کاهش آلودگی رؤیایی بیش نیست

ما باور کرده‌ بودیم که پایان برنامه چهارم توسعه برابر است با تحقق اهداف بسیار خوشبینانه. تقصیر ما نبود. فکر می‌کردیم که حق طبیعی شهروندان است که از مسئولان خود بخواهند به همان قوانینی که خود آن‌ را تصویب کرده‌اند پایبند باشند. تصور می‌کردیم اگر نمی‌شود به وعده مسئولان دل بست لااقل می‌توان امیدوار بود  قوانینی که مجلس تصویب می‌کند اجرا شوند.

فکر می‌کردیم اگر هم دستگاه یا نهادی کم‌کاری کند لابد هستند مسئولانی که از آنان بازخواست کنند. اما همه اینها تنها تصور بود. فقط کافی است از پنجره خانه‌تان به هوای شهر تهران نگاهی بکنید تا متوجه شوید قانونی که در سال 74 به تصویب مجلس رسید و در برنامه چهارم توسعه کشور نیز بر آن تأکید شده‌است، چه سرنوشتی داشته.

تردیدی نیست که آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین مسائل مرتبط با سلامت عمومی است. مطالعات انجام‌شده در حوزه بیماری‌های مسری نشان می‌دهد که آلودگی هوا هر ساله سبب مرگ و میر ده‌ها هزار نفر و میلیاردها دلار هزینه پزشکی و کاهش حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی می‌شود. اقدامات انجام‌نشده برای کاهش آلودگی هوا در کشور این وضعیت را نه‌تنها در تهران که در بسیاری از شهرهای کشور به مرز بحران رسانده‌است.

اصفهان، کرج، مشهد، قزوین و شیراز به‌نحو گسترد‌ه‌ای درگیر هوای آلوده و مشکلات آن هستند. در این میان سازمان‌های مختلف اعم از سازمان محیط‌زیست یا وزارت بهداشت یا دستگاه‌های مربوطه هیچ اقدامی انجام نداده‌اند. همه این دستگاه‌ها تنها ناظرانی بوده‌اند که کمترین تأثیری در کاهش آلودگی یا حتی پیشگیری از آن نداشته‌اند.

نکته جالب‌تر اینکه برخی دستگاه‌ها نیز به‌عنوان مسببان اصلی افزایش آلودگی هوا همچنان به فعالیت مشغولند و هیچ نهادی نمی‌تواند دست‌کم اقدامات این نهادها را کنترل و یا به سطح استاندارد برساند. به‌عنوان نمونه ایران خودرو در طول سال‌های گذشته با تولید خودروهای آلاینده و بسیار پرمصرف بسیاری از منافع ملی را زیر پا می‌گذاشت و می‌گذارد و هنوز هیچ دستگاهی قدرت مقابله یا کنترل این بنگاه بزرگ مونتاژ خودرو را ندارد.

در واقع شرکت ایران خودرو با تولید خودروهای بی‌کیفیت و پرمصرف، مسئول مستقیم مرگ شهروندانی است که به سبب آلودگی هوا می‌میرند.مروری بر گزارش‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد که بیش از هر سازمان  یا نهادی، شرایط جوی بر کاهش آلودگی هوای تهران تأثیر‌گذار بوده‌است وگر نه در سکوت مسئولان و بی‌اهمیتی این موضوع، هوای تهران تا به امروز به چنان بحرانی می‌رسید که دیگر این شهر جای زندگی نبود.

در طول سال‌های گذشته بارش باران و نزولات آسمانی و شرایطی جوی از جمله وزش باد بیش از هرچیزی در کاهش آلودگی هوای تهران تأثیر بسزایی داشته است. در واقع آنچه باعث کاهش آلودگی هوا و یا بحرانی نشدن آلودگی‌ها شد، وضعیت شرایط جوی بود، نه اقدامات پیشگیرانه مسئولان. به همین دلیل تصمیم گرفتیم دیگر با هیچ مسئول یا نهاد مربوطی همکلام نشویم به تأثیرگذارترین عامل در کاهش آلودگی هوا بپردازیم؛ شرایط اقلیمی.

به‌طور کلی می‌توان شهر تهران را از نظر میزان بارندگی منطقه‌ای تقریبا خشک دانست  زیرا براساس آمار 20ساله میزان بارندگی تهران به‌طور متوسط 231میلی‌متر است که این مقدار در مقام مقایسه با شهرهای پرباران سواحل دریای خزر(مثل بندر انزلی با بارندگی متوسط هزار و 780میلی‌متر در سال) بسیار ناچیز است. با این حال همین مقدار بارندگی، حدود 5/4برابر بارندگی شهرهای مرکزی و جنوبی و کویری ایران مثل یزد با بارندگی متوسط 50‌میلی‌متر در سال است.

ضمنا باید دانست که این بارندگی‌ها دارای مقیاس یکنواختی در ماه‌های مختلف سال نیست به‌طوری که 200میلی‌متر یا 87درصد آن از اواخر آبان تا اواخر فروردین باریده می‌شود و بقیه ماه‌های سال بارش فوق‌العاده ناچیز یا صفر است که این امر از نظر آلودگی هوا شرایط نامطلوبی به‌حساب می‌آید.

در ارتباط با همین موضوع وضعیت آلاینده‌های هوای تهران در دی‌ماه 5 سال مورد مطالعه (87-83) قرار گرفته است.