لبخندهایی که نمی‌توان جدی گرفت

بهمن هر سال با آغاز شمارش معکوس برای جشنواره‌های هنری فجر، فضای جامعه فرهنگی کشور متاثر از آن، فعال‌تر می‌شد و تکاپوی هنرمندان برای عرضه آثار خود کاملا به چشم می‌آمد اما امسال این تلاش‌ها چندان به چشم نخورد.

جشنواره‌های شعر و تجسمی فجر که محصول چند سال اخیرند و نوپایی‌شان موجب شده که نتوانند موج ایجاد کنند، مضاف بر آنکه این جشنواره‌ها غیرمتمرکزند و اساسا با روح جشنواره مغایرت دارد که موجب تجمیع آثار و تجمع هنرمندان است.

یعنی در همه جا جشنواره برگزار می‌کنند تا اتفاقا در چند روز همه نگاه‌ها متمرکز شود در حالی که این‌دو جشنواره براساس سیاستی که سعی می‌کند همه نگاه‌ها را از مرکز دور کند و به اطراف ببرد، به‌طور پراکنده در سطح کشور برگزار می‌شود و همین باعث می‌شود که چندان موج‌آفرین نباشد.

علاوه بر اینها در این دو حوزه که جهت‌گیری آثار کاملا به چشم می‌آید، معمولا محصولاتی شرکت دارند که برایند همه فکرها و نظرات نیستند و از این منظر نیز موقعیت‌های غافلگیرکننده یا غیرقابل پیش‌بینی به وجود نمی‌آید که بخواهد جریانی ایجاد کند.

تئاتر و موسیقی وضعیت بهتری دارند. استقبال از اجرای این دو هنر در شهرستان‌ها به چشم می‌آید و اساسا مخاطب بهتری نسبت به شعر و تجسمی دارند اما جشنواره‌های تئاتر و موسیقی فجر نیز امسال حاشیه‌های فراوانی داشتند که متن را تحت‌الشعاع خود قرار داد. مهم‌ترین بخش این جشنواره‌ها که جشنواره فیلم فجر است نیز امسال از چنین وضعی برخوردار است.

بدین ترتیب می‌توان جشنواره‌های فجر امسال را در حوزه‌های گوناگون یک جشنواره متفاوت نسبت به دوره‌های گذشته محسوب کرد. از یک طرف اعتراض‌ها و انصراف‌ها موجب شد تا مسئولان وزارت ارشاد گام‌هایی برای جلب نظر هنرمندان بردارند و تا حدودی نسبت به مواضع پیشین فرهنگی دولت قبلی کوتاه بیایند.

رفع توقیف برخی فیلم‌ها از این جمله بود و اظهارنظر مسئولان ارشاد در چند روز گذشته که از آشتی میان مسئولان و هنرمندان می‌گفتند دلیلی دیگر بر این ادعا. منش وزارت ارشاد در دوره قبلی ایستادن مقابل نظرات مخالف تا آخرین مرحله بود اما تیم جدید ارشاد سعی دارند این حالت تدافعی را بهبود بخشند و سیمای دیگری از خود به‌نمایش بگذارند.

البته افزون بر آنکه تفکرات همسو با دولت از چنین وضعی خرسند نیست و بارها و بارها و به شکل‌های گوناگون این نارضایتی را اعلام کرده است. چندی پیش یک تشکل دانشجویی دانشگاه امام صادق در نامه‌ای سرگشاده به جواد شمقدری که چندین فیلم سینمایی را رفع توقیف کرد و تیم او به وفور پروانه ساخت و نمایش برای فیلمسازان رنگ‌وارنگ صادر کرده، از او خواستند که دست از چنین روشی بردارد و از نمایش فیلم‌هایی که در دولت‌های دیگر مجوز پخش نداشته‌اند، جلوگیری کند.

پاسخ شمقدری نیز البته گویای همراهی با چنین نظراتی بود و در پاسخ به آنان از رسیدگی به وضعیت این فیلم‌ها خبر داد.اینها همه علامت آن است که لبخندهای فعلی مسئولان ارشاد برای ردکردن گدار پرخطر جشنواره فجر است و معلوم نیست چندان جدی پس از آن نیز ادامه یابد.

از سوی دیگر، رویکرد تیم جدید ارشاد در جذب هنرمندانی است که نظرات همسوتری با دولت دارند و از این لحاظ حمایت از آثاری صورت می‌گیرد که در سال آینده مشکلات را برای جشنواره‌های بعدی کمتر‌کند.

از این منظر نیز جشنواره امسال که محل عرضه محصولاتی است که از سال‌های پیش به‌جا مانده‌اند و یا در دوره دولت جدید ساخته شده‌اند و چندان نظارتی بر تولیدشان صورت نگرفته، با جشنواره‌های گذشته و یا آینده تفاوت دارد.

شاید جشنواره فیلم فجر 28 به عنوان مهم‌ترین و شاخص‌ترین فستیوال فجر آخرین جشنواره‌ای باشد که فیلمی جدی و شورآفرین برای عرضه داشته باشد. برای پیش‌بینی چنین وضعیتی باید حداقل تا آخر این دوره از جشنواره‌های فجر صبر کرد. تیم‌های داوری که هر روز خبر استنکاف چهره‌های نامدار از حضور در آنها به‌گوش می‌رسد، می‌تواند تا حدی زمینه اقدامات بعدی مسئولان فرهنگی و هنری را مشخص کند.

باید دید جوایز فجر را چه کسانی دریافت می‌کنند. اگر سهم هنرمندانی که چندان همسویی با دولت ندارند در این جوایز چشمگیر باشد، می‌توان انتظار داشت که لبخندهای امروز ادامه یابد اما تجربه نشان داده که جشنواره فجر خالی از جهت‌گیری مسئولان وقت نیست و همین هشداری است برای سال جدید فرهنگی و هنری که از بهمن 88 آغاز می‌شود. در این صورت نمی‌توان این لبخندها را چندان جدی گرفت، آن‌گونه که بسیاری از اهالی هنر نگرفته‌اند