ضمن اینکه این اقدام نگرانی‌هایی نیز در میان کشورهای مسلمان و غیرمسلمان که دارای اقلیت‌های اسلامی هستند به‌وجود آورد. دو حزب مردم (SVP) و اتحادیه دمکراتیک سوئیس (EDU) در ماه‌های اخیر با ترغیب مردم این کشور به مخالفت با ساخت مساجد بیشتر و تبلیغات گسترده در این زمینه، موجب رأی آوردن این همه‌پرسی شدند. حزب مردم سوئیس بزرگ‌ترین حزب در پارلمان این کشور است و گروه‌های مسیحی هم از این طرح حمایت کرده بودند. به اعتقاد این عده، مناره‌ها نخستین نماد اسلامی شدن سوئیس هستند.
«اولین ویدمر اشلومپف» وزیر دادگستری سوئیس بعد از اعلام نتایج همه‌پرسی مربوط به ساخت مناره‌های مساجد اعلام کرد که این رأی مخالفت با دین اسلام تلقی نمی‌شود و صرفا ساختن مناره را به‌عنوان بنا ممنوع کرده است.
به اعتقاد او در سوئیس همچنان به آزادی مذهب افراد که حق مهم و مشروع آنهاست، احترام گذاشته می‌شود. در عین حال اشلومپف به این نکته هم اعتراف کرد که نتیجه همه‌پرسی برای وجهه کشورش در جامعه بین‌المللی چندان خوشایند نبود. به‌خصوص اینکه اعتراض‌های پیاپی مخالفان به این همه‌پرسی در سراسر اروپا حاکی از آن است که حمایت سوئیس از ممنوعیت ساختن مناره، به ایجاد تنش میان مسلمانان این کشور و تیره شدن روابط با کشورهای اسلامی و همچنین بهانه‌ای برای گروه‌های افراطی به‌منظور ایجاد درگیری‌های مذهبی و فرقه‌ای منجر می‌شود، ضمن اینکه محدودیت فعالیت‌های مذهبی - دینی مسلمانان در کشورهای غربی به هر دلیلی می‌تواند نوعی نقض حقوق بشر در این کشورها تلقی شود و به همین دلیل هیچ‌یک از نهادهای حقوق بشری این امر را بر نمی‌تابند. واتیکان نخستین موضع‌گیری جدی در این زمینه را با اعلام اینکه ممنوعیت ساخت مناره‌ها در سوئیس ضربه سنگینی به آزادی مذهبی است، اتخاذ کرد.
فلیکس گومر، دبیرکل نشست اسقف‌های سوئیس معتقد است که این ممنوعیت ضربه سنگینی به آزادی و اتحاد مذهبی می‌زند. واکنش دیگر مقامات اروپایی به این همه‌پرسی نیز نگرانی عمومی نسبت به رأی خارج شده از صندوق‌ها را نشان می‌دهد. اگر وزیر دادگستری سوئد اعتقاد دارد که در مورد یک سری مسائل هرگز نمی‌توان در قالب همه‌پرسی تصمیم‌گیری کرد و وزیر امور خارجه این کشور این همه‌پرسی را سیگنالی منفی می‌داند که بیانگر نوعی پیش داوری مشهود و شاید هم ترس از گسترش اسلام باشد، برنار کوشنر، وزیر امور خارجه فرانسه ضمن محکوم کردن برگزاری این همه‌پرسی اعلام کرد که از این تصمیم مقامات سوئیس شوکه شده و این امر را نشان‌دهنده عدم‌تحمل آنها می‌داند.
سازمان عفو بین‌الملل این همه‌پرسی را نقض آزادی مذاهب در سوئیس دانسته و معتقد است این تصمیم باید توسط دادگاه عالی سوئیس یا دادگاه حقوق بشر اروپا تغییر کند. رئیس جامعه 400 هزار نفری مسلمانان سوئیس هم با اشاره به ممنوعیت ساخت مناره‌ها در مساجد گفت که مسلمانان سوئیس هم‌اکنون در این کشور خود را غیرقابل پذیرش احساس می‌کنند.
ترویج اسلام ستیزی
شکی نیست که موج جدیدی از اسلام ستیزی در اروپا با برگزاری این رفراندوم آغاز شده است. به تصویب رساندن این طرح یا طرح‌های مشابه در گذشته هم با هدف آشکار جلوگیری از گسترش دین اسلام در اروپا دلایل مشخصی دارد؛ توسعه روزافزون اسلام در این منطقه، پایه‌های سیاسی و اجتماعی کشورهای اروپایی را به خطر انداخته است.
بعد از انتشار کاریکاتورهای توهین‌آمیز منسوب به مقدسات اسلامی، محدود کردن بانوان محجبه و دیگر اقدامات ضد‌اسلامی در کشورهای اروپایی -که البته نتوانست مانع از گسترش اسلام در کشورهای مختلف این قاره شود- این بار مبارزه با آیین اسلامی شکلی دیگر در این سرزمین‌ها به‌خود گرفته است. البته اسلام ستیزی در سوئیس سابقه‌ای نسبتا طولانی دارد و در گذشته مواردی همچون پاشیدن رنگ بر دیوار یا تخریب مساجد هم به کرات در شهرهای مختلف این کشور رخ داده است.
با اینکه تنها5 درصد از جمعیت 5/7 میلیون نفری سوئیس مسلمان هستند، اما اسلام بعد از مسیحیت دومین دین رایج در کشوری است که تقریباً 160 مسجد و مرکز اسلامی را در خود جای داده که البته فقط 4مسجد دارای مناره هستند. حزب راستگرای SVP که بزرگ‌ترین حزب سیاسی سوئیس محسوب می‌شود در مدت 18 ماه با جمع‌آوری 100هزار امضا در سراسر این کشور مقدمات انجام این همه‌پرسی را آماده کرد. تلاش مسئولان این حزب این بود که با القای این نکته که وجود مناره‌ها روی مساجد، بیانگر ایدئولوژی بیگانه و فرهنگ سیاسی آنهاست، مبارزه و عناد با مظاهر و نماد‌های اسلامی را علنی سازند.
با اینکه طبق نظر سنجی‌های مقدماتی، تنها 35 درصد از مردم سوئیس با ساخت مناره در این کشور مخالفت کرده بودند، ولی احزاب تندرو و ضد‌اسلامی سوئیس به تحریک افکار عمومی علیه مساجد پرداخت و حتی با طراحی پوسترهایی که در آنها مناره مساجد به شکل موشک نشان داده شده بود درصدد تحریک افکار عمومی برآمد. آنچه مسلم است ممنوعیت ساخت مناره‌ها تنها به محدود کردن آزادی مذهب و فرهنگ اسلامی در سرزمین‌های اروپایی یا حتی خارج از مرزهای این قاره مربوط نمی‌شود، بلکه ابعاد سمبلیک حضور اسلام در این کشور یا دیگر ممالک را نشانه گرفته است.
با این همه‌پرسی راستگرایان افراطی این کشور خواهان براندازی آنچه به اعتقاد آنها نماد امپریالیسم سیاسی- مذهبی تلقی می‌شد، بودند؛ نظریه‌ای که نشان می‌دهد چگونه در اروپا، مبارزه با ارزش‌های اسلامی که امروز فضای بیشتری در اقصی نقاط این قاره به‌خود اختصاص داده، شکل متفاوتی به‌خود گرفته است؛ مبارزه‌ای که راستگراهای افراطی و ملی‌گرای سوئیس - همگام با برخی از جریان‌های مسیحی که به‌اصطلاح به جنبش‌های صهیونیسم مسیحی رایج در ایالات متحده وابسته‌اند- در این سرزمین راه انداخته‌اند و در راستای جلوگیری از شیوع تفکر اسلامی در این جوامع، یک هدف مشترک را دنبال می‌کند.
این گروه‌ها اسلام را مانعی بر سر تحقق دکترین آپوکالیسم خود می‌پندارند. درحالی‌که خود کلیسای کاتولیک رأی آوردن این همه‌پرسی را مانعی برای تلاش‌های قبلی واتیکان در جهت گفت‌وگوی ادیان و پذیرش مسلمانان در جوامع غربی دانسته است. به‌هرحال نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که نتیجه این رای‌گیری با برخی از رفراندوم‌های قبلی و جهت گیری‌های مشخص شده در انتخابات سیاسی اخیر همسو نشان داده است.
رأی بیرون آمده از صندوق‌ها اعتراضی به گسترش فرهنگ اسلامی بود که حتی از ایده آزادی مذهب فراتر می‌رود. از یک سو این همه‌پرسی مسلمانان این جوامع را هم بر این خواهد داشت تا بار دیگر نگاهی فردگرایانه نسبت به فرایض دینی خود داشته باشند و انزوا درمیان اقشار دیگر جامعه را برگزینند. این دقیقا خلاف هدفی است که کلیسای کاتولیک و اکثر دولت‌های اروپایی در سال‌های اخیر برای رسیدن به آن تلاش کرده بودند، برای اینکه این رای‌گیری درواقع به منزله تحمیل اسلام اروپایی به مسلمانان این جوامع خواهد بود که کاملا با سنت‌های رایج دیرینه در سراسر دنیا مغایرت دارد.
تأثیر رفراندوم بر اقتصاد سوئیس
در اینکه تصویب قانون جلوگیری از ساخت مناره‌ها، تبعات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی گوناگونی برای سوئیس در پی خواهد داشت، تردیدی وجود ندارد. امروز کشوری که نام آن همواره با دمکراسی و احترام یکسان به دیدگاه‌های عموم عجین شده بود، باید انگ اسلام ستیزی که جامعه جهانی به آن تحمیل کرده را از خود دور کند. روی همین اصل مجمع همگرایی مهاجران سوئیس و سندیکای این کشور در بیانیه‌ای تأسف خود را از پیروزی همه‌پرسی ممنوعیت ساخت مناره اعلام کرد.
از نگاه بیشتر رسانه‌های سوئیسی همه‌پرسی روز 29نوامبر توهینی به دین اسلام تلقی می‌شده و این موضوع بالتبع تبعات تلخی برای سوئیس در پی خواهد داشت. دولتمردان سوئیسی بیم آن را دارند که نتیجه این همه‌پرسی تحریم کالاهای ساخت سوئیس یا بانک‌های این کشور را سبب شود و به صنعت توریسم این کشور لطمه بزرگی وارد آورد. ادامه این روند می‌تواند امکان تصویب تحریم‌های اقتصادی از سوی کشورهای اسلامی را هم همراه داشته باشد. این همه‌پرسی حتی به مذاق صاحبان هتل‌های 5 و 4ستاره ژنو که بیشتر مشتریان آنها ساکنان کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس هستند- که بیش از 10 درصد سود سالانه آنها را تضمین می‌کنند- خوش نیامده است.
پل مولر، رئیس اتحادیه هتلداران سوئیس گفته که امیدوار بوده مردم این کشور در زمان رای‌گیری کمی به عواقب اقتصادی این تصمیم هم می‌اندیشیدند برای اینکه از نگاه آنها این همه‌پرسی فاجعه‌ای برای کل صنعت توریسم سوئیس محسوب می‌شود. به همین خاطر میشلین کالمی ری، وزیر امور خارجه سوئیس بلافاصله از تلاش‌های دولت کشورش برای مخالفت با این ممنوعیت‌ها سخن گفت و با دبیران اتحادیه عرب و سازمان کنفرانس اسلامی و حتی سفرای عربستان، مراکش و الجزایر به ملاقات و گفت‌وگو پرداخت. در سوئیس حتی پارلمان این کشور به خاطر جلوگیری از برپایی این رفراندوم این روزها مورد انتقاد شدید واقع شده است.
