مافیایی که این‌بار برخی از سینماگران به جای کلی‌گویی، آدرس مستقیمی از آن می‌دهند. در اینکه شرایط اکران فیلم‌های فرهنگی، مطلوب نیست تردیدی وجود ندارد ولی اینکه مافیایی با مشخصاتی که معترضان به آن اشاره دارند، یک تنه مقابل نمایش این فیلم‌ها ایستاده، خیلی منطقی به‌نظر نمی‌رسد. وقتی سینمای متعلق به وزارت ارشاد و سالن‌های پرتعداد حوزه هنری به سختی زیربار نمایش فیلم‌های هنری می‌روند و در نهایت هم به‌صورت تک سئانس این فیلم‌ها را نمایش می‌دهند، گفتن اینکه همه چیز زیر سر یک دفتر فیلمسازی بخش خصوصی است، بیشتر غرض ورزانه به‌نظر می‌رسد تا واقع بینانه.
جدای از اینها اما نمی‌توان انکار کرد که طرح« نگاهی دیگر» اجرای خوبی نداشته؛ طرحی که قرار بود براساس آن 4فیلم «صداها» «خانه روشن»، «حیران» و «استشهادی برای خدا» با کف حداقل 70 سئانس به نمایش درآیند که در نهایت سازندگان «حیران» و استشهادی...» عطای اکران فیلمشان را به لقایش بخشیدند و 70سئانس نمایش هم برای «صداها» و «خانه‌روشن» امکان‌پذیر نشد؛ شاید به این دلیل که به گفته مهدی کرم‌پور، رئیس شورای صنفی نمایش این طرح قدم اول را برداشته و طبیعی است که نارسایی‌هایی هم داشته باشد. هرچه هست این روزها بحث مافیا با اکران فیلم‌های فرهنگی گره خورده و از سوی دیگر زمزمه‌هایی مبنی بر دخالت دولت در این زمینه به گوش می‌رسد که البته مقررات فعلی، چنین اجازه‌ای را به معاونت سینمایی نمی‌دهد.
علیرضا سرتیپی، وجود مافیای اکران در سینمای ایران را رد می‌کند و معتقد است صنعت سینما آنقدر پر‌درآمد نیست که بخواهیم آن را به تشکیلات مافیایی شبیه کنیم. او می‌گوید: چنین ادعایی مسخره به‌نظر می‌رسد. صنعتی که کل درآمد آن به 20میلیارد تومان هم نمی‌رسد و کل سرمایه در گردش آن به اندازه یک مغازه در بازار هم نیست چطور این لفظ در موردش صحت پیدا می‌کند؟ ما اسم چه کسانی را مافیا می‌گذاریم درحالی‌که بعضی از همین افراد که این انگ به آنها می‌خورد، شاید 2سال است که فیلمشان را اکران نکرده‌اند.
مافیا نداریم اما در این سینما قطعا زد و بند وجود دارد. در سینما هم مثل هر کار دیگری بعضی ارتباطات باعث پیش رفتن کار می‌شود. مقوله سینمای فرهنگی در مدیریت‌های قبلی هم به اجرا در آمده بود، ما از همان موقع طرح‌هایی را برای این نوع اکران داشتیم اما همیشه پیشنهادهای شورای‌عالی تهیه‌کنندگان نادیده گرفته می‌شد.
تصمیم عجولانه در این زمینه گرفته شده و این ناهماهنگی‌ها باعث کارکرد منفی شده است. شورای صنفی نمایش با سینماداران هماهنگ نیست. به‌عنوان مثال بعضی سینماها مثل پردیس ملت، سینما آزادی و... از قبل برای نمایش فیلم برنامه‌ریزی کرده بودند و زمانی که بدون هماهنگی به آنها گفته می‌شود باید یک سالن را به فیلم‌های فرهنگی اختصاص بدهید این مسئله باعث مقاومت آنها می‌شود.
تا به امروز هر راهکاری که ارائه کردیم با بی‌تفاوتی اعضای شورای صنفی مواجه شده است. هر سینمادار و سینماگری می‌خواهد از منافع خود دفاع کند و با بی‌برنامگی، هر دو طرف متضرر می‌شوند. مافیایی وجود ندارد، هر آنچه هست ناهماهنگی و تصمیم‌گیری غیرکارشناسی است.
این تهیه‌کننده تصمیم اخیر مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی، مبنی بر اعلام زمان اکران فیلم، در هنگام صدور پروانه ساخت را طرح کارشناسی نشده‌ای می‌داند و معتقد است با این کار رابطه آزادی که بین سینمادار، تهیه‌کننده و پخش‌کننده وجود دارد دچار مشکل می‌شود. او می‌گوید: ما نمی‌توانیم از قبل جدول بندی کنیم چون مشخص نیست هر فیلم، چه زمانی آماده نمایش می‌شود. نمی‌توانیم از همان ابتدا فیلم تجاری و به‌اصطلاح پر‌فروش را از فیلم فرهنگی تفکیک کنیم و براساس آن سالن به آنها اختصاص دهیم. رابطه سینمادار و صاحب فیلم، در طول این سال‌ها شکل گرفته و نباید آن را مخدوش کرد.
درباره مافیا نباید آدرس غلط داد
مهدی کرم‌پور، رئیس شورای صنفی نمایش نیز در این رابطه اعتقاد دارد: وقتی بحث مافیای اکران را مطرح می‌کنیم باید بدانیم درباره چه افرادی صحبت می‌کنیم. کسی با بخش خصوصی خرده‌پا در هیچ جای دنیا مبارزه نمی‌کند. باید تلاش شود دولت برای نمایش این‌گونه آثار در سینماها یارانه بدهد که شورا هم این موضوع را پیگیری می‌کند. شورای صنفی نمایش و مدیرعامل خانه سینما از مؤسسه سینماشهر، شهرداری و اداره نظارت و ارزشیابی درخواست کرد از طرح اکران این فیلم‌ها حمایت مالی کند. امیدوارم در آینده نزدیک این موضوع محقق شود.
رئیس شورای صنفی نمایش با اشاره به این نکته که درباره مافیا نباید آدرس غلط داد، می‌گوید: چطور می‌توان دفتر فیلمسازی‌ای را مافیا دانست که در یک‌سال و نیم گذشته فقط یک فیلم ساخته و آن را اکران کرده است؟ اگر این مافیا است که‌شأن سینمای ایران چقدر حقیر می‌شود. چطور می‌توان کل سینماداران را دشمن تلقی کرد در حالی که همین سینماداران بودند که در گذشته آثاری از کیمیایی، مهرجویی، بیضایی، بنی‌اعتماد، درویش، حاتمی‌کیا و... را اکران کردند.ما نباید بگذاریم با نشان دادن آدرس غلط، منافع عده‌ای خاص تامین شود. ما در شورای صنفی نمایش برای جلوگیری از انحصار، تمامی اتفاق‌ها را رصد می‌کنیم و اگر مافیا در جریان باشد با آن برخورد خواهیم کرد. ما برای توزیع عادلانه تمام تلاش خود را انجام می‌دهیم.
نظارت دولت به جای دخالت
علی واجد سمیعی در پاسخ به این سؤال که آیا وجود مافیای اکران در سینمای ایران را تایید می‌کنید، با اشاره به اینکه تقسیم بندی فیلم‌ها به 2 دسته فرهنگی و تجاری اشتباه است، وجود مافیای اکران در سینمای ایران را رد می‌کند. او می‌گوید: همه فیلم‌ها به هر حال تاثیرات فرهنگی دارند. در مورد مافیای اکران این اصطلاح به اشتباه شکل گرفته است چون مافیا به یک سیستم مخوف انحصاری گفته می‌شود که معاملات کلانی را در دست دارند و معمولا شبکه قدرتمندی هستند که حتی در سایر مراکز قدرت نیز ریشه دارند.
در سینمای ما، چنین جریانی وجود ندارد. می‌توانیم بگوییم برخی نفوذ بیشتر و بعضی نفوذ کمتری در این سینما دارند و متناسب با توانایی‌هایشان برای فیلمشان اکران بهتر یا بدتری می‌گیرند، اما مشکل اصلی ما از بی‌قانونی سینماست. سینمای ما سر و سامان خوبی ندارد و در این ایام، جابه‌جایی مدیریت نیز مزید بر علت شده است. معمولا در شرایطی که مدیریت در حال تغییر است، سرپرستی ضعیف است و کسانی که نفوذ بیشتری در این سیستم دارند از موقعیت‌ها بهترین بهره را می‌برند.
این تهیه‌کننده، دخالت دولت در مسئله اکران فیلم‌ها را عملی ولی بسیار دشوار دانسته و می‌گوید: من با آقای سجادپور در این زمینه صحبت کردم. تعیین میزان اکران فیلم‌ها توسط آنها به معنای دخالت دولتی نیست اما در نهایت پیاده کردن چنین نظمی در سیستم بی‌نظم ما، بسیار مشکل است. هر برنامه و طرحی که اجرا شود، محاسن و معایبی دارد.
هیچ طرحی نیست که مطلقا عاری از نقصان باشد. قطعا هر طرحی منظم‌تر باشد محاسن آن بیشتر است. اگر ما بتوانیم طوری برنامه‌ریزی کنیم که زمانی که فیلم پروانه نمایش می‌گیرد بتواند وارد سیستم توزیع بشود، این کار عملی و راهگشاست. طرح اکران فیلم‌های فرهنگی اخیر، طرح موفقی نبود چون در عمل دیدیم که در همین آغاز راه دچار مشکل شد. هر طرح غیر‌کارشناسی‌ای، محکوم به شکست است. قطعا سینماگران امیدوارند در مدیریت جدید، طرح جامعی با کمک اهالی صنوف و نظارت دولت نه دخالت آن، شکل بگیرد و انحصار در این سینما از بین برود.
تجارت با عنوان فیلم فرهنگی
اما حسین فرحبخش که این روزها «آقای هفت رنگ» را روی پرده دارد، به‌طور مشخص مورد حمله برخی از معترضان شیوه اکران فیلم‌های فرهنگی قرار گرفته بود.
فرحبخش می‌گوید: پویا فیلم سالی 2فیلم تولید می‌کند درحالی‌که در سینمای ایران هر سال50 فیلم اکران می‌شود، طبیعی است که 2فیلم نمی‌تواند مشکلی در اکران به‌وجود بیاورد و مانع نمایش فیلم‌های دوستانی شود که به نمایش آثارشان در شرایط نامناسب اعتراض دارند.
سینمای فرهنگی سینمایی است که در کنار جذب مخاطب خاص برای مخاطب عام هم جذاب باشد اما سینمای فرهنگی از نظر این افراد سینمایی است که نه می‌تواند مخاطب خاص را جذب کند نه قادر است مردم را به سالن‌های سینما بیاورد، این افراد با پول دولت فیلم می‌سازند، دولت را فریب می‌دهند و گناه استقبال نکردن مردم از فیلم‌هایشان را به گردن دیگران می‌اندازند.
به اعتقاد این تهیه‌کننده فیلمسازانی که آثارشان هیچ بازدهی ندارد، توقع دارند سینمادارها فیلم‌هایشان را به شکل گسترده اکران کنند.
احتمال دخالت معاونت سینمایی
وضعیت نابسامان اکران فیلم‌های فرهنگی باعث شد تا مدیران تازه منصوب شده سینما نیز در این رابطه به اظهارنظر بپردازند؛ صحبت‌هایی که از آنها بوی دخالت معاونت سینمایی در مناسبات اکران به مشام می‌رسد، هر چند آنها هم ترجیح می‌دهند این مسائل درون خانواده سینما حل شود.معاون سینمایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درخصوص سرانجام طرح اکران فیلم‌های مخاطب خاص (اکران فرهنگی) می‌گوید: ساز و کاری که در این زمینه برنامه‌ریزی شده، این است که خود صنوف برنامه‌ریزی‌‌های لازم را انجام دهند، ما هم منتظریم خود صنوف مشکل‌شان را حل کنند.
در گام اول باید سینماداران و تهیه‌کنندگان در این موضوع با یکدیگر توافق کنند و ما هم در حاشیه، اگر لازم باشد در زمینه اصلاح موارد وارد می‌شویم. ما تلاش می‌کنیم در گام اول از مرحله پروانه ساخت، پیشاپیش مشکل اکران فیلم‌ها را حل کنیم. به هر حال یک فیلم ضمن اینکه دارای ارزش‌های هنری و تکنیکی است، باید مخاطب خودش را هم جذب کند همچنین در گام دوم هم سعی می‌کنیم برای نمایش‌های خاص برنامه‌ریزی‌هایی انجام بدهیم.
مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی نیز معتقد است باید با ارائه طرحی تکلیف نمایش فیلم‌ها پس از دریافت پروانه ساخت روشن شود. او می‌گوید: این طرح هیچ ارتباطی به دفترچه سینمایی ارشاد در دهه 60 و 70 ندارد.
سید‌علیرضا سجادپور مشکلاتی که در راه نمایش «صداها » در گروه فرهنگی به‌وجود آمده را دلیل اقدام مسئولان در جهت رفع این معضل دانسته و می‌گوید: این مشکل مسئولان را بر آن داشت تا با ارائه طرحی به‌دنبال حل قطعی معضل اکران باشند.براساس صحبت‌هایی که شده، به این نتیجه رسیده‌ایم که زمان صدور پروانه ساخت برای نمایش فیلم‌ها و تعیین زمان و مکان نمایش آنها برنامه‌ریزی کنیم تا از این طریق دیگر شاهد چنین مشکلاتی نباشیم.
