به گفته دیپلمات‌ها، در اجلاس سران 10 کشور عضو آسه‌آن، با حضور 6 کشور دیگر آسیا و اقیانوسیه که 2 هفته پیش در شهر بندری هوا هین در تایلند به پایان رسید، استرالیا و ژاپن به بیان دیدگاه‌های کاملا متفاوت خود درباره شکل‌گیری یک بلوک منطقه‌ای پرداختند؛ بلوکی که می‌تواند موجب افزایش نفوذ آسیایی‌ها در مناسبات جهانی شود؛ هرچند به‌رغم صحبت از اتحاد بین آسیایی‌ها و توصیف قرن21 به‌عنوان قرن آسیا، مانور‌های دیپلماتیک بسیار پیچیده‌ای در اجلاس به‌خصوص از سوی کشورهایی که نمی‌خواهند در چنین اتحادیه‌ای نقش فرعی و کم‌اهمیتی داشته باشند، مشاهده می‌شد. اتحادیه آسیا اتحادیه‌ای است که تشکیل احتمالی آن سال‌ها به طول می‌انجامد.
یک دیپلمات باتجربه از یکی از کشورهای جنوب شرق آسیا در این باره می‌گوید: در این قسمت از جهان، سطح آب آرام است اما اگر به عمق آب بروید، گاهی با تلاطم و ناآرامی مواجه خواهید شد.
در این میان یک سؤال مهم درباره نقشی به‌وجود می‌آید که ایالات متحده و چین در آینده چنین بلوکی ایفا خواهند کرد. دیپلمات مذکور که نمی‌خواهد به نامش اشاره شود، در این باره می‌گوید: برخی کشورهای منطقه می‌خواهند که آمریکا به‌عنوان عامل توازن در مقابل چین، بخشی از آینده اتحادیه منطقه‌ای در آسیا باشد.
در اجلاس تایلند، یوکیو هاتویاما، نخست‌وزیر ژاپن از برنامه‌اش برای ایجاد اتحادیه‌ای در شرق آسیا که بتواند هدایت مناسبات جهانی را به دست داشته باشد، سخن گفت؛ هرچند به‌رغم روابط نزدیک کشورش با ایالات متحده، حاضر به اظهار نظر درباره نحوه حضور محتمل واشنگتن در چنین اتحادیه‌ای نشد. از سوی دیگر، از دیدگاه کوین راد، نخست‌وزیر استرالیا، در ساختار اتحادیه احتمالی آسیا و اقیانوسیه، ایالات متحده جایگاه مهمی خواهد داشت.
چایوات خامچو، تحلیل‌گر دانشگاه چولا لونگکورن در بانکوک تایلند، در این باره می‌گوید: چه بخواهیم و چه نخواهیم، به باور من، ما نمی‌توانیم از حضور آمریکا چشم بپوشیم، چرا که ایالات متحده قدرت بزرگی به لحاظ اقتصادی و نیز امنیتی است. برخی کشورهای منطقه نسبت به یکدیگر دچار سوء ظن و بد‌بینی‌اند و از این‌رو خواهان نقش‌آفرینی آمریکا در این زمینه هستند.
پس از ناملایمات عراق و افغانستان، آمریکا به‌تازگی دوباره توجه خود را به منطقه آسیا و اقیانوسیه، به‌خصوص جنوب شرقی آسیا، معطوف کرده است.
درحالی که ژاپن با گرفتاری‌های اقتصادی خود دست به گریبان است، چین طی سال‌های اخیر به تقویت و افزایش نفوذ خود در منطقه پرداخته است. پکن به‌تازگی توافقنامه تجارت آزاد را با سازمان 10 عضوی ملل جنوب شرق آسیا – آسه‌آن – امضا کرده است.
هند نیز به‌دنبال چین حرکت می‌کند و اگرچه کمی دیر، اما قرارداد تجارت آزاد را با اعضای آسه‌آن امضا کرده است. در این میان روسیه خواهان حضور در اجلاس سران کشورهای شرق آسیا شده بود که هفته‌گذشته با حضور اعضای آسه‌آن (چین، ژاپن، کره‌جنوبی، هند، استرالیا و نیوزیلند برگزار شد.
این هفته باراک اوباما، رئیس‌جمهوری ایالات متحده برای نخستین بار در اجلاس سران آسه‌آن شرکت خواهد کرد و در عین حال در اجلاس همکاری‌های اقتصادی آسیا و اقیانوسیه در سنگاپور نیز حضور خواهد یافت.
ابتدای سال‌جاری میلادی نیز هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا اظهار کرده بود که ایالات متحده به جنوب شرق آسیا برمی‌گردد.
دوشنبه گذشته، نجیب رزاق، نخست‌وزیر مالزی، در مصاحبه با روزنامه تایلندی بانکوک‌پست ابراز داشت که در هرگونه اتحادیه آسیایی که در آینده شکل خواهد گرفت، باید ایالات متحده حضور یابد. وی افزود: ما باید بررسی کنیم که تا چه حد می‌توانیم آمریکا را در اتحادیه شرق آسیا وارد کنیم.
در حالی که بازیگران عمده عرصه‌های بین‌المللی می‌کوشند تا در آینده شرق آسیا، جایگاه مهمی برای خود بیابند، آسه‌آن بر آن است تا در اتحادیه احتمالی کشورهای آسیایی، جایگاه پیشرو و اصلی را برای خود محفوظ نگاه دارد. چنین هدفی با این استدلال دنبال می‌شود که آسه‌آن طی سال‌های اخیر، میزبان شایسته‌ای برای نشست‌های بین‌المللی با حضور قدرت‌های جهانی بوده است.
با این حال رهبران آسه‌آن در اجلاس اخیر خود در تایلند بر این نکته تاکید کردند که منطقه آسیا و اقیانوسیه، با توجه به تنوع و گوناگونی ملل آن و نیز تنش‌هایی که بعضا آشکار می‌شوند، نیاز به چارچوب و ساختار جدیدی دارد.
نزدیکی بیشتر کشورهای آسیایی به یکدیگر، به آنها کمک خواهد کرد تا از روند بهبود سریع اقتصاد‌های خود نهایت استفاده را بکنند و به بازسازی آسیب‌های ناشی از بحران اقتصادی اخیر بپردازند و روند رشد اقتصادی خود را که تا حد زیادی وابسته به غرب است، تغییر دهند.
آبهیسیت وجاجیوا، نخست‌وزیر تایلند در سخنان پایانی اجلاس یکشنبه گذشته چنین اظهار داشت: الگوی قدیمی رشد اقتصادی ما که براساس آن، آسیا وابسته به میزان تقاضا در غرب است- در حالی که به سوی آینده گام برمی‌داریم- دیگر به کار ما نمی‌آید.
آسوشیتدپرس- 26اکتبر 2009
