محمد ملاحسینی: روستای شالان از توابع بخش کرندغرب شهرستان اسلامآبادغرب در استان کرمانشاه است
این روستا در 23 کیلومتری شهر سرپل ذهاب، 33 کیلومتری کرندغرب و 140 کیلومتری کرمانشاه واقع است و از شمال و شمال‌شرقی به ارتفاعات دالاهو از جنوب شرقی به ارتفاعات بانهریز و از جنوب به ارتفاعات زنگ علیان محدود میشود.
ارتفاع روستای شالان از سطح دریا 1070 متر است، آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان نسبتاً خنک و در پاییز و زمستان سرد و برفگیر است. رودخانه پرآب الوند در جنوب روستا جریان دارد.
روستای شالان دارای پیشینه کهن تاریخی است. وجود آثار و بقاع متبرکه همانند زیارتگاه مسجد عبدالله بن عمر، بابا یادگار، مقبره ابودجانه، مقبره باباشیخ، مقبره شیخ بایزی و همچنین مقبره بابافقی نشانگر قدمت و سابقه تاریخی این روستا است.
بسیاری از بناهای آرامگاهی این روستا در دوره صفویه و به دستور شاه عباس احداث گردیده و در دوره قاجاریه مرمت شدهاند. مردم روستای شالان به زبان کردی با لهجه کلهر سخن میگویند، مسلمان و پیرو مذهب تسنن هستند.
دامداری، زراعت، پرورش زنبور عسل، جنگلداری و باغداری از اهم فعالیتهای اقتصادی مردم این روستا میباشد. تولید محصولات و فرآوردههای لبنی مانند کره محلی، کشک، روغن حیوانی و عسل در این روستا رواج دارد.
انجیر، گردو، انار و هلو از عمدهترین محصولات سردرختی باغات شالان محسوب میشوند. گندم و جو نیز در این روستا کشت میشود. در روستای شالان صنایع دستی نیز رواج دارد و گروهی از مردم به ویژه زنان به تولید آن اشتغال دارند.
روستای کوهپایهای شالان بافت مسکونی متراکم دارد. معماری خانههای روستاییان به نحوه معیشت و نوع فعالیت آنان بستگی دارد. فضاهای خانهها را اتاقهای استراحت و پذیرایی، سرویس بهداشتی، انبار و تنورخانه تشکیل میدهد.
سقف خانهها مسطح است و با تیرهای چوبی و اندود کاه‌گل و یا قیروگونی پوشیده شدهاند و غالباً دارای ایوان میباشند. مصالح به کار رفته در خانههای قدیمی شامل سنگ، آجر، گچ، چوب، خشت و گل است. اما خانههای جدید با مصالح سیمان، آهن، آجر و گچ ساخته میشوند.
شرایط آب و هوایی مناسب، در پیرامون روستا مکانهای بسیار زیبای طبیعی و تفریحی به وجود آورده است. درختان بسیار بلند و پوشش سبز گیاهان مرتعی، چشمهها و سرچشمه رودهای کوچک در کوهستانهای اطراف روستا، نواحی تفریحی و طبیعی منحصر به فردی را ایجاد کردهاند.
در دو سوی بستر رودخانه الوند، که در جنوب روستا جریان دارد، تفرجگاههایی با چشماندازهای زیبا پدید آمده که محل رویش انواع گیاهان دارویی، مرتعی و گلهای وحشی رنگارنگ است و به زیستگاه پرندگان و جانوران آبزی تبدیل شدهاند.
جنگلهای انبوه و گسترده گردو، انار و انجیر کوهی اطراف روستا، از تفرجگاههای زیبا و کمنظیر روستاست، که مورد توجه مردم استان کرمانشاه قرار میگیرند.
در کنار مزارع روستا، ارتفاعات صخرهای دالاهو قرار گرفته که بلندترین قله آن 2250 متر ارتفاع دارد. سراسر این ارتفاعات را جنگلهای انبوه و مراتع سرسبز و خرم فرا گرفته است. این ارتفاعات در اکثر مواقع سال از برف پوشیده میشود
مناظر طبیعی و پوشش جنگلی ارتفاعات دالاهو با چشماندازهای زیبا و کمنظیر، یکی از جاذبههای طبیعی روستای شالان است در 4 کیلومتری روستای شالان آبشار زیبای پیران و ویرانههای قصر یزدگرد قرار دارد که قدمت آن به دوران ساسانی میرسد.
این اثر تاریخی مهم در یکی از بلندترین ارتفاعات قرار گرفته و اطراف آن را حصاری با برجهای نیم دایرهای شکل در برگرفته است. این برجها در فاصله 6 تا 16 متری یکدیگر قرار دارند.
در 9 کیلومتری روستا بنای سنگی مستطیل شکلی قرار دارد که به طاقگرا معروف است. این بنای سنگی فضای ایوان مانندی است که دیوارهای داخلی آن از لاشههای سنگ و ملاط گچ ساخته شده است.
ارتفاع بنا از سطح زمین 7/11 متر و عرض دهانه طاق 10/4 متر و عمق بنا 10/3 متر است. دیوارهای داخلی بنا با اشکال هندسی منقوش طراحی و اجرا شده است.
در 5 کیلومتری روستای شالان مقبره ابودجانه منسوب به دوره سلجوقیان واقع شده است. گفته میشود که این مقبره به سماکبن خوشه از طایفه اوس و از نزدیکان سعدبن عباده تعلق دارد که در جنگهای بدر و احد از یاران پیامبر (ص) بوده است.
زیارتگاه بابا یادگار در 10 کیلومتری روستای شالان، در دامنه کوه دالاهو واقع شده است. روی این بنا که به صورت مربعی کوچک است، گنبد مخروطی شکلی قرار گرفته و قسمتهای داخلی و خارجی آن با ملاط گچ اندود شده است.
این آرامگاه در میان اهل حق جایگاه بسیار والایی دار. مسجد عبدالله بن عمر که از مساجد باشکوه صدر اسلام در ایران است، در 2 کیلومتری روستای شالان قرار دارد. این بنا روی بقایای بنایی ساخته شده است که به دوران قبل از اسلام تعلق داشته است.
مسجد روستا مستطیل شکل است و شبستان آن 8 ستون دارد که در 2 ردیف موازی قرار گرفتهاند. محراب این مسجد برخلاف سایر مساجد، از دیوار چوبی بیرون نیامده بلکه به وسیله گچبری به دیوار مسجد الحاق شده است.
منبر مسجد 5 پله دارد که پشت به محراب ساخته شده است. مناره مسجد بعدها در قسمت جنوب غربی بام مسجد ساخته شده و در بالای آن گنبدی مخروطی شکل قرار دارد. معماری این مسجد بسیار زیبا و منحصر به فرد است.
مقبرههای شیخ بایزی و باباحقی در 5 کیلومتری روستا قرار دارد و از دیگر آثار مذهبی و تاریخی روستای شالان هستند. از مهمترین مراسم و آیینهای سنتی این روستا، برافروختن آتش در چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه سوری) روی بلندیهای مشرف به روستا و همچنین مراسم سیزده بدر و رفتن به دامان طبیعت در آخرین روز نوروز است. همچنین در دوازدهم ماه ربیعالاول در این روستا مولودیخوانی توسط دراویش اهل حق برگزار میشود.
مردم روستا در اوقات فراغت به اجرای بازیهای محلی میپردازند که معروفترین آنها گرزان است. این بازی 8 نفر بازیکن دارد که بازیکنان در مربعی که بر روی زمین ترسیم میشود قرار میگیرند.
در وسط این مربع چالهای قرار دارد که چهار گرز در داخل چاله قرار میدهند. سپس چهار نفر در خط دفاع به حفاظت از گرزها میپردازند و چهار نفر که در خارج از مربع هستند برای تصرف گرزها به افراد داخل مربع حمله میکنند.
چنانچه موفق به تصرف گرزها شوند به حمله خود با گرز ادامه میدهند و افراد مدافع آنها را از خود دور میکنند. سایر بازیها عبارتند از قاوقاوان و توقا.
از مهمترین صنایع دستی و هنری روستای شالان به جاجیم، موج، گیوه و توپدوزی میتوان اشاره کرد.
موسیقی در میان مردم روستای شالان مانند سایر نقاط کردنشین اهمیت فراوانی دارد و استفاده از شمشال و دف در اجرای مراسم مذهبی بسیار متداول است. شمشال نوعی ساز بادی از جنس فنر است که به نی شباهت دارد، این ساز با نوایی سوزناک و گیرا نواخته میشود.
پوشاک مورد استفاده مردان روستای شالان عبارتند از سربند، کلاه، عرقچین، کوله بال، قبا، سمخه، شال، سلته، جافی، جوراب و گیوه و پوشاک زنان این روستا نیز شامل سربند، زیرپوش، کلنجه، پیراهن، یل، قبا، روپوش و جافی است.
از انواع غذاهای متداول روستا میتوان به شلم اشاره کرد که ترکیبی از آب انار، گندم نیمکوب، سبزیجات معطر و مغز گردو است. کولیره نیز نوعی نان محلی مرکب از آرد گندم، جو و ذرت است که روی ساج پخته میشود. همچنین قیسی که ترکیبی از نخود، آب گوجه فرنگی، پیاز و کمی برنج است، یکی دیگر از غذاهای محلی روستای شالان است.
