آرتروز و ساییدگی مفاصل است که مخصوصا در زانو و بعد گردن، کمر و ستون فقرات رایج شده است.از این مهم‌تر اینکه سن شیوع این بیماری‌ها کاهش پیدا کرده است؛ به‌طوری‌که یکی از بحث‌های عمده این متخصصان نیز همین است که تا حدود 20 سال قبل، اکثر افرادی که به‌دلیل درمان دردهای عضلانی اسکلتی به درمانگاه‌های فیزیوتراپی و ارتوپدی مراجعه می‌کردند، افراد بالای 55 تا 60 سال بودند و در واقع تخریب غضروف مفصلی در سنین بالا شروع می‌شد؛
ولی امروزه این سن به 30 سال کاهش پیدا کرده و پزشکان شاهد مراجعه بیمارانی با سنین 30 تا 50 سال با دردهای گردن، زانو، کمر و مفاصل مختلف به مراکز درمانی هستند.
مقصر؛ سبک زندگی
دکتر مصطفی نجاتیان، فیزیوتراپیست با اشاره به اینکه یکی از عوامل کاهش سن ابتلا به بیماری‌های مفصلی در ایران اشکال در وضعیت حرکتی به خاطر زندگی شهرنشینی است، به همشهری می‌گوید: نشستن، خوابیدن، نوع راه رفتن و نوع کفش انتخابی در میان مردم ما اصلا استاندارد نیست.
این در حالی است که حتی آموزش‌های لازم به افراد برای اصلاح کردن این سبک زندگی در کشور ما وجود ندارد. در کشورهای پیشرفته به همه افراد آموزش‌های لازم برای کار در اداره‌ها از طریق مجلات و بروشورهای مختلف داده می‌شود ولی در ایران هیچ‌کدام از این اقدامات صورت نمی‌گیرد.
این فیزیوتراپ با بیان اینکه مسئله دیگر شیوع این بیماری‌ها نداشتن فعالیت‌های ورزشی است به‌طوری‌که کمتر از 10 درصد افراد جامعه به‌طور روزمره ورزش می‌کنند، ادامه می‌دهد: در بسیاری از افراد هماهنگی میان عضلات وجود ندارد و این امر می‌تواند یا به‌علت عوامل ژنتیک باشد و یا به‌علت چاقی بیش از حد. همچنین تغذیه نیز از جمله عواملی است که به‌خصوص در کودکان از وضعیت نابسامانی برخوردار است.
درد زانو، رایج‌ترین درد
به گفته متخصصان، به ازای هر یک کیلو اضافه وزن در سطح صاف حدود 3 تا 5 برابر فشار به زانو وارد می‌شود که در مواقع بالا و پایین رفتن از پله این فشار 10 برابر می‌شود.
همچنین شایع‌ترین دردهای مفاصل مربوط به کشکک زانو است که در واقع استخوانی است که داخل تاندون عضله چهار سر ران قرار گرفته و در هر خم و راست شدن زانو حدود 7 تا 8 سانتی‌متر این استخوان روی زانو حرکت می‌کند.
هرچه این حرکت طبیعی‌تر باشد مشکلات آن کمتر خواهد بود ولی اگر در مسیر حرکت کشکک روی زانو مقداری انحراف به طرف داخل یا خارج وجود داشته باشد، باعث خراش غضروف یا نرم‌شدگی آن می‌شود که موجبات درد و ناراحتی را در قسمت جلوی زانو فراهم می‌کند.
دکتر ترکمان، متخصص زانو در این باره توضیح می‌دهد: بیشترین دردهای زانو در افراد جوان به‌خصوص زنان جوان دیده می‌شود و شایع‌ترین علتش یکی ضعف عضله چهارسر ران است که این عضله به‌طور طبیعی در زنان ضعیف‌تر است و دیگری رعایت نکردن برخی اصول نشستن و برخاستن مثل دو زانو یا چهارزانو نشستن یا از سطح شیب‌دار بالا رفتن به‌مدت طولانی و یا خم بودن زانو به‌مدت زیاد در نتیجه کارهای اداری در فرد به‌وجود می‌آید که البته از همه مهم‌تر ضعف عضله چهارسر ران باعث آن می‌شود و نیاز به تقویت دارد.
وی تصریح می‌کند: البته یکسری ریز فاکتورها وجود دارد که باعث می‌شود آرتروز زودتر یا شدیدتر به‌وجود آید. این ریزفاکتورها شامل افزایش وزن و چاقی فرد است و ارتباط مستقیم با دردهای زانو دارد.
علاوه بر آن انحراف زانو به شکل پرانتزی یا ضربدری موجب می‌شود که وزن بدن به‌طور یکسان روی سطح زانو پخش نشود و یک طرف فشار بیشتری را تحمل کند و در نهایت این فشار باعث ساییدگی آن طرف مفصل می‌شود. البته انحراف از نوع پرانتزی در ایران بیشتر از ضربدری شایع است.
بی‌تحرکی درمان نمی‌کند
برخی از مردم به اشتباه تصور می‌کنند که صرفا با حذف فشار روی مفصل و ثابت نگه‌داشتن آن، مشکلشان حل می‌شود درصورتی‌که به گفته متخصصان عدم‌تحرک مناسب، خود خطرات جدی مانند آرتروز مفصل را در پی دارد چراکه تغذیه مفصل از طریق تحرک صورت می‌گیرد.
دکتر محمد رضا هادیان دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران هم فشارهای طولانی و ثابت روی مفصل را مانند فشار روی یک اسفنج آغشته به آب می‌داند که در اثر فشار، آب خود را از دست می‌دهد و مفصل در این شرایط آماده تخریب می‌شود.
وی عادت‌های غلط در زندگی روزمره مانند نحوه نشستن به‌صورت چهار زانو و استفاده از توالت‌های ایرانی را از جمله موارد تشدید‌‌‌کننده آسیب به مفصل زانو ذکر کرده و به همشهری می‌گوید: عضلات در بدن همانند کمک فنرها در ماشین عمل کرده و مانع از ایجاد فشار روی اسکلت استخوانی و مفاصل بدن می‌شود.
برای همین، تقویت عضلات چهارسر ران و عضلات پشت ران، هماهنگی در تقویت عضلات، کاهش وزن، تغذیه صحیح، تحرک مناسب و انجام ورزش‌های درست و حتی‌الامکان با نظارت متخصصین فیزیوتراپی و طب ورزش ازجمله راهکارهای پیشگیرانه و درمانی مفصل زانو است.
