می‌شود جایی زیر پل چوبی یا هر جای دیگری که پاتوق شده، رفت دنبال یک لقمه نان حلال. خرج زیادی ندارد، کمی زور بازو و چرب‌زبانی برای اینکه بگویند کارشان را خوب بلدند. بساط کار هم همه‌جا پهن است، میدان‌ها، خیابان‌های اصلی، تقاطع‌های شلوغ و حاشیه بوستان‌های جنوبی منطقه مدت‌هاست محل تجمع کارگران فصلی شده‌اند.
آنها که زندگی را نه در گدایی و خرید و فروش مواد، بلکه در کارگری با مزد‌های ناچیز جست‌وجو می‌کنند، یک جور‌هایی غیرتشان مثال‌زدنی است. این اما یک روی سکه است. روی دیگر سکه دردسرهایی است که برای شهروندان درست می‌کنند.
ما این بار با همین روی سکه کار داریم. «پیمان محسنی» معاون امور شهری و فضای سبز می‌گوید به موقع سراغ این سوژه رفته‌ایم. دور جدید فعالیت شهرداری برای اسکان و ساماندهی این کارگران آغاز شد و این می‌تواند شروع خوبی برای یک گفت‌وگو باشد.
- آقای مهندس، در همه مناطق حضور بی‌سروسامان کارگران دردسرساز است اما چرا طرح ساماندهی جدی این افراد از اینجا و به عنوان منطقه الگو آغاز شده است؟
خب دلیل‌های زیادی هست که طرح ساماندهی کارگران فصلی به طور پیشگام در منطقه 12 آغاز شود. حضور بازار تهران در قلب منطقه باعث جذب کارگران از شهرستان‌های مختلف شده است. این کمی کار را دشوار و البته ضرورت اجرایی برای چنین طرح‌هایی را هم ایجاد می‌کند.
- تعدای از کارگرانی که در خیابان‌ها تجمع می‌کنند قابل تفکیک از بقیه هستند و به آنها توجه بیشتری می‌شود. آنها چه ویژگی دارند که برنامه‌های ویژه‌ای برایشان در نظر گرفته شده است؟
وضعیت این کارگران بررسی شده است. متوجه شدیم برخی از شهروندان مناطق دیگر به دنبال کارگران ویژه‌ای به منطقه ما مراجعه می‌کنند. به عنوان مثال اگر پیمانکاری برای ساختمانش نیاز به نقاش داشته باشد، یکراست به خیابان سعدی و ابتدای خیابان منوچهری می‌آید.
آنجا هر روز بیش از 30 کارگر حرفه‌ای در این زمینه می‌توانید پیدا کنید. در واقع تخصص داشتن این کارگران است که مدیران شهری را به این فکر انداخت که آنها را از کارگران معمولی تفکیک کند. البته این به آن معنا نیست که به کارگران ساده توجهی نشود.
- بیشتر این کارگران در میدان‌ها و خیابان‌های اصلی دور هم جمع می‌شوند. تعداشان هم کم نیست. کار ساماندهی آنها کمی پیچیده به نظر می‌رسد. چه برنامه‌ای دارید؟
خوشبختانه با اجرای طرح ناحیه‌محوری فعالیت در این زمینه ساده‌تر شده است. مدیران نواحی به خوبی با اماکنی که این کارگران در آنجا تجمع می‌کنند آشنا هستند و فهرستی در این مورد تهیه شده است. وقتی جای این افراد مشخص باشد، آنها در دسترس هستند و براحتی می‌توان کارگران را در ازای تسهیلاتی که شهرداری در اختیارشان می‌گذارد باخبر کرد.
- نخستین مرکز ساماندهی و اسکان کارگران فصلی مرداد سال گذشته و در میدان هرندی به بهره‌برداری رسید. از آن زمان تا به حال مراکز دیگری در اختیار کارگران قرار گرفته است؟
پس از افتتاح مرکز میدان هرندی، احداث 2 سامانه دیگر برای کارگران فصلی در دستور کار معاونت فنی و عمرانی قرار گرفت. این مراکز که در ضلع جنوب بوستان شوش و زیر پل چوبی قرار گرفته‌اند چندی پیش به بهره‌برداری رسیده و زیر نظر معاونت امور شهری به فعالیت‌هایشان در زمینه تسهیلات‌رسانی به کارگران فصلی ادامه می‌دهند.
- این مراکز بیشتر هم خواهند شد؟
بله. این 3 مرکز برای تعداد کارگرانی که در این محدوده مشغول به کار هستند کفایت نمی‌کند. با توجه بیشتر مسئولان و مطلوب بودن نتایج فعالیت‌های این سامانه‌ها برنامه ما این است که اماکن دیگری را نیز برای احداث این مراکز در نظر بگیریم. اما کمی زمان می‌برد.
- درباره آموزش، ارائه خدمات و تسهیلات و فعالیت‌های دیگر دست تنها هستید یا از سوی نهادهای دیگر حمایت می‌شوید؟
گرفتن نتایج مطلوب و ایجاد خروجی‌های تعیین شده بدون همکاری با مراکز و سازمان‌های دیگر امکان‌پذیر نیست. خوشبختانه از ابتدای تأسیس این سامانه‌ها و اجرای این طرح بخش‌های مختلف هم حمایت کردند. ستادی با حضور نمایندگانی از شهرداری منطقه، نیروی انتظامی، معاونت اجتماعی شهرداری تهران، شرکت ساماندهی مشاغل تهران، شورای شهر، وزارت کار و امور اجتماعی، وزارت رفاه و فرمانداری تهران تشکیل شده که در این زمینه همکاری می‌کنند.
- همکاری این بخش‌ها و سازمان‌ها مشخصاً شامل چه مواردی می‌شود؟
نیروی انتظامی در اجرای طرح انضباط اجتماعی ساماندهی کارگران فصلی را هم دستور کار قرار داد. این طرح به مدت 50 روز از دهم اردیبهشت آغاز و فعالیت معاونت امور شهری در این زمینه 2 ماه بعد از آن شروع شد.
کلانتری‌های منطقه به ویژه سرکلانتر هفتم در هدایت کارگران فصلی به سامانه‌ها خیلی تلاش کردند. از طریق سازمان تأمین اجتماعی و وزارت کار بیمه این کارگران پیگیری می‌شود. کلاس‌های آموزشی متنوعی برای ارتقای سطح کارگران در نظر گرفته شده که این کلاس‌ها توسط سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای پشتیبانی می‌شود.
همه کارگرها که احتمالاً نباید آموزش‌های یکسانی ببینند. زمانی که کارگران به سامانه‌ها مراجعه می‌کنند بعد از ثبت‌نام برایشان پرونده تشکیل می‌دهند. در این پرونده مشخص می‌شود که کارگر ساده است یا اینکه تخصصی دارد. تلاش بر این است که به کارگران ساده بیشتر پرداخته شود تا آنها هم مهارت ویژه‌ای پیدا کنند.
- بیشتر این کارگران از شهرستان‌ها مهمان‌ناخوانده منطقه شده‌اند. به نظر می‌رسد اعتماد زیادی به این برنامه‌ها ندارند و به سختی جذب سامانه‌ها می‌شوند. برای جذب آنها چه کرده‌اید؟
به هر حال این برنامه‌ها به تازگی آغاز شده است. اجرای کامل این طرح و رسیدن به نتایج مطلوب نیاز به زمان و صرف هزینه و انرژی دارد. راهی نیست که بتوان یک‌شبه آن را طی کرد. باید آرام آرام اعتماد این کارگران را جلب کنیم. اولین گام هم این است که نشان بدهیم پیوستن به این سامانه‌ها باعث پیشرفت در کار و مهارت‌هایشان می‌شود و وقت تلف کردن نیست. شهرداری برای استقبال بیشتر این کارگران تمامی برنامه‌های اصلی و جانبی سامانه‌ها را رایگان اعلام کرده است.
- اطلاع‌رسانی هم خیلی مهم است. در کنار کارگران، شهروندان هم باید از این موضوع مطلع باشند، اما به نظر نمی‌رسد اینطور باشد.
پس از اینکه اماکن تجمع کارگران شناسایی شد کار اطلاع‌رسانی را آغاز کردیم. پارچه‌نوشته‌هایی نصب شد که در آنها به تسهیلات و خدمات سامانه‌ها اشاره شده بود. در نواحی هم گروه‌های اجتماعی و فرهنگی تشکیل شد که با این کارگران رو در رو صحبت می‌کردند. آموزششان می‌دادند و به سامانه‌ها جذبشان می‌کردند. ولی با توجه به اینکه قرار است این طرح از این پس در مناطق دیگر هم اجرایی شود، باید برای اطلاع‌رسانی از رسانه‌های جمعی که تأثیر زیادی دارند کمک گرفته شود. توزیع بسته‌های فرهنگی در واحدهای تجاری، بازار و دفاتر خدمات الکترونیک شهر هم خیلی مؤثر بوده‌اند.
- مگر کارگران فصلی به دفاتر خدمات الکترونیک محله‌ها رفت و آمد دارند؟
نه. اما افرادی داریم که در ابتدای ساخت ساختمانشان هستند و نیاز به تعدادی کارگر دارند. همان‌قدر که جذب کارگران مهم است، جذب این افراد هم اهمیت دارد. از طریق دفاتر خدمات الکترونیک با نزدیک‌ترین سامانه تماس گرفته و کارگرانی به آن شخص معرفی می‌شوند. با این روش دیگر شاهد تجمع کارگران در خیابان‌ها هم نخواهیم بود.
- یکی از دغدغه‌های اصلی کارگران فصلی بیمه شدن است. واقعاً بیمه شدن این کارگرها که همین‌طور بی‌حساب و کتاب کارشان را شروع می‌کنند چقدر عملی است؟
اینطور نیست که وعده‌ای داده و بعد فراموش شود. وزارت کار هم همکاری می‌کند. الان می‌خواهیم کارگران بپذیرند حالا که بیمه نیستند به صورت خویش‌فرما هم که شده بیمه‌شان را بپردازند تا سابقه‌شان بیشتر و زودتر بازنشسته شوند. منتظر ابلاغی از سوی مجلس شورای اسلامی نیز هستیم. این قوانین توسط کارشناسانمان بررسی می‌شوند و پیگیر این موضوع هستیم. اتفاقاً یکی از اصلی‌ترین دلایل جذب به سامانه‌ها همین تلاش مسئولان برای بیمه‌کردن این کارگران بوده است.
- به هر حال کارگرها هم وقت فراغت دارند و اگر قرار باشد در سامانه‌های شما مستقر شوند، برنامه‌ریزی برای این اوقات فراغت هم با شماست. برنامه‌ای دارید؟
در این سامانه‌ها وقت هیچ کارگری به هدر نمی‌رود. آنها هم برای ما مانند باقی شهروندان هستند و باید از حقوق شهروندی بهره‌مند شوند. بیشتر این برنامه‌ها و خدمات جانبی با کمک معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری منطقه و شهرداری‌های نواحی برگزار می‌شود. این کارگران هم نیازهای مختلفی دارند. یکی از بهترین برنامه‌ها این بود که با پشتیبانی واحدهای سلامت در نواحی توانستیم برای آنها ویزیت رایگان پزشکی در نظر بگیریم. اگر نیاز به مشاوره داشته باشند این امکان برایشان فراهم می‌شوند. کارت شهروندی برای استفاده از اماکن ورزشی هم میان این عزیزان توزیع شده است.
- نقش شهروندان را چطور تعریف می‌کنید؟ بالاخره از دست ما هم احتمالاً باید کاری بربیایید.
نتایج مطلوب مشارکت شهروندان در همه زمینه‌ها به اثبات رسیده است. شهرداری نهادی مردمی است برای شهروندان خدمت می‌کند و یکی از اهداف آن بهبود وضعیت محل زندگی آنهاست. کارگران فصلی با تجمع هر روزه‌شان در اماکنی مشخص، جلوه‌ای بد و آشفته به آن خیابان می‌دهند.
سدمعبر می‌کنند و در برخی موارد درگیری‌هایی هم به وجود می‌آید. شهروندانی که به دنبال این کارگرها به خیابان‌ها می‌روند به این وضعیت دامن می‌زنند. شهروندان در حمایت از این سامانه‌ها نقش پررنگی می‌توانند داشته باشند. اگر هر زمانی که به کارگر نیاز دارند به سامانه‌ها مراجعه کنند، کم‌کم کارگران هم در این مراکز جمع می‌شوند و ساماندهی خواهند شد.
سردار مرتضی طلایی: سامانه‌های کارگران فصلی معضلات زیادی را حل می‌کنند شورای شهر یکی از نهادهایی است که ایجاد و گسترش فعالیت‌های سامانه کارگران فصلی را در مناطق پیگیری می‌کند. نماینده‌ای از سوی این نهاد مردمی میزان امکانات، استقبال و کیفیت فعالیت‌های این مراکز را به اطلاع اعضای شورا می‌رساند.
«دکتر مرتضی طلایی» از اعضای شورای شهر وضعیت این 3 سامانه در منطقه12 را دنبال می‌کند و ضمن ایجاد هماهنگی در نهادهای درگیر با این مراکز که شامل معاونت امور شهری، نیروی انتظامی، وزارت کار، امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی و همچنین معاونت فرهنگی اجتماعی می‌شود از این نهادها خواسته تا با همکاری باعث جذب کارگران فصلی به این سامانه‌ها شوند. او می‌گوید:
«هر یک از این نهادها و سازمان‌ها در رابطه با سامانه‌های کارگران فصلی وظایفی به عهده دارند که اگر به درستی انجام شود شاهد رونق یافتن و جذب شدن این افراد به این مراکز خواهیم بود.»«طلایی» شهروندان را در این زمینه دارای نقش مهمی می‌داند: «مشارکت شهروندان هم در این طرح اهمیت زیادی دارد.
تأمین نیرو و کارگر مورد نیاز از این مراکز باعث قوت گرفتن آنها و تشویق کارگران به استقرار در این سامانه‌ها خواهد شد. با راه‌اندازی این مراکز دیگر شاهد معضل حضور این کارگران در خیابان‌ها نخواهیم بود و از همه مهم‌تر اینکه به کارگران در این سامانه‌ها آموزش‌های مؤثری در زمینه‌های مختلف داده می‌شود که توان آنها را بالاتر می‌برد.»
همشهری محله- 12
