمت خانه افراد می‌شوید، در صورتی که در قدیم، چهاردر یا طاقی، اولین جایی بود که دیده می‌شد. بعد از حیاط بیرونی و درونی، تازه وارد خانه می‌شدیم. از زمانی که بافت شهری تغییر کرد، سیمای شهری نیز تغییر می‌کند و زیرساخت‌های اصلی نیز تغییر یافته است.
یاوری ادامه داد: فضای شهر به خاطر مسائل اقتصادی، به وسیله بسازوبفروش‌ها شکل می‌گیرد؛ بنابراین قسمت عمده فضای شهری توسط مردم و متخصصان شکل نگرفته است.
وی با اشاره به شهر آشفته تهران گفت: با این فضای آشفته‌ای که در شهر وجود دارد، نمی‌توانیم یک‌روزه شهرمان را هویت‌مند کنیم چون معماری جزو هنرهاست و هنر، زاییده فرهنگ است؛ پس اگر بخواهیم معماری ارتقا پیدا کند، باید فرهنگ نیز آموزش داده شود و نوع سلیقه‌های مردم، مد نظر قرار گیرد.
یاوری با بیان اینکه مردم معماری جدید و مدرن را به وجود می‌آورند، تصریح کرد: در معماری کهن، از مصالح محلی استفاده می‌شود. قدیمی‌ها به یک‌سری اصول خاص پایبند بودند ولی در حال حاضر، افراد کمتری به آن اصول پایبند هستند.
معماری اسلامی
معاون طرح و برنامه نوسازی شهر تهران ادامه داد: معماری دوره اسلامی، اسراف‌نکردن را شرط اصلی می‌داند، در حالی که معماری مدرن بسیار زیاد اسراف می‌کند و با یک قانون کلی، نمی‌توانیم هویت به وجود بیاوریم.
یاوری با بیان اینکه نمای ساختمان، یک محل عمومی است و جزو ملک شخصی نیست، اظهار کرد: تعدد فرهنگی، فراموش‌کردن احترام به طبیعت و عدم توجه به خودداری از اسراف، عناصری هستند که باید در فرهنگ ما رسوخ کنند و اگر همه به آن اعتقاد داشته باشیم، می‌توانیم نمای شهر را زیبا کنیم.
معاون طرح و برنامه زیباسازی شهر تهران ادامه داد: در سال‌های گذشته، معاونت معماری شهرداری و وزارت مسکن کمتر به موضوع سیمای شهری پرداختند اما نتوانستیم متولی مشخصی معرفی کنیم تا سیمای شهر را زیباسازی کند و باید ضوابط را تدوین کنیم تا متولیان بتوانند در چهارچوبی متعادل کار کنند.
