یکی از مهم‌ترین این مفاهیم، برنامهریزی است. در فهم چیستی برنامهریزی باید گفت که برنامهریزی فرایندی است با مراحل مشخص و به‌هم‌پیوسته برای تولید یک خروجی منسجم در قالب نظامی هماهنگ از تصمیمات. به تعبیری دیگر برنامه، بیانی روشن، مستند و مشروح است از مقاصد و تصمیمات.
درگره‌خوردگی ارتباطی میان دانش مدیریت و برنامهریزی می‌توان گفت با رویکردی عملی، برنامهریزی یکی از وظایف مدیریت است که البته این ربط وثیق، حیثی نظری نیز دارد. برنامهریزی اما خود بنا بر ماهیتش در روزگار اکنونی انسان معاصر و در سپهری که هر دانش کهن یا حتی فن روز‌آمدی خود به زیرشاخه‌های بسیار تخصصی‌تری تقسیم می‌شود بنا بر ماهیتش و افق‌های پیش رویش مقسمی برای تقسیم به انواعی می‌شود.در این میان برنامهریزی توسعه که مطمح نظر این صفحه است نیز از تعریف ویژه خود بر‌خوردار است. برنامهریزی توسعه فرایند پیچیده‌ا‌ی است که مرا حل بسیاری را در بر می‌گیرد. چگونگی پیش رفتن در هر مرحله برای تهیه و اجرای موفقیت‌آمیز برنامه توسعه ضرورت دارد.
این مراحل را می‌توان در صورت‌بندی‌ای کلی به مراحل زیر تقسیم بندی کرد: استنباط شخصی از فرایند توسعه، ارزیابی راه‌های مختلف توسعه، تشخیص راهبرد «استراژی» توسعه، اجرای برنامه و ارزیابی پس از اجرا. صفحه پیشرفت و عدالت روزنامه همشهری از این پس قصد دارد با توجه به اهمیت ویژه مفهوم برنامهریزی و توسعه، سعی بلیغی را که دکتر قالیباف و همفکرانشان در تهیه برنامه‌ای جامع و مدون به خرج داده‌اند، در قالبی روزنامه‌نگارانه به تماشای مخاطبان جست‌وجوگر خود بگذارد.
این تلاش که با ویژگی منحصربه‌فردی که دارد و آن سعی در جمع بین مرحله اندیشه و عمل است و حرکت از وضعیت موجود تا رسیدن به وضعیت مطلوب در آن با دقت و با هدف‌گذاری‌ها، راهبرد‌ها و بیان اقدامات اساسی ترسیم شده، از این پس در محور‌های گوناگونی به مخاطبان عرضه خواهد شد. امروز در شماره آغازین این صفحه نوشتاری در پی می‌آید که مقدمه‌ای است بر ورود مدیریت شهری کلانشهر تهران به برنامهریزی توسعه و اینکه صالح و طالح مطاع خویش نمودند.
«وقتی نگاه می‌کنیم، برای دهه چهارم – برای این ده سالی که پیش روی ماست- 2 شاخص عمده وجود دارد که باید این دو را حتماً به دست بیاوریم: یکی پیشرفت، یکی عدالت.»
(مقام معظم رهبری)
برنامهریزی و مدیریت از مهم‌ترین عوامل حیات، رشد و بالندگی ملت‌هاست که حرکت آنها را از وضع موجود به سوی وضعیت مطلوب هدایت می‌کند. این حرکت در زندگی و سرنوشت آحاد یک جامعه(کشور) تأثیرات تعیین‌کننده دارد. آنچه از این پس و در این صفحه تقدیم شما خوانندگان محترم، نخبگان و صاحب‌نظران می‌شود برنامه‌ای است که به‌منظور تأمین پیشرفت و عدالت تدوین و تنظیم شده است تا با مطالعه و نقد و نظر شما موجبات بسط فرهنگ برنامه‌گرایی و غنای بیشتر آن فراهم آید.
تاریخ ما به‌رغم همه فرازونشیب‌های فراوانی که داشته، گویای تلاشی مستمر برای بهبود حیات جمعی و زندگی فردی مردمان این سرزمین پهناور و با فرهنگ و تمدن دیرینه است. در قله این تلاش‌ها و بر تارک آن، بزرگ‌ترین و تأثیرگذار‌ترین حرکت اجتماعی ملت ایران یعنی انقلاب شکوهمند اسلامی قرار دارد که با رهبری پیامبرگونه خمینی بزرگ(ره) و همت والا و شوق سرشار از ایمان ملت سربلند و در قالب نظام جمهوری اسلامی ایران مستقر شد و تا‌کنون به مدد الهی و به میدان‌داری نسل‌های متوالی انقلاب اسلامی از تهدید‌ها و چالش‌های بسیاری عبور کرده است.
جمهوری اسلامی ایران در دهه اول حیات خود، دوران تثبیت را با فرازِ ماندگار دفاع مقدس که اوج خردمندی و حماسه را به‌صورت ایثار و شهادت متجلی ساخت و موجب توجه مضاعف شرق و غرب عالم شد و ذخیره‌ای جاویدان برای همیشه و بهروزی در آینده‌مان فراهم کرد، پشت‌سر گذارد؛ سپس و در دهه‌های بعدی فرصت یافت تا به‌رغم فشارهای خارجی و تجربه اندک، به جبران عقب‌افتادگی‌های دوران طاغوت، خسارت‌های دوران جنگ و نیازمندی‌های روزافزون جامعه را بپردازد و پس از 4 برنامه‌پنج‌ساله به وضعیت موجود برسد.
ما بر این باوریم که کارآمدی اندیشه و عمل اسلامی- انقلابی که جلوه‌هایی از آن را در تحقق انقلاب اسلامی و دفاع مقدس دیده‌ایم و ظرفیت کشور برای نیل به پیشرفت و عدالت، فراتر از آن چیزی است که تا‌کنون از طریق برنامه‌های مرسوم توسعه به‌دست آورده‌ایم (البته بازبینی آسیب‌شناسانه کارنامه برنامه‌های پنج‌ساله کشور موضوع لازم و مستقلی است که به جای خود اهمیت دارد و مجال آن در اینجا نیست!) زیرا ما نیازهای ضروری بسیاری داریم تا به مدل، جهت و سرعت توسعه‌ای مناسب دست یافته (اعم از نیاز به یک منظومه اندیشه‌ای منسجم و سامان نهادی مطلوب و...) و با بهره‌گیری از آن به تداوم برخی روندهای ناکارآمدی پایان دهیم.
برخورداری از چشم‌انداز بلندمدت نظام و سیاست‌های کلی مصوب می‌تواند گام مهمی در یافتن مدل و جهت توسعه به شمار آید اما سرعت توسعه را بیش از هر چیز باید در کیفیت برنامه‌ها و اجرای بهینه آنها جست‌وجو کنیم چرا که دیگر نمی‌توان به صرف داشتن منابع طبیعی فراوان و درآمدهای سرشار نفتی، از مسیر‌های کم‌زحمت و عافیت‌جویانه پیش رفت. بنابراین گریزی از تلاش و رقابت سرسختانه نیست که باید با ظرفیت‌سازی و هم‌افزایی لازم، آن را پی بگیریم.
با انگیزه ایفای سهم و انجام وظیفه در پاسخ به چنین ضرورتی برآن شدیم تا با بهره‌مندی از مدل برنامهریزی راهبردی به تهیه برنامه‌ای برای پیشرفت و عدالت در ایران اسلامی بپردازیم. این تلاش در نیمه دوم سال1387و به دور از گرایش‌های حزبی- جناحی و بدون اتکا به منابع عمومی سامان یافت و توانستیم با مشارکت همدلانه بیش از 200نفر از اساتید و صاحب‌نظران مجرب و بهره‌مندی از داشته‌های موجود آن را تحقق بخشیم.
حاصل این تلاش فشرده حدود 13هزار صفحه گزارش در قالب مجلدات موضوعی اسناد پشتیبان برنامه است که خلاصه آن تحت عنوان «برنامه‌ای برای پیشرفت و عدالت » در 303صفحه تهیه و بلافاصله به‌صورت محدود چاپ و به مدیران عالی کشور ارائه شد تا راهنمایی برای توسعه و تعالی کشور باشد و ان‌شاءالله مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
اکنون بر آن شده‌ایم تا جهت بسط نگرش برنامه‌ای و فرهنگ برنامهریزی در کشور و برای مخاطبانی وسیع‌تر، بخشی از دستاورد‌های آن تلاش را به‌صورت سلسله مقالات موضوعی از طریق رسانه‌ها منتشر‌سازیم.از ویژگی‌های این مدل برنامهریزی و این برنامه این است که بین مرحله اندیشه و عمل جمع کرده و حرکت از وضعیت موجود تا رسیدن به وضعیت مطلوب را به دقت و با هدف‌گذاری‌ها، راهبرد‌ها و بیان اقدامات اساسی ترسیم کرده است.
این ویژگی بر بخش مهمی از ناکار‌آمدی‌هایی که ناشی از گسستگی بین مقام نظر و عمل است غلبه یافته و یک رکن کار را که داشتن برنامه‌ای خوب و باکیفیت باشد تأمین کرده است، رکن دیگر که اجرای بهینه آن باشد منوط به خواست و ظرفیت مجریان برنامه است که امیدواریم آن نیز مورد اهتمام قرار گیرد. در آغازین سال‌های دهه چهارم حیات پربرکت جمهوری اسلامی ایران و در جهان شتابناک و پررقابت کنونی که هر فرصتی را باید زیرکانه شکار کرد حرکت و پیشرفت ما باید مبتنی بر بصیرت همه‌جانبه باشد تا خطا و انحراف و فرصت‌سوزی پیش نیاید که خطا و سهو در مقیاس حرکت یک ملت بزرگ، کوچک نیست.
بدیهی است که این برنامه و مقالات منبعث از آن از کاستی‌ها مبرا نیست و ارائه هرگونه نقد و نظر پیرامون آن موجب امتنان و ارتقای کیفیت آن خواهد بود که امیدواریم با بهره‌مندی از خرد جمعی و همفکری و دریافت دیدگاه‌های شما اندیشمندان و تمامی کسانی که طالب پیشرفت و توسعه کشور هستند این امر تحقق یابد.
