همزمان با شیوع آنفلوانزای پرندگان طی سال‌های اخیر بود که کارشناسان اعلام کردند این آنفلوانزا، یک بیماری عفونی پرندگان است که ویروس آنفلوانزای سویه A به‌وجود می‌آورد.
آنها همچنین اعلام کردند که پرندگان وحشی معمولا ناقل سویه‌های ویروس آنفلوانزا با بیماری‌زایی پایین و کم خطر هستند اما در پرندگان اهلی، این ویروس‌ها 2شکل متفاوت بیماری را ایجاد می‌کنند که یکی از آنها شایع و ملایم و دیگری نادر و بسیار کشنده است؛
به‌طوری که شکل ملایم بیماری اغلب تشخیص داده نمی‌شود اما ویژگی سویه‌های دارای قابلیت بالای بیماری‌زایی، ایجاد بیماری شدید، ناگهانی و به‌شدت مسری است که میزان مرگ و میر ناشی از آن طی 48 ساعت می‌تواند به 100 درصد برسد.
این بیماری در کشور ما به‌طور نگران‌کننده‌ای قربانی نداشت ولی حالا بعد از ظهور آنفلوانزای جدید یعنی همان آنفلوانزای نوع A در دنیا و ابتلای حدود 500 ایرانی به آن، کارشناسان هشدار می‌دهند که هنوز پرونده آنفلوانزای پرندگان بسته نشده است.
براین اساس، دکتر عبدالرضا استقامتی، عضو کمیته کشوری آنفلوانزا با اشاره به ابتلای بیش از 400 نفر در دنیا به آنفلوانزای پرندگان گفت: ویروس آنفلوانزای خوکی متشکل از 3 قطعه ژنتیک از بدن پرندگان، 3 قطعه ژنتیک از بدن انسان و 2 قطعه ژنتیک از بدن خوک است.
مشاور سازمان بهداشت جهانی در زمینه آنفلوانزا با بیان اینکه عملکرد 6 هفته‌ای ویروس آنفلوانزای نوع A (به لحاظ قدرت سرایت و انتقال) معادل عملکرد 6 ماهه ویروس‌های قبلی (پرندگان و انسانی) است، اظهار کرد: از این رو، طی مدت کوتاهی شمار فراوانی از افراد گرفتار می‌شوند. بنابراین 5/0 درصد مرگ ومیر، تعداد زیادی را شامل می‌شود.
در این میان کارشناسان معتقدند، پاندمی‌ها شامل 6مرحله هستند؛ در فاز یک پاندمی، خطری برای انسان وجود ندارد؛ در فاز2، ویروس پس از چندین بار گردش، قدرت تهاجمی و ابتلای انسان را پیدا می‌کند؛ در فاز 3، قدرت انتقال انسان به انسان محدود است؛ در فاز 4، انتقال از انسان به انسان واضح است؛ در فاز 5 در نقاط مختلف بیماری بروز می‌کند و بالاخره در فاز 6 بیماری سراسر دنیا را فرا می‌گیرد.
دکتر استقامتی با بیان اینکه ما هم‌اکنون در فاز 3 آنفلوانزای پرندگان هستیم، وجود 3 شرط پیدایش ویروس جدید در پرندگان، قدرت انتقال از پرنده به انسان و قدرت انتقال از انسان به انسان را برای عالم‌گیر‌شدن الزامی دانست و تاکید کرد: بشر امروزی با هر 3نوع آنفلوانزا (انسانی، پرندگان و خوکی) روبه‌روست.
پرندگان، مخازن اصلی
با این اوصاف از زمان اپیدمی آنفلوانزای پرندگان از 438 مورد انسانی گزارش شده در دنیا، 262 نفر (بیش از 60 درصد) جان خود را از دست داده‌اند و کارشناسان معتقدند که هم‌اکنون پرندگان، مخزن ویروس‌های آنفلوانزای نوعA هستند.
دکتر حسن نیلی، استاد دانشگاه و رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های پرندگان دانشگاه شیراز نیز با اشاره به ابعاد مهم بیماری‌های آنفلوانزای پرندگان، خاطرنشان کرد: پرندگان مخزن ویروس‌های آنفلوانزای نوعA هستند و نقش مهمی در اکولوژی و تولید ویروس‌های جدید ایفا می‌کنند.
وی با بیان اینکه اگر می‌خواهیم با آنفلوانزا مقابله جدی کنیم، باید ردپای آن را در انواع طیور مهاجر، دریایی و صنعتی بررسی کنیم، سرچشمه تولید آنفلوانزا را پرندگان به‌ویژه پرندگان آبزی مثل اردک و غاز اعلام کرد و افزود: آنفلوانزای خوکی ویروس HINI از دسته ویروس‌های نوعA است که مخزن آن پرندگان هستند و خوک به‌عنوان میزبان واسط و محملی برای انتقال این ویروس از پرنده به انسان مطرح است.
وی با اشاره به شرایط اقلیمی خاص وجود مسیر مهاجرت پرندگان در ایران اضافه کرد: پرندگان معمولا علائم شدید بیماری را نشان نمی‌دهند اما ناقل بیماری هستند بنابراین پایش پرندگان اهمیت ویژه دارد.
دکتر نیلی با اشاره به بند بند بودن ژن‌های ویروس که یکی از ویژگی‌های مهم آنفلوانزای پرندگان است، ادامه داد: این ویژگی، این شرایط را به ویروس می‌دهد که در هر مرحله از تکثیر با ویروس آلوده بازآرایی کند و نوع جدیدی از ویروس را تشکیل دهد. بنابراین کشور همیشه باید برای شناسایی ویروس جدید آماده باشد.
ابتلای انسان به آنفلوانزای پرندگان
آنفلوانزای نوع H5N1 در درجه اول بیماری پرندگان اهلی است. بیشتر موارد انسانی مبتلا به آنفلوانزای پرندگان از نوع H5N1، در مناطق روستایی و حومه شهرها که پرندگان اهلی را در منازل خود پرورش می‌دهند، گزارش شده‌اند.
این ویروس از طریق تماس در زمان سربریدن، پرکندن و طی تهیه غذا از پرندگان اهلی به انسان منتقل می‌شود. انتقال ویروس از راه دست‌زدن به پرندگانی که بر اثر این بیماری مرده‌اند و همچنین اعضای بدن آنها نظیر پر نیز ممکن است.
برای همین تاکید کارشناسان بر این است که مردم باید از تماس با پرندگان وحشی مرده پرهیز کنند و هر موردی را به مسئولان گزارش دهند.خوردن و استنشاق مدفوع، بزاق و ترشحات مخاطی پرنده آلوده توسط سایر پرندگان موجب انتشار بیماری در میان آنها می‌شود.
تماس با مدفوع، بزاق، ترشحات مخاطی و پر پرندگان آلوده و برای نمونه استنشاق مدفوع خشک شده روی پرها و یا گرد وغبار آلوده به مدفوع، نیز می‌تواند این بیماری را در انسان موجب شود.
علاوه بر این، سر بریدن پرندگان بیمار، پرورش و تماس با خروس‌های جنگی، بازی با پرندگان و خوردن خون یا گوشت خام یا نیم پخته پرندگان، ابتلا به این بیماری را به‌دنبال دارد.
بیشتر مبتلایان به این بیماری را بزرگسالان و کودکانی تشکیل می‌دهند که قبل از ابتلا به بیماری از سلامتی کامل برخوردار بوده‌اند. دوره نهفته این بیماری (فاصله زمانی میان تماس با عامل بیماری‌زا تا شروع علائم)، طولانی‌تر از موارد آنفلوانزای انسانی است. در بیشتر موارد بین 2 تا 4 روز پس از تماس با ویروس علائم ظاهر شده‌اند اما دوره نهفته 8 تا 17 روزه نیز گزارش شده است.
علائم اولیه بیماری شامل تب بالا (بالاتر از 38 درجه سانتی‌گراد)، سردرد، درد عضلانی، آبریزش بینی، گلودرد، سرفه و تنگی نفس است. در مواردی اسهال، استفراغ، درد شکمی، خونریزی از بینی و لثه‌ها نیز گزارش شده است.
در مقایسه با آنفلوانزای انسانی، در آنفلوانزای نوع H5N1 اسهال آبکی، بدون خون و بلغم، بیشتر دیده شده و می‌تواند تا یک هفته قبل از علائم تنفسی ظاهر شود.
