دیپلماسی کشورها گاه به همین نام‌ها گره می‌خورد؛ این نام‌ها سمبل روابط حسنه دولت‌ها هستند یا نماد ایدئولوژی حاکم بر کشورها. داستان این نام‌ها فصلی از کتاب دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران را در 3دهه به‌خود اختصاص داده است.
معروف‌ترین نمونه این نوع دیپلماسی را می‌توان در ماجرای خیابان خالد اسلامبولی جست و جو کرد؛ نامی که اگر نه دلیل اصلی اما به دفعات بهانه‌ای برای ترمیم ناپذیری روابط ایران و مصر شده است. جدیدترین نمونه تنش در روابط 2 کشور به بهانه نام یک خیابان را نیز می‌توان در روابط ایران و یمن یافت.
ماجرا از آنجا شروع شد که چندی پیش چند دانشجوی بسیجی تابلویی را که عبارت «شهید حسین الحوثی» بر آن نقش بسته بود را جایگزین تابلوی «خیابان یمن» کردند. به این ترتیب این دانشجویان نام حسین الحوثی را در کنار نام خالد اسلامبولی، عماد مغنیه، ادواردو آنیلی و بابی ساندز قرار دادند. خیابان یمن در محدوده سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی و مقابل سفارت یمن در تهران قرار دارد.
بهانه حرکت دانشجویان در تغییر نام این خیابان، تغییر نام خیابان «ایران» در یمن بود. بلافاصله رسانه‌های غربی و عربی ماهی خود را از این آب گل آلوده گرفتند. العربیه نوشت« ایران جنگ اسم خیابان‌ها را از مصر به یمن کشاند». گاردین با اشاره به تغییر نام خیابان « ایران» در یمن، نوشت: ایران و یمن یک کش و قوس خیابانی را آغاز کردند. به این ترتیب اگر نه به‌صورت رسمی، اما نام خیابان یمن در ایران به خیابان شهید بدرالدین الحوثی تغییر یافت.
حسین بدرالدین الحوثی، رهبر شیعیان زیدی یمن بود که در سال ۲۰۰۴ به‌وسیله نیروهای ارتش یمن کشته شد. طرفداران گروه بدرالدین الحوثی دولت یمن را متهم به حمایت از رژیم صهیونیستی و سیاست‌های آمریکا می‌کنند. گفته می‌شود بدرالدین الحوثی تقریبا در تمام سخنرانی‌هایش از امام خمینی(ره) نام می‌برده و به سخنان ایشان اشاره می‌کرده است.
این اشارات، دولت یمن را به این تصور انداخته بود که ایران از حسین بدرالدین حمایت مالی و نظامی می‌کند. تصمیم بر نامگذاری خیابانی به نام ایران در جریان سفر سید محمدخاتمی، رئیس‌جمهوری وقت ایران به یمن صورت گرفت. همان زمان در تهران نام خیابانی نیز به یمن تغییر یافت تا نماد روابط حسنه دو کشور باشد. اما این روابط حسنه با اتهاماتی که دولت یمن در ماه‌های اخیر متوجه ایران کرد به سمت تیرگی فرو رفت.
یمن ایران را متهم به دخالت در درگیری‌های داخلی این کشور می‌کند اما ایران این اتهامات را بارها به‌صورت رسمی رد کرده است. روز سه‌شنبه هفته گذشته مهر به نقل از منابع رسانه‌ای در یمن گزارش داد که مقامات وزارت امور خارجه یمن شایعه تغییر نام خیابان «ایران» در صنعا را تکذیب کرده و گفته‌اند نام خیابان ایران در صنعا هیچ‌گاه تغییر نکرده و ادعاهای بعضی از رسانه‌ها در این باره کذب محض است.
در ماه‌های اخیر کشتار شیعیان در یمن توسط ارتش‌های سعودی و یمنی، موجی از انزجار نسبت به عاملین این جنایات ضدبشری را باعث شده است.
این نام ریشه در ایدئولوژی ما دارد
معروف‌ترین نمونه نام‌هایی که مناقشاتی را در روابط 2 کشور به همراه داشته است، نامی است که بر خیابان «وزرا»ی سابق نهاده شده است.
«خالد اسلامبولی» ششم اکتبر ۱۹۸۱ انور سادات، رئیس‌جمهوری مصر را که رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخته و به روابط مصر با این رژیم تن داده بود، ترورکرد. در تلاش ایران و مصر به‌عنوان 2کشور تأثیر‌گذار در منطقه بارها بحث تغییر نام این خیابان مطرح شد.
حتی یک بار نام این خیابان تا مرز تغییر به «شهدای انتفاضه» رفت اما مشخص شد ترمیم‌ناپذیری روابط ایران و مصر نه به‌دلیل نامگذاری یک خیابان در تهران به نام اسلامبولی بلکه ریشه در مسائل ایدئولوژیک دارد. اواخر آذر‌ماه سفر علی لاریجانی به مصر جدیدترین سفر یک مقام رسمی ایران بود که دیدارهای وی با حسنی مبارک رئیس‌جمهوری مصر، عمر سلیمان، رئیس اطلاعات این کشور و احمد ابوالغیظ، وزیر خارجه مصر گمانه ترمیم روابط ایران و مصر را تقویت کرده بود. رسانه‌ها در آن زمان نوشتند که لاریجانی حامل پیامی از سوی محمود احمدی‌نژاد به حسنی‌مبارک است. این خبر از سوی وزارت خارجه ایران تکذیب شد.
محدوده سیاسی
محدوده‌ای که خیابان خالداسلامبولی در آن قرار گرفته است، محدوده خیابان‌های سیاسی ایران است. اسفندماه سال گذشته از تابلوی خیابان شهید «عماد مغنیه» با حضور خانواده این شهید و جمعی از مسئولان شورای شهر تهران، واقع در حد فاصل خیابان‌های شهید خالد اسلامبولی و شهید احمد قصیر رونمایی شد. شهید «عماد مغنیه» فرمانده شاخه نظامی حزب‌الله لبنان در بهمن ماه 86 بر اثر انفجار بمبی در منطقه کفرسوسه دمشق به شهادت رسید. سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان مسئولیت این اقدام را متوجه دستگاه جاسوسی رژیم صهیونیستی کرد و گفت: «خون شهید عماد مغنیه اسرائیل را از صفحه روزگار محو خواهد کرد.» کمی آن‌طرف‌تر خیابان فتحی‌شقاقی قرار دارد.
فتحی‌شقاقی از بنیانگذاران جهاد اسلامی فلسطین است. اسحاق رابین، نخست‌وزیر وقت اسرائیل پس از انجام عملیات گروه حماس در ۲۵ ژانویه ۱۹۹۵ در منطقه بیت لید که به کشته و مجروح شدن ۱۳۰ اسرائیلی منجر شد، دستور ترور فتحی‌شقاقی را صادر کرد. او در سال 1995 در عملیاتی که موساد – سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی- ترتیب داده بود به شهادت رسید.
دستور ترور فتحی‌شقاقی را اسحاق رابین، نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی بعد از انجام عملیاتی که منجر به کشته و مجروح شدن 130 اسرائیلی شد صادر کرد. در همان خیابانی که به نام احمد قصیر- نوجوانی که در یک عملیات انتحاری جمعی از سربازان رژیم صهیونیستی را کشت- شناخته می‌شود، تصویری از به شهادت رسیدن «محمد الدوره» کودک فلسطینی به چشم می‌خورد.
از اجلاس فائو تا اختلاف نظر بر سر نام‌ها
بعد از آنکه شهرداری رم تصمیم گرفت نام یکی از خیابان‌های محدوده سفارت ایران را به 18تیر تغییر دهد، در داخل ایران صحبت از تغییر نام خیابان «ایتالیا» - خیابانی در محدوده دانشگاه تهران- پیش آمد. پیشنهاد تغییر نام یکی از خیابان‌های رم به 18 تیر (ماجرای کوی دانشگاه در 18تیر سال 78)، در جریان سفر محمود احمدی‌نژاد به ایتالیا برای شرکت در نشست سازمان فائو آغاز شد.
در آن زمان روزنامه ایل رفورمیستا این ایده را مطرح کرد و مورد موافقت شورا و شهردار رم قرار گرفت. اما پیش از آنکه اقدامی صورت گیرد مقام‌های ایرانی اعلام کردند که ممکن است نام خیابان ایتالیا را به خیابان شهید ادواردو آنیلی، تغییر دهند.آنیلی پسر مسلمان سناتور میلیاردر ایتالیایی است که در سال 79 به طرز مشکوکی کشته شد و برخی مرگ او را به جریان‌های صهیونیستی نسبت می‌دهند. در سال‌های اخیر، بارها در دانشگاه‌های ایران همایش‌هایی درباره آنیلی برگزار می‌شود و فیلم مستندی از زندگی وی نیز پخش شده است. این مناقشه ایتالیا و ایران در حد رسانه‌ای باقی ماند و شکل عملی به‌خود نگرفت.
خیابان‌هایی در مجاورت سفارت‌ها
ماجرای تأثیر خیابان‌ها در دیپلماسی کشورمان تنها به خالد اسلامبولی یا خیابان ایتالیا و خیابان یمن ختم نمی‌شود. خیابان «بابی ساندز» در حوالی سفارت انگلستان خاطره مبارز ایرلندی را تداعی می‌کند که از 18سالگی علیه کشور انگلستان به مبارزه پرداخته است. او مارس 1981 اعتصاب تاریخی خود را در زندان انگلستان آغاز کرد و پس از 66 روز اعتصاب غذا در گذشت. مرگ او موجی از اعتراض‌های عمومی را در سراسر جهان علیه دولت وقت انگلستان به همراه داشت.
بعد از اتهاماتی که مقامات آرژانتین درباره پرونده آمیا علیه مقامات ایران مطرح کردند، پیشنهاد تغییر نام میدان آرژانتین هم مطرح شد اما این پیشنهاد هیچ‌گاه عملی نشد. مجاورت خیابان‌های مناقشه‌برانگیز با سفارت‌ها- خیابان یمن با سفارت یمن، بابی ساندز در کنار سفارت انگلستان، تلاش ایتالیا بر نامگذاری خیابانی به نام 18 تیر در حوالی سفارت ایران در ایتالیا- نقش نام‌ها در دپیلماسی کشورها را تقویت می‌کند که آخرین آنها در نمونه یمن نمود پیدا کرد.
