آشنایی با وزارت راه و شهرسازی

همشهری آنلاین: وزارت راه وشهرسازی در ۳۱ خرداد ۱۳۹۰ با رای مجلس شورای اسلامی و سپس تایید شورای نگهبان از ادغام دو وزارتخانه راه و ترابری و مسکن و شهرسازی تشکیل و مقرر گردید همه امکانات، تعهدات، اعتبارات، نیروی انسانی و اموال منقول و غیر منقول دو وزارتخانه یاد شده به وزارت راه و شهرسازی منتقل گردد.

پیشینه وزارت مسکن و شهرسازی سابق:

وزارت آبادانی و مسکن به منظور ایجاد تمرکز و هماهنگی در تهیه و اجرای طرح‌های شهرسازی، ده‌سازی و طرح‌های آبادانی در ۱۳۴۲/۱۲/۲۲ با تشکیلات لازم برای انجام وظایف اساسی تاسیس شد

این وظایف عبارتند از:

تهیه و اجرای طرح‌ها و برنامه‌های ایجاد مسکن و خانه‌های سازمانی
تهیه و اجرای طرح‌های ساختمانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی
اشتراک مساعی با شهرداری‌ها به منظور تهیه و اجرای طرح‌های آبادانی شهرها
نظارت بر توسعه شهرها و اشتراک مساعی در تهیه نقشه شهر
اشتراک مساعی با مراجع و سازمان‌های مربوطه در تهیه و اجرای برنامه‌های ده‌سازی(بخصوص از طریق اجرای برنامه‌های خودیاری در روستا)
تنظیم موازین و مشخصات فنی برای طرح‌های تهیه مسکن و امور شهرسازی و ده‌سازی و ساختمان‌های دولتی
تهیه و اجرای طرح‌های ساختمانی که برای آنها سازمان مجهز دولتی وجود ندارد

براساس ماده ۳ قانون تأسیس وزارت آبادانی و مسکن، بانک ساختمانی مکلف است، عملیات بانکی خود را متوقف و تحت عنوان سازمان مسکن به صورت یکی از مؤسسات تابعه وزارت آبادانی و مسکن، مسئول اجرای طرح‌های ساختمانی و تهیه مسکن گردد، همچنین پس از تشکیل وزارت مذکور سازمان خانه‌سازی موضوع تصویب‌نامه‌ی مورخ ۲۹/۱/۱۳۴۲ منحل و تصفیه امور آن به عهده وزارت آبادانی و مسکن محول گردید.

علی نیکزاد |عباس آخوندی | محمد اسلامی | |

اجرای مصوبه شماره ۲۵۶۴۸ مورخ ۱۱/۷/۱۳۴۱ موضوع تشکیل شورای مسکن تعطیل گردید و کلیه وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی مکلف شدند برای تهیه و اجرای طرح‌های ساختمانی مورد نیاز خود به وزارت آبادانی و مسکن مراجعه کنند و وزارتخانه، موصوف طرح مورد نظر را تهیه و پس از تأمین اعتبار از طرف وزارتخانه یا مؤسسه مربوطه آن را اجرا نماید؛ از طرفی اجرای طرح‌های شهرسازی موضوع تبصره ماده ۱۹ تصویب‌نامه، فعالیت‌های عمرانی شهرداری‌ها، مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه به وزارت آبادانی و مسکن محول و برای دستیابی به این مقصود، سازمان برنامه وقت ضمن واگزاری طرح‌های مزبور، کلیه اسناد و مدارک مربوطه را در اختیار وزارت آبادانی و مسکن قرار داد و عده‌ای از کارمندانی که در تاریخ تصویب این قانون مشغول خدمت بودند در وزارت آبادانی و مسکن مأمور به خدمت شدند.

این وزارت مسئول اجرای طرح دفاتر فنی سازمان برنامه در استان‌ها گردید و براساس ماده ۴ قانون تأسیس وزارت اصلاحات ارضی، رقبات شهری و املاکی که مشمول قوانین اصلاحات ارضی نبود به وزارت آبادانی و مسکن محول شد و در فاصله سال‌های ۱۳۵۳-۱۳۴۶ در وظایف و مسئولیت‌های وزارت آبادانی و مسکن تغییراتی پدید آمد.

در تیر ۱۳۵۳ به موجب ماده ۲ قانون تغییر نام، وزارت آبادانی و مسکن، وزارت مسکن و شهرسازی نامیده شد. بر اساس ماده ۳ قانون مذکور وزارت مسکن و شهرسازی علاوه بر اجرای آن قسمت از وظایف و اعمال اختیاراتی که موجب قانون تأسیس وزارت مسکن به عهده داشت، به منظور اتخاذ و اعمال سیاست‌ها، تنظیم برنامه‌های جامع و هماهنگ برای تعیین مراکز جمعیت، ایجاد تعادل مطلوب بین جمعیت و وسعت شهرها در کشور، تأمین مسکن و توسعه، بهبود استانداردهای کمّْی و کیفی مسکن با توجه به هدف‌ها و مقتضیات توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، همچنین ایجاد هماهنگی و تمرکز در تهیه و اجرای طرح‌ها و ساختمان‌های دولتی، این وظایف نیز به وزارتخانه محول شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از نخستین موضوعات حائز اهمیت، بخش واگزاری زمین جهت احداث مسکن مناسب به مردم بود. از آنجا که طبق موازین اسلام، زمین موات ملک کسی شناخته نمی‌شود و در اختیار دولت اسلامی است؛ و اسناد مالکیتی که در رژیم سابق نسبت به زمین‌های موات داخل محدوده شهری یا خارج آن صادر شده، برخلاف شرع بوده است، از این رو قانون لغو مالکیت اراضی موات شهری و کیفیت عمران آن در تاریخ ۵/۴/۱۳۵۸ و اصلاحیه‌های آن مورخ ۲۸/۴/۱۳۵۸ به تصویب رسید که با تصویب آن، اراضی موات به تملک دولت درآمد و پس از تفکیک و قطعه‌بندی به افراد محروم جامعه واگزار شد.

به منظور اجرای این مهم در هر استان، شرکت دولتی به نام سازمان عمران اراضی تشکیل شد که تا سال ۱۳۶۰ فعالیت داشت.

با استفاده از اجازه حضرت امام خمینی (ره) مورخ ۱۹/۷/۱۳۶۰ و به استناد احکام ثانویه قانون، اراضی شهری برای مدت ۵ سال در تاریخ ۲۷/۱۲/۱۳۶۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

پس از آن سازمان زمین‌شهری- به صورت شرکت دولتی- تحت پوشش وزارت مسکن و شهرسازی تأسیس شد و در قالب ادره کل زمین‌شهری در استان‌ها به فعالیت پرداخت.

با تصویب قانون زمین‌شهری در شهریور ۱۳۶۶ سازمان مذکور تا سال ۱۳۷۴ به همان شکل به کار خود ادامه داد.

با توجه به مصوبه شماره ۳۵۱۰/دش مورخ ۱۵/۶/۱۳۷۲ شورای عالی اداری، نام آن به سازمان ملی زمین و مسکن تغییر یافت و با ادغام اداره‌های کل زمین‌شهری و شهرسازی‌های استان‌ها، تشکیلاتی با نام سازمان مسکن و شهرسازی در مراکز استان‌ها به‌ وجود آمد که با درنظر گرفتن مسائل فوق، بالطبع این سازمان با تشکیلات سازمانی خاص خود با استفاده از کارمندان اداره کل مسکن و شهرسازی، زمین‌شهری و سازمان مسکن به فعالیت پرداخت و مجری قوانین موجود و جاری در بخش زمین‌شهری فعالیت‌های تعریف‌شده وزارت متبوعه و نیز سازمان مسکن سابق گردید.

پیشینه وزارت راه و ترابری سابق:

به منظور ایجاد تمرکز و هماهنگی در تهیه و اجرای طرح‌های شهرسازی، ده‌سازی و طرح‌های آبادانی، وزارت مسکن وشهرسازی در تاریخ ۲۲/۱۲/۱۳۴۲ با نام وزارت آبادانی و مسکن با تشکیلات لازم برای انجام وظایف اساسی زیر تاسیس گردیده است:

الف: تهیه و اجرای طرح‌ها و برنامه‌های ایجاد مسکن
ب: تهیه و اجرای طرح‌های ساختمانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی
ج: اشتراک مساعی با شهرداری‌ها به منظور تهیه و اجرای طرح‌های آبادانی شهرها
د: نظارت بر توسعه شهرها و اشتراک مساعی در تهیه نقشه شهر
ﻫ: اشتراک مساعی با مراجع و سازمان‌های مربوطه در تهیه و اجرای برنامه‌های ده‌سازی(بخصوص از طریق اجرای برنامه‌های خودیاری در روستا)
و: تنظیم موازین و مشخصات فنی برای طرح‌های تهیه مسکن و امور شهرسازی و ده‌سازی و ساختمان‌های دولتی
ز: تهیه و اجرای طرح‌های ساختمانی که برای آنها سازمان مجهز دولتی وجود ندارد

لازم به ذکر است به موجب قانون عمران و نوسازی روستاها و انحلال وزارت تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی مصوب سال، ۱۳۵۰، اجرای طرح‌های بهسازی محیط، ساختن راه‌های روستایی، احداث ساختمان مسکونی و تأسیسات عمومی در روستاها از وظایف مسکن و شهرسازی منتزع و به وزارت تعاون و امور روستاها - که بعدها وزارت کشاورزی نامیده شد- محول گردید؛ ضمناً مفاد بندهای "هـ - و" مذکور به موجب قانون تشکیل وزارت جهاد سازندگی به این وزارتخانه محول شد.