و امروز از بد روزگار، فقر و نبود امنیت از ویژگی‌های آنهاست و قابلیت زندگی در آنجا از جنبه‌های مختلف کالبدی، ساختاری، اجتماعی و محیطی با نیازهای زندگی کنونی مطابقت ندارد.از عوامل مهم در تعریف چنین بافتی، آسیب‌پذیری ساختمان‌ها در برابر حوادثی مانند زلزله و خطرپذیری آنهاست. شبکه گذربندی و دسترسی که فاقد کار ایی لازم است، کمبود سطوح فضاهای باز، نحوه دفع فاضلاب‌های خانگی که عمدتاً به‌طور مستقیم و از طریق جوی معابر به شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی می‌پیوندد و نیز محرومیت از دسترسی به خدمات عمومی، مجموعاً مواردی است که کیفیت زندگی شهری و بافتی غیرسالم را معرفی می‌کند.
در عین حال، به‌دلیل قدمت چنین بافت‌هایی، غالباً فضاها و ساختمان‌های باارزشی را نیز می‌توان یافت که نیاز به حفاظت و مرمت دارند و البته آنچه در حفظ و تداوم نیاز به احیا دارد، صرفاً پوسته و کالبد نیست بلکه زندگی و فرهنگ است. با این حال، حفاظت و مرمت حتی در ابعاد کالبدی‌اش هزینه بر است.
در حالی که موضوع بافت فرسوده و مشکلات آن سال‌هاست با جسم و روح مردم در آمیخته، به نظر می‌رسد تلاش‌های دولت و مسئولان در این مدت با شکست جدی روبه‌رو شده است.
البته بافت فرسوده شیراز طی چند سال اخیر بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته اما موانع و مشکلات بسیاری روند نوسازی و بهسازی آن را با اختلال مواجه کرده است. بافت فرسوده شیراز با بیش از 70 هزار نفر جمعیت حدود یک‌هزار و 691 هکتار از مساحت شیراز را تشکیل می‌دهد و 660 هکتار معادل 21 درصد از مساحت بافت فرسوده را نیز بافت تاریخی و فرهنگی اشغال کرده است.
طی سال‌های گذشته در راستای توجه به احیا و نوسازی بافت فرسوده شیراز، سیاست‌ها و راهکارهایی مانند اعطای وام‌های کم‌بهره مسکن به ساکنان این منطقه برای نوسازی خانه‌هایشان، بخشش عوارض نوسازی، اعطای امتیاز‌های ویژه برای سرمایه گذاری تجاری و اقتصادی بخش خصوصی و... اتخاذ شده که طی این مدت به رغم پیش بینی این سیاست‌ها، تغییرات چندانی در روند توسعه و نوسازی این بخش فرسوده شهر صورت نگرفته است.
مشکلاتی نظیر اعتبارات ناکافی، ناهماهنگی ارگان‌های مرتبط با این بافت، خودداری بانک‌ها از پرداخت تسهیلات و وام‌های کم‌بهره و تعدد تصمیم‌گیری‌ها سبب شده است که در عمل تغییر چندانی در ظاهر این قسمت از شهر به وجود نیاید و سالانه بخش‌های بیشتری از شیراز هم به علت فرسودگی به بافت فرسوده شهر اضافه شود.
به غیر از مشکلاتی که در روند احیا و نوسازی بافت فرسوده شیراز اختلال ایجاد می‌کنند، خطراتی نیز همواره جان ساکنان این منطقه را تهدید می‌کند که ازآن جمله می‌توان به ایمن نبودن منطقه در برابر حوادث طبیعی از جمله زلزله اشاره کرد.
تمامی مشکلاتی که بر سر راه توسعه و نوسازی بافت فرسوده شیراز قرار دارد، سبب شده که این نقطه از شهر همچنان به شکل منطقه‌ای محروم باقی بماند و به‌رغم تلاش‌های صورت گرفته برای رفع محرومیت از راه‌های مختلف از جمله
سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، همچنان از نظر دریافت خدمات متنوع شهری مانند فاضلاب‌های خانگی، برق و گازرسانی و جمع‌آوری آب‌های سطحی دچار مشکل شود و از حداقل خدمات محروم باشد.
تراکم تصمیم‌گیران
برخی دست‌اندرکاران با اشاره به اینکه تا کنون در عمل هیچ بخشی از بافت فرسوده شیراز نوسازی و احیا نشده است، بر این باورند که تصمیم‌گیری‌های متعدد برای نوسازی بافت فرسوده شیراز از مشکلاتی است که تا کنون مانع نوسازی بافت فرسوده شهر بوده و به‌دلیل اینکه در حال حاضر بسیاری از ارگان‌ها در این بخش تصمیم گیرنده هستند، همین مسئله کار را با مشکل مواجه ساخته است.
برخی کارشناسان می‌گویند: 50 درصد مناطقی که در بافت فرسوده، بافت تاریخی و فرهنگی شناخته شده‌اند، دارای این ویژگی نیستند، مثلا در یک کوچه 6 متری، یک خانه با ارزش‌های تاریخی و فرهنگی وجود دارد اما میراث فرهنگی کل آن کوچه و محل را به‌عنوان منطقه فرهنگی شناخته و اجازه هیچ گونه عملیات بازسازی و یا نوسازی را به شهرداری نمی‌دهد.
البته خودداری برخی بانک‌ها برای ارائه وام‌های کم‌بهره به ساکنان بافت فرسوده شیراز، کمبود اعتبار لازم برای اجرای طرح‌های نوسازی و انگیزه ناکافی سرمایه‌گذاران و ساکنان بافت فرسوده برای سرمایه‌گذاری در این منطقه از دیگر مشکلات عمده این بخش است.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد سازمان‌هایی از جمله سازمان احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده تاریخی شیراز، بودجه بسیار کمی در رویارویی با مشکل بافت‌های فرسوده دارند و اعتبارات اختصاص یافته به این منطقه نیز به حدی نیست که بتوان طرحی را در این منطقه اجرا کرد.
به گفته برخی دست‌اندرکاران در حال حاضر طرح‌های بسیاری برای نوسازی و احیا ی این منطقه تهیه شده اما همه این طرح‌ها به‌دلیل کمبود اعتبارات اجرایی نشده‌اند. امتیازاتی که برای سرمایه گذاری در این منطقه پیش‌بینی شده، انگیزه لازم را به بخش خصوصی برای سرمایه گذاری نمی‌دهد و بانک‌ها نیز به دلایل مختلف از زیر بار ارائه وام‌های کم‌بهره شانه خالی می‌کنند و تمامی این مشکلات موجب می‌شود که نه تنها نتوانیم به نوسازی مناسب بافت فرسوده بپردازیم بلکه طی سال‌های آینده نیز به صورت طبیعی بخش‌های بیشتری از شهر دچار فرسودگی شده و مشکلات شهر نیز افزایش یابد.
در این میان برخی مسئولان هم از تغییر رویکردها خبر می‌دهند. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری با اشاره به فراهم شدن تسهیلات برای احیای بافت‌های فرسوده می‌گوید: باید برای این کار عزم ملی شکل بگیرد و مردم با ما همکاری کنند.
مردم نظارت کنند
محمد آیینی خاطرنشان می‌کند: در کشور به‌طور مداوم در حال تولید بافت فرسوده هستیم و مردم باید با نظارت خود بر ساخت و سازها، از این کار جلوگیری کنند. وی بافت فرسوده را به‌عنوان یک بیماری جدی در شهرها مطرح و تصریح می‌کند: دولت در سطح ملی، استانداران در سطح استانی و شهرداران در سطح شهری، باید بستر مناسب را برای ارائه تسهیلات بلندمدت و ارزان‌قیمت برای متقاضیان بهسازی بافت‌های فرسوده فراهم کنند.
آیینی با اشاره به هم‌راستا شدن تسهیلات بافت‌های فرسوده با تسهیلات طرح مسکن مهر، اظهار می‌کند: توجه دولت به بافت‌های فرسوده بیشتر شده است. وی با بیان اینکه از نوسازی و تخریب هر واحد فرسوده غیر قابل نگهداری، 2/3 واحد ایجاد می‌شود، خاطرنشان می‌کند: با احتساب تحویل یک واحد به مالک، 2/2 واحد دیگر نیز از یک بافت فرسوده به‌دست می‌آید.
وی با اشاره به پرداخت تسهیلات بانکی 15 میلیون تومانی بانک‌ها به متقاضیان بهسازی بافت‌های فرسوده تصریح می‌کند: در صورتی که متقاضیان از فناوری‌های نوین نیز در بهسازی استفاده کنند، به ازای هر واحد 20 میلیون تومان وام به آنها تعلق می‌گیرد.
این تسهیلات 12 درصد با احتساب 4 درصد یارانه دولتی و بازپرداخت 10 ساله و قابل تبدیل به فروش اقساطی است که در 3 مرحله و با وثیقه‌ای به غیر از سند همان ملک، پرداخت می‌شود.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری با بیان اینکه 450 میلیارد تومان از بانک مرکزی برای این امر در نظر گرفته شده است، خاطرنشان می‌کند: برای پرداخت تسهیلات به 30 تا 40 هزار واحد تا پایان امسال آمادگی داریم. حال باید باز هم منتظر ماند تا مشخص شود سیاست‌های جدید با همه سردرگمی های موجود، چگونه در رویارویی با مشکلات بافت فرسوده موفق می‌شود.
