براساس آمار‌های جهانی حدود 30 تا 50 درصد بیماران در زمان پذیرش در بیمارستان مبتلا به سوء تغذیه پروتئین - انرژی هستند و در 25تا 30 درصد آنها طی اقامت در بیمارستان این مشکل گسترش پیدا میکند.
این درحالی است که بیش از 50 درصد بیماران طی اقامت در بیمارستان نیز با کمبود جدی برخی مواد مغذی ضروری مواجه خواهند شد.اما این موضوع درخصوص بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار است.
یافته‌های پژوهشی درخصوص میزان موفقیت دارودرمانی در بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه حاکی از آن است که مقابله با سوء تغذیه این بیماران و تامین انرژی، کالری، پروتئین و سایر املاح معدنی و ویتامین‌ها، به‌میزان لازم و متناسب با شرایط بیمار می‌تواند نقش بسزایی در ارتقای توانایی بدن در پاسخ به درمان داشته باشد.
اگر نتوانیم نیاز‌های تغذیه‌ای بیمار را تامین نماییم، ابتدا بدن شروع به استفاده از ذخایر چربی و پروتئین خود میکند. بدن فرد به مرور تحلیل می‌رود، وزن خود را از دست می‌دهد و دچار لاغری مفرط می‌شود.
همچنین به‌دلیل بروز سوء تغذیه، میزان کارایی و اثرگذاری بسیاری از داروها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها کاهش می‌یابد و در نتیجه بهبودی بیمار دچار اختلال می‌شود. بدیهی است این موضوع می‌تواند علاوه بر افزایش دوره نقاهت، بیمار را در معرض عفونت‌های ارگان‌های مختلف بدن قرار دهد.
همچنین موجب تحمیل بار احساسی و عاطفی شدید مبنی بر یاس و ناامیدی به خانواده بیمار و نیز افزایش هزینه‌های درمانی وی خواهد شد؛ ضمن آنکه سایر بیمارانی را که در صف انتظار بستری در بخش‌های شلوغ از جمله آی‌سی‌یو هستند نیز از دریافت بموقع خدمات درمانی محروم می‌دارد.
بیماران ممکن است به دلایل مختلف از جمله انجام جراحی‌های سنگین و تهاجمی، تصادف، سقوط از ارتفاع، سوختگی، سکته مغزی، ایست قلبی- تنفسی و یا دلایل دیگری نیاز به مراقبت‌های ویژه داشته باشند.
شرایط حاد و بحرانی این بیماران، حضور پزشکانی با قابلیت‌های فراگیر، پرستاران آموزش دیده و تجهیزات ویژه بیمارستانی را جهت انجام مراقبت‌های لحظه به لحظه الزامی می‌نماید.
اما پس از تثبیت شاخص‌های اولیه حیاتی، مهم‌ترین استراتژی برای تسریع بهبودی این بیماران، تامین انرژی و مواد مغذی ضروری بیمار است. در این حالت که نیاز به انرژی به‌طور فزاینده‌ای افزایش پیدا کرده است و بیمار از سطح هوشیاری لازم برخوردار نیست و یا دچار اختلال در بلع است،
بهترین استراتژی تغذیه‌ای که می‌تواند با کمترین عوارض، کنترل شده‌ترین مواد مغذی را در اختیار بدن بیمار قرار دهد، (مگر موارد خاص) استفاده از غذاهایی است که براساس فرمولاسیون دارویی (Enteral Formula) تهیه شده‌اند.
در این روش تمام مواد‌غذایی و آب مورد نیاز، با ارزش غذایی مشخص و کنترل شده، از طریق لوله و معمولاً از راه بینی وارد دستگاه گوارش بیمار می‌شود. از آنجا که این محلول‌های غذایی (غذا درمانی) براساس فرمولاسیون دارویی در شرکت‌های داروسازی تهیه شده‌اند، برخلاف شیوه تغذیه آشپزخانه‌ای، می‌توان از رسیدن مواد مغذی معین و به میزان مشخص به بدن بیمار اطمینان پیدا کرد.
علاوه بر این از وضعیت بهداشتی غذا نیز می‌توان اطمینان کامل داشت؛ چرا که در تهیه غذای آشپزخانه‌ای ممکن است آلودگی محیطی نیز به غذا سرایت کند. در واقع باید گفت در شرایط حاد و بحرانی بخش مراقبت‌های ویژه، غذادرمانی از طریق تغذیه فرموله مانند دارودرمانی برای این بیماران ضروری و حیاتی است.
به‌همین منظور براساس شاخص‌های مختلفی نظیر سن بیمار، جنسیت بیمار، وزن بیمار، سابقه بیماری، میزان سوء‌تغذیه، بیماری‌های زمینه‌ای و با استفاده از فرمول‌های علمی، نیاز روزانه بیمار به انرژی و سایر مواد مغذی برآورد شده و نوع غذای فرموله مورد نیاز تعیین می‌شود.
* استادیار و متخصص داروسازی بالینی،
مرکز تحقیقات گوارش،دانشگاه علوم پزشکی تهران
