به گزارش خبرنگار مهر، آغاز پروژه ماهواره به سال سال 1356 بر می گردد. پس از توقفی 19 ساله در سال ۱۳۷۵ موافقتنامه برای ساخت ماهواره مصباح میان وزارت علوم و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به امضا رسید و پس از آن ساخت نمونه آزمایشگاهی آغاز شد.
طراحی و ساخت این ماهواره با همکاری یک شرکت ایتالیایی با بودجه ای معادل 4/2 میلیارد تومان و 1/6 میلیون یورو انجام و در سال 84 آماده پرتاب شد.
قرار بود مصباح توسط موشک روسی به نام کاسموس-۳ از پایگاه فضایی Plasetsk در نزدیکی مسکو به مدار هزار کیلومتری از سطح زمین پرتاب شود. در آن زمان به بهانه هماهنگی میان ایران و روسیه در پرتاب همزمان دو ماهواره به تاخیر افتاد.
اکنون نیز پس از گذشت چهار سال مصباح همچنان در نوبت پرتاب است. این گزارش مروری بر روند فضایی شدن ایران و سرنوشت مصباح دارد.
ایران فضایی
ماهواره زهره اولین تجربه ایران در زمینه ورود به فضای ماورای جو است. طرح این ماهواره به قبل از انقلاب بر می گردد که پس از توقف در اجرای طرح دست اندرکاران امر بار دیگر در دهه 70 سعی کردند پروژه ساخت ماهواره زهره را دنبال کند.
برای این منظور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال 1383 قرارداد 132 میلیون دلاری را با شرکت روسی اویا اکسپورت برای طراحی، ساخت و پرتاپ ماهواره زهره امضا کرد و قرار شد این شرکت روسی بعد از دو سال و نیم ماهواره را پرتاپ کند اما وضعیت این ماهواره که قرار بود برای ایجاد ارتباطات تلفنی، ارتباطات داده‌ها و پخش برنامه‌های رادیو و تلویزیون مورد استفاده قرار گیرد همچنان نامعلوم است.
پس از این تجربه، پروژه ماهواره و کاوشگر سینا ۱در دستور کار قرار گرفت و در نهایت در5 آبان 1384 از پایگاه فضایی پلتسک روسیه به وسیله موشک کاسموس به فضا پرتاب شد. این ماهواره 35 دقیقه پس از پرواز از موشک جدا شد و در مدار زمین قرار گرفت.
این ماهواره نخستین محصول فضایی مشترک ایران و روسیه محسوب می‌شود و با شرکت صنایع الکترونیک ایران (صا ایران) با همکاری وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری، موسسه نقشه برداری و سه شرکت روسی طراحی و ساخته شد. ایران با پرتاب این ماهواره چهل و سومین کشور صاحب ماهواره در جهان شد.
سینا ۱ یک ماهواره مطالعاتی و تحقیقاتی است و مجهز به دو دوربین با دقت ۵۰و ۲۵۰متر است که از سطح زمین تصویر برداری می‌کند و می‌تواند به همه سازمان‌هایی که نیازمند نقشه سطح زمین هستند، خدماتی ارائه دهد.
این ماهواره این توانایی را در آینده دارد که نقشه زمین را با دقت ۲۵متر برای تشخیص اجزای آن ارائه دهد. علاوه بر این، این ماهواره مجهز به دو کانال مخابراتی است که توانایی ارتقا به ۶۰کانال مخابراتی در درون آن نهفته است.
طراحی و ساخت ماهواره مصباح در سال 56 آغاز شد و پس از توقف 19 ساله در سال 75 در برنامه فضایی کشور قرار گرفت.
کار مطالعاتی مصباح توسط سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران دنبال شد و در نهایت در سال 77 وزارت ارتباطات با یک شرکت ایتالیایی قرارداد ساخت مدل فضایی آن را به امضا رساند.
در 12 مرداد 1384 طی مراسمی با حضور سید احمد معتمدی وزیر وقت ارتباطات رونمایی و اعلام شد تا پایان تابستان همان سال به فضا فرستاده خواهد شد.
اما ماهواره مصباح نیز همانند ماهواره زهره که قرار بود با کاسموس پرتاب شود هنوز به فضا ارسال نشده است.
این ماهواره دارای 5/63 کیلوگرم وزن است و با طول عمر سه سال با ماموریت ذخیره و ارسال دیتا طراحی و ساخته شد. ناحیه سرویس دهی این ماهواره ایران است و دارای قابلیت رویت و سرویس دهی در اروپا و آمریکا نیز هست.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در یک حرکت مشترک و با هدف ایجاد فناوری ماهواره و نیروی انسانی متخصص در زمینه این فناوری در کشور، طرح ماهواره مصباح را به اجرا درآورد که براساس موافقتنامه این دو وزارتخانه، مرکز تحقیقات مخابرات ایران و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، مسئول اجرای مشترک طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره مصباح در مدار ارتفاع پایین (LEO) برای تحقق اهداف فوق شدند.
مرحله ساخت نمونه آزمایشگاهی ماهواره در خرداد ماه سال 1380 به پایان رسید و اقدامات برای انجام مراحل بعدی شامل ساخت نمونه مهندسی و نمونه فضایی آغاز شد.
95 درصد طراحی نمونه زمینی این ماهواره توسط دانش داخلی انجام و مورد تایید متخصصان خارجی قرار گرفت و برای ساخت نمونه فضایی از تجربه شرکت ایتالیایی کارلو گاوازی اسپیس (CGS) استفاده شد.
در ساخت مدل فضایی این ماهواره با توافق شرکت ایتالیایی CGS تصمیم گرفته شد سازه ماهواره که نیاز به فناوری پیشرفته ای دارد با شرط رعایت استاندارد در داخل ساخته شده و با عنوان سازه اصلی ماهواره در فضا قرار گیرد.
کارخانه پنها ساخت تجهیزات این ماهواره و شرکت مشاور ایتالیایی CGS هدایت و انتقال فناوری ماهواره به متخصصان ایرانی را برعهده داشت و انتظار می رفت پروژه مصباح 1 الگویی برای اجرای پروژه مصباح 2 و 3 و سایر ماهواره های دیگر باشد.
در دهه فجر سال 82 دکتر معتمدى وزیر وقت وزارت ارتباطات، خرداد 84 را به عنوان تاریخ پرتاب مصباح به فضا اعلام کرد اما هشت ماه بعد و در نیمه اول مهر 83 حسن شفتى رئیس وقت سازمان فضایی ایران در جلسه مطبوعاتى براى تشریح اهداف، وظایف و برنامه هاى سازمان فضایى ایران اظهار امیدوارى کرد این ماهواره سال آینده پرتاب شود.
چند روز بعد مهندس انتظارى مجرى طرح ماهواره مصباح و مدیر دفتر فناورى اطلاعات سازمان پژوهش‌هاى علمى و صنعتى ایران با اشاره به آخرین وضعیت ماهواره مصباح گفت: اگر مسئله غیرقابل پیش بینى در مراحل کار ایجاد نشود، ماهواره مصباح در بهار سال 84 پس از انجام آزمایش‌های لازم براى پرتاب آماده مى‌شود.
در ادامه اظهار نظرهای مختلف این نظر نیز اعلام شد که براى پایین آوردن هزینه ها مصباح همراه با ماهواره بزرگ دیگرى به فضا پرتاب می شود. امری که می‌توانست در برنامه زمان بندى تاثیر بسزایی داشته باشد به طوری که با به تاخیر انداختن‌های متوالی تاکنون این ماهواره وضعیت نامعلومی دارد.
از آنجایی که اجرای پروژه مصباح هزینه های زیادی داشته است، از این رو مسئولان سازمان فضای ایران در روزهای اخیر خبر از تعیین تکلیف مصباح را دادند.
اینکه این بار قرار است از کدام پایگاه و توسط چه ماهواره بر و کشوری پرتاب صورت گیرد، موادی است که همچون سرنوشت این پروژه نامعلوم است و همچنان باید به انتظار آینده باشیم.
آخرین وضعیت ماهواره مصباح از زبان وزیر ارتباطات
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ضمن تشریح آخرین وضعیت پروژه مصباح دلایل ناموفق بودن این پروژه در پرتاب در خارج کشور را اعلام کرد و گفت: ماهواره مصباح از سالها پیش در کشور ساخته شده است و در حال حاضر در نوبت پرتاب در داخل کشور قرار دارد.
مهندس رضا تقی پور در پاسخ به خبرنگار مهر درباره پروژه ماهواره مصباح گفت: یکی از مشکلات ما در گذشته این بوده است که در حوزه فناوریهای فضایی به خود اتکا نبوده ایم. پروژه ماهواره ای مصباح نیز به صورت مشترک با یکی از کشورهای خارجی انجام شد که در بخش پرتاب موفق نبودیم.
وی با تاکید بر اینکه بحث های مربوط به قرارداد این پروژه همچنان ادامه دارد، افزود: همزمان برنامه هایی برای پرتاب در داخل نیز تعریف شده است که امیدواریم با فعالیت هایی که انجام شده بتوانیم به نتیجه برسیم.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به زمان پرتاب این ماهواره در داخل به مهر گفت: زمانی که تحقیقات به نتیجه کامل برسد متعاقبا زمان پرتاب در داخل نیز اعلام خواهد شد.
وی افزود: این ماهواره از سالها قبل ساخته شده است و در حال حاضر در نوبت پرتاب در داخل کشور قرار دارد.
