به‌نحوی که برخی از کشورها مثل مالزی، سنگاپور، اسپانیا و... توسعه صنعت گردشگری و تجارت آزاد را به‌عنوان معیار مطرح کرده‌اند. برخی دیگر از کشورها نیز عناصر، ساختارها و سازمان‌های کارا و پویا در زمینه‌های مختلف اعم از اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی را به‌عنوان شاخصه‌های توسعه معرفی کرده‌اند.جمهوری اسلامی ایران به علت وسعت و جمعیت نسبتاً زیاد می‌تواند زمینه‌ها و موارد مختلفی را به‌عنوان شاخصه‌های توسعه خود معرفی کند. چنانچه پیشرفت‌های علمی در زمینه‌های دانش و فناوری هسته‌ای، ژنتیک یا سلول‌های بنیادی و همچنین افزایش کمی و کیفی نیروی انسانی متخصص، می‌تواند از زمینه‌های توسعه در ایران تلقی شود.
سازمانی کارآمد
در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شاید به‌جرأت بتوان ادعا کرد که سازمان هواشناسی از قلیل سازمان‌هایی است که از تشکیلاتی عقب‌مانده مبدل به سازمانی متحول و کارآمد شده است.
تحول ویژگی این سازمان از چند‌وجه قابل بررسی و تعمق است؛ از بعد داخلی سازمان که در اوایل انقلاب با حدود130 ایستگاه کوچک هواشناسی با تعدادی کارمند با حداقل تحصیلات درحال فعالیت بود و عملکرد اجتماعی آن در حد پیش‌بینی هوا خلاصه و بازتاب این گزارش‌ها نیز در حد شوخی و مزاح تلقی می‌شد اما امروزه به‌نحوی متحول شده است که به‌حق باید به آن پیشرو و واجد صلاحیت‌های بین‌المللی در عرصه هواشناسی و صاحب‌نظر در زمینه‌های هوانوردی، امور کشاورزی و آب و از همه مهم‌تر مسائل «تغییر اقلیم» لقب داد؛ سازمانی که برای فعالیت‌های خود دارای برنامه مدون مبتنی بر سند چشم‌انداز توسعه است و در شرایط حاضر بیش از 50نفر از برجسته‌ترین متخصصان هواشناسی با مدرک دکتری و صدها نفر از کارشناسان ارشد در این زمینه در آن مشغول به خدمت هستند و با توجه به شاخصه‌های توسعه در زمینه پرورش نیروی انسانی بالاترین درصد نیروی انسانی دارای مدارک دانشگاهی و تخصصی را در مقایسه با دیگر سازمان‌ها داراست به‌نحوی که شرایط احراز پست‌های سازمانی آن به‌حد دکتری، کارشناسی ارشد و کارشناسی ارتقا یافته است.
علاوه بر فعالیت‌های جاری که دارای کارکردهای مثبت اجتماعی و مورد وثوق اشخاص حقیقی و حقوقی است، به‌عنوان سازمانی علمی و پژوهشی، با بسیاری از مراکز تحقیقاتی و پژوهشی در سطح داخلی و بین‌المللی تعامل و همکاری نزدیک داشته و مطالعات و بررسی‌های آن، به‌عنوان دانش پایه مورد استفاده نهادهای علمی و تحقیقاتی در داخل و خارج کشور قرار می‌گیرد.
این توانمندی به درجه‌ای از اعتبار رسیده است که سازمان هواشناسی جهانی، سازمان هواشناسی ایران و عملکرد آن را «افتخار بین‌المللی» نام داده است و اکنون تعداد ایستگاه‌های سینوپتیک هواشناسی و اقلیم‌شناسی این سازمان در حد استانداردهای جهانی است و بیش از 100 ایستگاه آن در شبکه هواشناسی جهان قرار دارد.
تغییر اقلیم
ویژگی دیگر این سازمان به‌عنوان نهاد نمونه توسعه، ورود تخصصی آن در زمینه «تغییر اقلیم» در جهان است که شاید اهمیت وافر آن به دلیل آنکه از مسائل مستحدثه است هنوز به‌طور کامل در ایران شناخته نشده است اما در جهان توسعه‌یافته امروز مسائل «تغییر اقلیم» و به‌عبارت بهتر «اقلیم‌شناسی» به‌دلیل تبعات عظیم سیاسی، اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی آن به‌قدری واجد اهمیت شده است که مدنظر بسیاری از حکومت‌ها، دولت‌ها و سران احزاب و جمعیت‌های سیاسی و نهادهای اقتصادی، اجتماعی قرار گرفته است به‌گونه‌ای که در سال‌های اخیر و خصوصاً در سال‌های2008 و 2009 میلادی تقریباً هیچ نشست بین‌المللی بین سران کشورهای توسعه‌یافته دنیا نبوده که در آن مسئله تغییر اقلیم مطرح نشده باشد.
اضافه بر آن بسیاری از دولتمردان حتی پس از دوری از قدرت به‌دلیل اهمیت وافر موضوع به آن پرداخته‌اند چنانچه «ژاک شیراک» رئیس‌جمهوری فرانسه، مرکزی برای مطالعات اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم به‌طور خاص ایجاد و راه‌اندازی کرده و جرج‌بوش پس از واگذاری ریاست جمهوری علاقه خود را به فعالیت در زمینه مسائل اقلیم‌شناسی ابراز داشته است.
شاید به‌جرأت بتوان ادعا کرد که سازمان هواشناسی ایران تنها سازمانی است که تغییرات اقلیم را در منطقه به‌نحو علمی و با آخرین فناوری‌ها رصد می‌کند و توانسته در مدتی کوتاه اقدام به تأسیس و راه‌اندازی حداقل 10مرکز ملی تحقیقاتی همچون مرکز ملی اقلیم‌شناسی، پژوهشکده اقلیم‌شناسی، مرکز تحقیقات شیمی‌جو، مرکز تحقیقات علوم جوی، مرکز تحقیقات اقیانوس‌شناسی، مرکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی، مرکز تحقیقات هواشناسی و هوانوردی و... در سراسر کشور کند.
دانش محوری
سازمانی که تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در حد یک سازمان اپراتوری و اطلاع‌رسانی بود امروز مبدل به سازمان «دانش‌محور» شده که نام جمهوری اسلامی ایران را در هواشناسی و اقلیم‌شناسی در جهان شناسانده و پرآوازه کرده است و بدین‌لحاظ به جایگاهی رفیع در حد معاونت اولی سازمان هواشناسی جهانی دست یافته است و از این لحاظ جا دارد به عنوان یک شاخص توسعه در سطح ملی و بین‌المللی تلقی شود.
اضافه بر اینها نوع مدیریت بر این سازمان نیز جالب‌توجه بوده است. عدم تمرکزگرایی، ایجاد زمینه تعامل و مشارکت در بخش‌های درون‌سازمانی و کارشناسی و مدیریتی،خود یک نمونه از کارایی و توانمندی سازمانی را عرضه و معرفی کرده‌است. مدیران استانی این سازمان واجد اختیارات و مسئولیت‌های حوزه فعالیت خود هستند.
اکثر مراکز تحقیقاتی این سازمان با وجود آنکه ملی هستند در استان‌های مختلف کشور ایجاد و راه‌اندازی شده‌اند؛ به‌طور مثال مرکز ملی اقلیم‌شناسی و پژوهشکده اقلیم‌شناسی در شهر مشهد‌مقدس مستقر است و مرکز ملی تحقیقات هیدرومتولوژی در شهر تبریز و مرکز ملی تحقیقات
علوم جوی و اقیانوس‌شناسی در شهرهای بندرانزلی، بوشهر و چابهار.
به‌واقع اگر مطالعه جامعی در زمینه روند تحول و توسعه این سازمان انجام شود نتایج آن می‌تواند یک نمونه (مدل) توسعه بین‌المللی را که مبتنی بر شرایط خاص ایران بومی شده است، ارائه کند که قابل استفاده برای دیگر کشورهاست.
سازمان هواشناسی کشور از نظر مدیریتی یکی از باثبات‌ترین ارگان‌های مدیریتی کشور بوده است. دکتر نوریان به‌مدت 28 سال به‌عنوان معاون وزارت راه و رئیس سازمان هواشناسی کشور کار کرده است.
هرچند این مدیر لایق، دلسوز، متعهد و متخصص در این فاصله 2سال مسئولیت ریاست سازمان هواپیمایی کشوری را به عهده داشت اما او دوباره به سازمان هواشناسی بازگشت تا با تمرکز فعالیت‌های خود در آن، سازمان مزبور را به درجه‌ای از توانمندی برساند که امروزه مایه افتخار و مباهات جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی باشد و در نهایت ایشان به‌عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران در سال2003 در ژنو به مسئولیت معاون اول سازمان هواشناسی جهان انتخاب شود که تاکنون نیز این سمت را برعهده دارد.
این نکته حائز اهمیت است در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران به‌طرق مختلف توسط قدرت‌های استکباری در تحریم قرار دارد یکی از مدیران آن توانمندی‌های سازمان تحت مدیریت خود را آنچنان در عرصه بین‌المللی مطرح کرده است که در یک سازمان جهانی (سازمان هواشناسی جهانی) توانسته به سمت معاونت اولی آن در طی سال‌های متمادی انتخاب شود. با این همه این فرد لایق بنابر هر مصلحتی که بوده از سازمان هواشناسی رفته است.
مسلماً روش مدیریت آقای علیمحمد نوریان در مدت تصدی مسئولیت سازمان هواشناسی که منجر به تحول و شکوفایی و موفقیت‌های بسیار در عرصه‌های داخلی و خارجی شده است می‌باید به‌عنوان یک الگو موردتوجه و تعمق قرارگیرد و از این روش در دیگر سازمان‌ها و تشکیلات استفاده شود. قطعاً قصد نگارنده صرفاً تجلیل از یک مدیر کارآمد و شخصیت علمی و متخصص نیست بلکه هدف از نگارش این مرقومه معرفی یک الگوی موفق مدیریت در روند توسعه و رشد سازمان و تأثیر آن در فرایند توسعه ملی و بین‌المللی است.
جا دارد از او چنانکه سزاوار است حق‌شناسی به‌عمل آید زیرا حق‌شناسی از دکتر علیمحمد نوریان یعنی تبلیغ یک مدل توسعه مدیریتی موفق در جمهوری اسلامی ایران در سطح ملی و بین‌المللی.
چند پیشنهاد
با این مقدمات جا دارد به ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران و وزیر محترم راه‌‌و‌ترابری و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی درباره سازمان هواشناسی پیشنهادات ذیل ارائه شود:
1- هواشناسی و اقلیم‌شناسی امروز به‌عنوان پایه توسعه و حتی امنیت در جهان مطرح شده است لذا باید جایگاه ساختاری آن ارتقا یابد. پیشنهاد می‌شود جایگاه سازمان هواشناسی به‌عنوان یک تشکیلات در حد معاونت ریاست جمهوری تعیین و تثبیت شود. دیگر زمانی‌که سازمان هواشناسی اختصاصاً در خدمت وزارت راه باشد گذشته است. همانگونه که گفته شد مسائل مربوط به تغییر اقلیم امروز امنیت کشورها و جهان را به چالش جدی کشیده است. قالب وزارت راه برای بررسی و حل مسائل مربوط به هوا و اقلیم بسیار محدود است. باید ساختاری نو در حد وزارت یا معاونت ریاست جمهوری با ادغام سازمان‌های ذی‌ربط ایجاد کرد.
2- مدیری که برای این سازمان انتخاب می‌شود نباید به هیچ‌وجه از خارج از آن باشد و توصیه می‌شود مدیر منتخب از میان کادر علمی، پژوهشی و اجرایی این سازمان انتخاب شود. بر سازمانی که در جهان امروز اساساً کارش بر پژوهش و مطالعات کاربردی استوار است نمی‌توان مدیری را منصوب کرد که صرفاً بر امور اداری و مالی تسلط دارد.
3- اعتبارات و بودجه‌های سازمان هواشناسی و پژوهشکده‌های تابعه افزایش یابد.
4- سعی شود جایگاه سازمان هواشناسی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی حفظ شود.
* عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت‌مدرس و عضو شورای مرکز ملی اقلیم‌شناسی
