ژاپنی‌ها در انتخاباتی که هفته گذشته برگزار شد و دنیا با دقت بسیار نظاره‌گر آن بود، حاکمانشان را بعد از نیم‌قرن تغییر داده و یک حزب کم‌تجربه را به حزبی قدیمی و شصت‌ساله ترجیح دادند. آنها دراین انتخابات می‌دانستند چه نمی‌خواهند اما هنوزمطمئن نیستند که چه چیزی می‌خواهند و آیا حزبی را که برگزیده‌اند می‌تواند این خواسته را محقق کند یا نه.
در کشور ژاپن که آرامش و صلح‌طلبی محور اصلی قانون اساسی بعد از جنگ آن است، یک جراحی بزرگ در راس قدرت صورت گرفت که با خشونت و سرکوب و درگیری همراه نبود. نخست‌وزیر حزب حاکم در عصر روز انتخابات شکست را پذیرفت و استعفا کرد و رهبر حزب پیروز هم گفت که غرور و تکبری در کار نخواهد بود.
بحران اقتصادی، سردرگمی در سیاستگذاری و چند رسوایی اداری و مالی موجب شد که مردم ژاپن حزب کهنه‌کار لیبرال دمکرات را از قدرت کنار بگذارند.
نظرسنجی‌ها نشان می دهد که ژاپنی‌ها اطمینان و اعتماد چندانی به کارایی و کارآمدی سیاستمداران حزب مخالف ندارند.
رای دهنده‌های ژاپنی هفته گذشته یک پیروزی بزرگ و تاریخی را به حزب دمکرات این کشور تقدیم کردند. آنها حزب لیبرال دمکرات را که از زمان تاسیس خود در سال 1955 در این کشور در راس قدرت بوده است کنار گذاشتند تا یک انتخابات تاریخی را خلق کنند. با این وجود نکته قابل توجه این است که ژاپنی‌ها رای به تغییر و تحولاتی دادند که مطمئن نیستند یوکیو هاتویاما رهبر حزب دمکرات قادر به برآورده کردن آنهاست.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که که اکثر رای‌دهنده‌ها از سیاست‌های کلیدی این حزب حمایت نمی‌کنند و تنها یک‌سوم آنها هاتویاما را به‌عنوان نخست‌وزیر آینده ژاپن می‌خواهند. جالب‌تر آن است که تنها 25 درصد رای‌دهنده‌ها اعتقاد دارند که حزب دمکرات، ژاپن را در مسیر درست هدایت خواهد کرد. بدون شک این مسئله نشان می‌دهد که رای ژاپنی‌ها بیشتر از آنکه رای اعتماد به دمکرات‌ها باشد دست رد به سینه حزب لیبرال دمکرات و سیاست‌های قدیمی آن است.
اکنون این سؤال وجود دارد که حزب دمکرات که تاکنون هیچ وقت آزمایش نشده است واقعا برای رهبری ژاپن آمادگی دارد؟ هاتویاما نیاز دارد که توانایی‌های رهبری خود را که تاکنون با دقت پنهان نگه داشته است نشان دهد و مشخص کند که حزبش با قدرتی که به دست‌آورده چه کارهایی می‌خواهد انجام دهد. در زمان رقابت‌های انتخاباتی حزب دمکرات درباره مسائل کلیدی وعده‌های مختلفی را مطرح کرد و برای حل بحران اقتصادی و مشکلات دیگر این کشور مثل معضل بیکاری طرح‌های مبهمی داشت.
تنها 3روز پیش از انتخابات نرخ بیکاری در ژاپن رکورد شکست و به 7/5 درصد رسید تا آخرین میخ بر تابوت لیبرال دمکرات‌ها کوبیده شود. در شرایطی که اقتصاد در این انتخابات موضوع اصلی مورد توجه رای‌دهنده‌ها بوده است حزب دمکرات در معرض یک خطر واقعی قرار دارد. این حزب در جریان تبلیغات خود وعده داده است که در 4 سال آینده مالیات‌ها را افزایش ندهد. همچنین قول کاهش وسیع مالیات‌ها و کمک‌های وسیع اقتصادی به بخش‌های مختلف روزهای سختی را در آینده برای این حزب رقم خواهد زد.
حالا دیگر روزهای رقابت‌های انتخاباتی تمام شده است و حزب دمکرات در واقعیت دیگر نمی‌تواند کارهایی که همه را راضی نگه دارد انجام دهد. این حزب در حالی به قدرت رسیده است که دوران سختی را برای مقابله با بحران اقتصادی ژاپن در پیش خواهد داشت.
دمکرات‌ها بدون شک تلاش خواهند کرد با اختصاص بودجه بیشتر در بخش رفاه اجتماعی اعتماد مردم ژاپن به دولت جدید را به دست بیاورند. بخش زیادی از جمعیت ژاپن را سالمندان تشکیل می‌دهند و این کار حداقل به‌طور موقت برای آنها چاره‌ساز خواهد بود. اما غیراز مشکلاتی که دولت جدید در بخش اقتصاد با آن مواجه است و نگرانی اصلی حزب دمکرات را تشکیل می‌دهد این حزب برای ثابت‌کردن خود در سیاست خارجی هم تلاش بسیار زیادی باید انجام دهد.
حزب دمکرات در تبلیغات انتخاباتی خود درباره روابط ژاپن و آمریکا تلاش کرد از آب گل آلود ماهی بگیرد. نامزدهای این حزب در تبلیغات خود خواستار بازنگری توافقنامه نظامی دو کشور شده و اعلام کرده‌اند که به ماموریت سوخت رسانی این کشور در اقیانوس هند برای حمایت از نیروهای ناتو در افغانستان پایان خواهند داد. در حالی که بیش از 40هزار نظامی‌آمریکا در خاک این کشور به سر می‌برند و روابط ژاپن و آمریکا پیش از این بسیار نزدیک بوده است به‌نظر می‌رسد که شعارهای انتخاباتی این حزب در این‌باره مورد توجه کشورهای دیگر قرار نگرفته است و دمکرات‌ها تنها همه را با مواضع مختلف، درباره دیدگاه واقعی رهبران خود گیج کرده‌اند.
تصور تغییر در روابط آمریکا و ژاپن با روی کار آمدن دولت جدید این کشور، کمی غیرواقعی است. دمکرات‌ها در رقابت‌های انتخاباتی قول داده‌اند که اسناد توافقنامه‌های محرمانه با آمریکا را درصورت رسیدن به قدرت منتشر کنند؛ توافقنامه‌هایی که لیبرال دمکرات‌ها پیش از این وجود آن را رد کرده‌اند. این کار بدون شک تاثیری در رابطه این کشور با آمریکا نخواهد داشت و حتی با واکنش واشنگتن هم مواجه نخواهد شد چون در واقع دولت اوباما در راستای شعار خود برای شفاف‌سازی، این اسناد را منتشر کرده است.
بازبینی توافقنامه نظامی میان دو کشور زمان زیادی می‌برد و تاثیر گسترده‌ای در روابط دوکشور خواهد داشت. حزب دمکرات اعلام کرده است که می‌خواهد با تجدید نظر درباره این توافقنامه آن را به سود ژاپن بهبود ببخشد. دمکرات‌ها می‌گویند می‌خواهند بندی را به این توافقنامه درباره مسئولیت آمریکا برای پاکسازی محیط‌زیستی منطقه‌ای که نیروهایش در آن مستقر هستند اضافه کنند. همچنین آنها خواستار انتقال بار مالی بیشتر به واشنگتن در این توافقنامه هستند.
این مسائل شاید به‌نظر توافق میان دو کشور را به هم‌نزند اما بدون شک تنش‌هایی را در روابط دو طرف به‌وجود خواهد آورد. آمریکایی‌ها می‌گویند حتی پایان عملیات سوخت رسانی ژاپن در اقیانوس هند هم خلل زیادی در عملیات آنها در افغانستان ایجاد نمی‌کند. واقعیت این است که در حال حاضر دولت اوباما از ژاپن به‌عنوان یکی از متحدان کلیدی خود می‌خواهد نقش فعال‌تری در برنامه‌های واشنگتن داشته باشد.
به‌نظر مقام‌های واشنگتن در سال‌های گذشته، ژاپن کشوری منفعل بوده که در مقابل فشارها با اکراه و با کمترین هزینه واکنش نشان داده است. دولت اوباما اکنون عقیده دارد که ژاپنی‌ها باید مسئولیت بیشتری قبول کنند و دولت جدید این کشور باید نشان دهد که قصد انجام چه کارهایی را دارد؛بر خلاف دولت گذشته که بیشتر برای کارهایی که نمی‌خواست انجام دهد تصمیم می‌گرفت.
اعضای ناتو نمی‌خواهند که سربازان ژاپنی در افغانستان حضور نظامی داشته باشند و فکر می‌کنند دردسر آن برایشان از منفعتش بیشتر خواهد بود. در مقابل نیروهای ائتلاف تصور می‌کنند که مشارکت ژاپن در پروژه بازسازی افغانستان می‌تواند نقش مؤثری در تغییر افکار عمومی این کشور درباره جنگ افغانستان داشته باشد. دمکرات‌ها بدون شک در میان خواسته‌های متحدان خود و انتظارات داخلی در این موارد با دقت و حساسیت بیشتری گام برخواهند داشت.
بسیاری می‌گویند که حزب دمکرات در دولت جدید این کشور در بخشی از استراتژی فاصله گرفتن خود از آمریکا، به سوی چین تمایل پیدا خواهد کرد که روابط آمریکا و ژاپن را تضعیف می‌کند. اکنون مقام‌های واشنگتن می‌گویند در حالی که چین بزرگ‌ترین شریک تجاری آنها به حساب می‌آید حتی از بهبود روابط این دو کشور استقبال می‌کنند. بین سال‌های 2001 تا 2006 روابط ژاپن و چین دچار تنش‌های شدیدی شد اما پس از آن هر دو کشور فهمیدند که روابط خود را نباید فدای اختلاف‌های تاریخی کنند.
ژاپنی‌ها برای بهبود روابط با چین آماده قدم برداشتن هستند اما مقام‌های چین در حالی که پس از جنگ دو کشور، تنفر از ژاپن در میان مردم این کشور گسترش پیدا کرده است کار سخت‌تری برای بهبود روابط با توکیو در پیش دارند. آمریکایی‌ها در این میان امیدوار هستند که بهبود روابط میان 2 غول آسیا تاثیر مثبتی بر روابط سه جانبه با حضور این کشور داشته باشد.
حزب دمکرات ژاپن همچنین تمایل زیادی برای بهبود روابط با کره‌شمالی دارد. در زمان حاکمیت لیبرال دمکرات‌ها، ژاپن در مذاکرات شش جانبه برای پایان دادن به برنامه هسته‌ای پیونگ یانگ یکی از اعضای مهم بوده است. مسئله ربوده‌شدن ده‌ها شهروند ژاپنی توسط نیروهای کره‌شمالی در پایان دهه 70 از مشکلات قدیمی در روابط دو طرف است. هاتویاما که بسیاری او را حامی بهبود روابط با کره‌شمالی می‌دانند شاید از فرصت تغییر دولت در این کشور برای کنار گذاشتن اختلاف‌های قدیمی با پیونگ یانگ هم استفاده کند که بدون شک برای او بسیار دردسر‌های فراوانی خواهد داشت.
در مقابل لیبرال دمکرات‌ها با سابقه بیش از 50 سال اداره ژاپن، حزب دمکرات بسیار بی‌تجربه به حساب می‌آید. یوکیو هاتویاما به همراه هم‌حزبی‌هایش راهی طولانی برای کسب تجربه در میان مشکلات ژاپن در پیش دارد، در حالی که بسیاری پیش‌بینی می‌کنند که دولت جدید ژاپن احتمالا در زمینه سیاست خارجی بهتر از گذشته عمل خواهد کرد اما انتظار می‌رود که در بحران اقتصادی این کشور با مشکلات زیادی مواجه شود؛مسئله‌ای که صبر و طاقت مردم امیدوار ژاپن به تغییرات در این کشور را به‌طور جدی محک خواهد زد.
Foreign Policy - 27 آگوست2009
