هر فاتحی که در طول تاریخ از خراسان بزرگ گذشت، از هرات نگذشت. هرات پیر که ذکرش در کتیبه بیستون هست، بارها طعم ویرانی و زشتی و پریشانی را چشید اما یادی که در ذهن‌ها با نامش قرین شد، زیبایی است و ظرافت است و تناسب.
همشهری آنلاین: از هرات باستانی مُسَخّر اسکندر می‌گذریم و صدای سم اسب چنگیزیان را ناشنیده می‌گیریم و ویرانی‌های تیموری را هیچ می‌انگاریم تا در کارگاه‌های هنری دوران «میرزابایسنقر» - نوه سردار لنگ - با دنیایی از طرح و رنگ و آرامش مواجه شویم؛ کارگاه‌هایی که نام مکتب هرات را به هنر ایران افزودند. بایسنقر - شاهزاده تیموری که هیچ‌گاه دل از هرات نکند - ذوقی سلیم داشت و جانی زیباپسند. خط، خوش می‌نوشت و بارگاهش ملجأ و مأوای هنرمندان بود.
شاید اگر شراب سحرگاهی را به باده شبانه نمی‌پیوست و پیش از رسیدن به ۴۰ سالگی خرقه تهی نمی‌کرد، شاهکارهایی بیش از آنچه در ظل حمایتش به عرصه رسید حیات می‌یافت و رونق باغ هنر جهانی می‌شد. شاهنامه بایسنقری یکی از این شاهکارهاست که تحریرش برمی‌گردد به سال ۸۳۳ هجری قمری. این کتاب از تمام آثاری که نام بایسنقر بر خود دارند مشهورتر است.
آن‌قدر ویژگی‌های فنی و هنری دارد که ثبتش در فهرست حافظه جهانی یونسکو میسر شد؛ همان فهرستی که انگیزه پیدایش آن ایجاد شرایط بهتر برای حفظ و شناسایی میراث مستند ملت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون است. برنامه «حافظه جهانی» را سازمان آموزشی و علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) از سال ۱۹۹۲ میلادی آغازکرد و ثبت آثار در فهرست آن از سال ۱۹۹۷ میلادی شروع شد. شاهنامه بایسنقری در ۱۳۸۶ خورشیدی (۲۰۰۷ میلادی) در این فهرست جای گرفت.
این کتاب را بیش از ۱۰۰ سال پیش «امیرنظام گروسی» که از رجال برجسته دوران ناصری بود و خود شیوه‌ای خاص در خط شکسته ابداع کرده، به کتابخانه کاخ گلستان اهدا کرد. در این سال‌ها، هم گزارش‌هایی از ربودن این نسخه هست و هم حضور آن در نمایشگاه‌های جهانی چشمگیر بوده است. بخت با این گنج مکتوب یار بوده که در چپاول‌های دوران، سلاخیش نکردند و اوراقش به هم پیوسته ماند.
سال‌هاست از سن‌پترزبورگ تا لندن، مراکز هنری جهان شاهنامه‌ای را که به خط «میرزاجعفر تبریزی» است می‌شناسند و از بابت سلامت آن خشنودند. جلد کتاب چرمی و زرپوش است. داخلش سوخت معرق طلایی به کار برده‌اند که بر زمینه‌ای لاجوردی نشسته است.
در ساختمان جلد شاهنامه بایسنقری، حداقل از سه روش جلدسازی سود برده‌اند. استفاده از مواد لاکی، پوشش طلا و نقاشی از ویژگی‌های جلد این شاهنامه است. جز نگارگری فوق‌العاده و تذهیب چشمگیر و جلد کم‌نظیری که این شاهنامه دارد، مقدمه‌اش را مشخصه‌ای بی‌مانند می‌دانند که درون آن سطرهایی درباره احوال فردوسی و چگونگی سرایش منظومه حماسی او گنجانده‌اند.
نظر شما