تنوع فناوری‌های اینترنت و رقابتی شدن بازار خدمات دسترسی، کاهش قیمت را به حدی رسانده است که سهم هزینه دسترسی به اینترنت در سبد کالای خانوار یا درآمد سرانه در کشورهای مختلف کاهش شدیدی را نشان می‌دهد و اساسا هزینه دسترسی در مقابل محتوا و خدمات ارائه شده در شبکه اینترنت بسیار ناچیز است،
ولی در کشور ما هنوز این روند به درستی شکل نگرفته و هزینه‌های دسترسی به اینترنت بسیار بالاتر از سایر کشورهاست و بالطبع سهم بالاتری از میزان درآمد سرانه افراد را به‌خود اختصاص می‌دهد و این در حالی است که کیفیت و کمیت دسترسی نیز قابل مقایسه با کشورهای توسعه یافته و یا حتی در حال توسعه نیست.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اخیرا در گزارشی با بررسی دقیق وضعیت بازار خدمات دسترسی به اینترنت در کشور به مقایسه آن با کشورهای مختلف جهان پرداخته و سیاست‌های مشخصی را برای توسعه خدمات و دسترسی در کنار کاهش قیمت‌های آن در یک بازار رقابتی پیشنهاد داده است.
در این گزارش آمده است: بدون تردید یکی از ارکان توسعه، فناوری اطلاعات و ارتباطات است و دیگر به راحتی نمی‌توان نقش فناوری را در توسعه پایدار کشورها نادیده گرفت.
پدیده اینترنت که نمودی فناورانه از تمایل به شبکه‌ای شدن است با سرعتی بی‌بدیل رشد کرد تا حدی که جای فناوری‌های ارتباطی دیگری همچون تلویزیون و تلفن را گرفت.
در کنار این رشد، بستری برای بسیاری از عرصه‌های اجتماعی نظیر کسب‌وکار، تجارت، آموزش و امنیت فراهم شد تا موانعی صعب‌العبور نظیر مکان و محدودیت زمان از پیش پای بشر برداشته شود و جامعه به نقطه‌ای برسد که هیچ ارائه‌کننده کالا یا خدمتی هیچ‌گونه نگرانی از این دو محدودیت نداشته باشد و حتی کالاها و خدمات جدیدی نیز بر پایه فناوری پا به عرصه بازارها بگذارد.
براین اساس فناوری اینترنت را نباید تهدیدی برای سلامت جامعه فرض کرد، بلکه باید با بهره‌گیری از فرصت‌های بی‌شمارش در توسعه پایدار جوامع، تهدیدات و سوءاستفاده‌های احتمالی از آن را مدیریت کرد. هدف از این گزارش، تبیین نقش و جایگاه پهنای باند در توسعه و گسترش خدمات الکترونیک و ارائه تصویری از وضعیت موجود پهنای باند در ایران ذکر شده است.
در گزارش مذکور آمده است: درصورتی‌که خدمات عمومی به‌صورت الکترونیک ارائه شوند و قیمت نسبی این خدمات برای متقاضیان در مقابل قیمت خدمات جانشین نیز منطقی باشد، مردم به استفاده از این خدمات روی خواهند آورد و دسترسی به خدمات از طریق اینترنت را بر مراجعه حضوری ترجیح خواهند داد،
اما گسترش خدمات الکترونیک و توسعه فناوری اطلاعات زمانی متصور است که قیمت خرید خدمات به‌صورت الکترونیک نسبت به غیرالکترونیک آن واقعا کمتر باشد و دسترسی به آن نیز در همه جا فراهم باشد. با این اوصاف منطقی بودن قیمت پهنای باند، شرط لازم برای توسعه فناوری اطلاعات در کشور است.
براساس مشاهدات و بررسی‌های اولیه، قیمت پهنای باند در ایران بسیار گران‌تر از کشورهای توسعه‌یافته است و حتی قیمت آن در مناطق و شهرهای مختلف کشور نیز نامتناسب است.
وضعیت اینترنت باند پهن در جهان
براساس این گزارش، اینترنت باند پهن به 2 صورت عرضه می‌شود؛ 1- از طریق فناوری‌های مبتنی بر سیم، 2- از طریق فناوری‌های بدون سیم. بنابر آمارهای منتشره توسط اتحادیه جهانی مخابرات در حال حاضر بیش از ٤٠٠ میلیون مشترک باند پهن اینترنت در جهان وجود دارد که در مقایسه با کل کاربران اینترنت نزدیک به ٢٥ درصد آنان را شامل می‌شود.
البته اکثر این کاربران در کشورهای توسعه‌یافته قرار دارند؛ هرچند نکته قابل اشاره پیشی گرفتن رشد اینترنت باند پهن کشورهای آسیایی نسبت به نرخ رشد سایر کشورهاست.
مقایسه با سایر کشورها
خدمات اینترنت پرسرعت از سال ١٣٨٣ در ایران تا به حال و توسط بخش خصوصی مبتنی بر تکنولوژی و روی شبکه خطوط سیم مسی تلفن به متقاضیان ارائه می‌شود. تعداد اپراتورهای خصوصی ADSL دارای مجوز ٩ شرکت است و از بین آنها تنها 6 شرکت فعال هستند.
از ابتدای سال ١٣٨٧ شرکت دولتی مخابرات ایران نیز بنا بر درخواست وزارت ارتباطات و تصویب هیأت وزیران مجوز ارائه خدمات اینترنت پرسرعت موازی با بخش خصوصی را دریافت کرده است، قیمت متوسط یک مگابیت در ثانیه پهنای باند اینترنت در یک ماه در ایران بیش از ١٠برابر ترکیه و ٣٣٠برابر ژاپن است.
این شاخص نشان می‌دهد که هزینه تولید، ارائه و دسترسی به خدمات الکترونیک در ایران بسیار بالاتر از سایر کشورهاست.
قیمت یک مگابیت در ثانیه پهنای باند در ایران معادل درآمد یک ایرانی در ماه است درحالی که درآمد هر شهروند ترکیه‌ای ١١ برابر قیمت یک مگابیت در ثانیه و این رقم در ژاپن ٨٩٤ برابر است. همچنین قیمت پهنای باند (یا سرویس ١٢٨ کیلوبیت متعارف) در مراکز استان‌ها عموما ٢٠درصد بالاتر از همان سرویس در تهران است و هرچه منطقه ارائه سرویس دورافتاده‌تر می‌شود، قیمت پهنای باند بالاتر می‌رود
تحلیل بازار ایران
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارش داده: براساس تصویر ارائه شده از وضعیت ایران-1 در مقایسه با سایر کشورها و موارد فوق‌الذکر، کشور ما در حوزه پهنای باند دارای 2 ایراد اساسی به شرح زیر است؛
1- قیمت بسیار بالای پهنای باند در ایران نسبت به سایر کشورها (در کنار کیفیت و پوشش)، 2 - نظام قیمتی نامناسب (گران‌تربودن قیمت پهنای باند در مناطق محروم نسبت به مراکز استان و مناطق توسعه یافته و همچنین تمامی نقاط کشور نسبت به شهر تهران).
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایراد اول نتیجه ناکارایی ساختار بازار (انحصارات، نظام صدور مجوز و زنجیره تأمین، توزیع و عرضه پهنای باند) و نامتناسب بودن جداول تعرفه است و ریشه ایراد دوم، صرفا نامتناسب بودن جداول تعرفه است. فعالیت در بازار پهنای باند در ایران دارای ویژگی‌ها و پیچیدگی‌های زیادی به شرح زیر است:
1 - بخش عمده‌ای از بازار به‌صورت انحصاری در اختیار شرکت‌های دولتی است و کمیسیون تنظیم مقررات به‌علت وابستگی به وزارتخانه، اقدامی برای آزادسازی این بازارها انجام نمی‌دهد.
2 - بازار به‌صورت غیرمنطقی و ناکارآمد شکل گرفته (نظام صدور مجوز فعالیت) و بدون دلیل که این امر هزینه سربار را شدیدا افزایش می‌دهد.
3 - در ساماندهی بازار، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات رویکرد مشخصی ندارد و به جای تعداد محدودی شرکت بزرگ و رقیب، تعداد ١٥٠٠ شرکت کوچک وجود دارند که با این تعداد شرکت فقط هزینه‌های سربار افزایش می‌یابد.
4 - هزینه انتقال بسیار بالاست و مجموع هزینه انتقال و پهنای باند ٧٠درصد هزینه‌های بنگاه‌های خصوصی را به‌خود اختصاص می‌دهد.
5 - مدیریت دولتی ناکارآمد است و هزینه‌های شرکت دولتی به وسیله افزایش قیمت خدمات تأمین می‌شود.
6 - قیمت خرید اینترنت از دروازه‌های اصلی خارجی بالاست و به همین جهت هر نوع مدیریت تعرفه نمی‌تواند قیمت‌ها را واقعی کند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در انتهای گزارش خود پیشنهاد کرده است: توجه جدی به موضوع پهنای باند و کاهش قیمت این نهاده بدون شک یکی از راهکارهایی است که می‌تواند به توسعه فناوری اطلاعات در کشور منجر شود.
