که این روزها و هفته‌ها بحث آن تقریبا در همه خانه‌ها سر زبان‌هاست؛یک رسم قدیمی که شاید در گذشته متناسب با فضاهای کوچک‌تر و اسباب و اثاثیه کمتر، محدودتر یا حداقل ساده‌تر انجام می‌شد ولی به مرور و همراه با پیچیدگی‌های این روزگار، این سنت هم ابعادی پیچیده و وسواس‌مانند به‌خود گرفته است.
به گفته کارشناسان، هر سال، خانه تکانی نوروزی منجر به مسمومیت تعدادی کودک با مواد شوینده می‌شود. همچنان‌که خوردن ماده سفیدکننده وایتکس و ماده لوله بازکن از جمله دلایل اصلی ایجاد مسمومیت (گاه مهلک) در میان کودکان خردسال است،
استفاده ناآگاهانه از این مواد باعث انواع عوارض جسمانی در بزرگسالان به‌ویژه زنان خانه‌دار نیز می‌شود به‌طوری که سال گذشته در اسفند ماه حدود 91نفر در روزهای پایانی سال و در ایام خانه‌تکانی بر اثر مسمومیت با موادشوینده، سفیدکننده و پاک‌کننده در بیمارستان لقمان‌حکیم بستری شدند که 88 مورد آن مسمومیت با مواد سفیدکننده و 3 مورد مسمومیت با موادشوینده و پاک‌کننده بوده است.
«انواع و اقسام شوینده‌ها و سفید‌کننده‌ها که گاز کلر آزاد می‌کنند اگر بی‌درمحابا در فضای سربسته استفاده شوندمنجر به مسمومیت‌های شدید می‌شوند.»دکتر حمید سهرابپور، متخصص ریه و رئیس‌بیمارستان لبافی‌نژاد با اشاره به اینکه آلودگی مواد شوینده به 2صورت مستقیم و غیرمستقیم است،
به همشهری می‌گوید: متأسفانه خیلی از افراد انواع مختلف این مواد، مثل مواد اسیدی را با هم مخلوط می‌کنندبه تصوراینکه در این صورت شست‌وشو با کیفیت بیشتری انجام می‌شود درحالی‌که همین شوینده‌های ترکیبی در بسیاری از موارد منجر به خفگی‌های آنی می‌شوند.
این متخصص ریه معتقد است: مواد شوینده مقدار زیادی موادبازی دارند و انواع و اقسام سفید‌کننده‌ها و پودرهای شوینده حاوی موادی برای دفع چربی‌ها هستند که فرمول شیمیایی آنها بسیار پیچیده است.
اثرات درازمدت این مواد هم به‌خصوص در پوست به‌صورت انواع واکنش‌های آلرژیک و درماتیت‌ها خودشان را نشان می‌دهند. تأکید دکتر سهرابپور این است: به همین خاطر توصیه می‌کنیم که اگر این مواد داخل محیط سربسته استفاده شوند، حتما از دستکش و ماسک استفاده شود و تهویه مناسب برقرار باشد؛
به‌خصوص در حمام، چون بیشتر به‌علت عدم‌تهویه مناسب و با بخار آب‌این اثرات وعوارض بروزپیدامی‌کند.همچنین بیماران دارای مشکلات تنفسی مانند آسم یا افرادی که حساسیت ریوی دارند، به هیچ عنوان نباید با این مواد شیمیایی در تماس باشند و حتی افراد سالم نیز به امید زدن ماسک‌های کاغذ در محیط بسته و بدون تهویه نمی‌توانند از این مواد استفاده کنند.
حساسیت‌های پوستی
متخصصان پوست می‌گویند استفاده زیاد از مواد شوینده باعث ایجاد عوارض روی پوست به‌خصوص ناخن‌ها نیز می‌شود. «یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ناخن، خشکی یا ریش‌ریش شدن کناره ناخن است که به‌دلیل استفاده زیاد از مواد شوینده به‌خصوص در بین زنان خانه‌دار رخ می‌دهد.»
دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و مو و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در توضیح عوارض پوستی ناشی از این مواد می‌گوید: در زنان خانه‌دار و در بعضی مشاغل که افراد با مواد شوینده سروکار دارند به‌دلیل استفاده زیاد از این مواد، چربی ناخن کاهش یافته و کناره‌های پوست آن ریش‌ریش می‌شود که کندن پوست کناره‌های ناخن با دست سبب ایجاد عفونت و راه‌یابی میکروب به آن نقطه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: استفاده از حلال‌ها مانند «تینر» هم برای پاک کردن، موجب از بین رفتن چربی پوست در محل تماس شده و به‌دنبال آن خارش، سوزش، زخم، ترشحات آبکی و چرکی ایجاد می‌شود که البته تماس مکرر با سفید‌کننده‌ها نیز این عوارض را به‌دنبال دارد.
بنابراین استفاده از دستکش مناسب که مانع تماس پوستی شود، مهم‌ترین و بهترین روش پیشگیری از ایجاد این عوارض است. توصیه مهم این متخصص پوست در این زمینه،شست‌و‌شوی دست در پایان کار و استفاده از نرم‌کننده یا مرطوب‌کننده‌هاست.
وی با بیان اینکه بیماری «درماتیت» زنان خانه‌دار یا همان اگزمای دست شایع‌ترین بیماری در این ایام است که خارش، قرمزی و خشکی پوست و تاول‌های ریز را به‌دنبال خواهد داشت، افزود: معمولاً بیماری در کف دست و روی نوک انگشتان بروز می‌کند و گاهی فاصله میان انگشت حلقه و کناری را درگیر می‌کند و ضایعه‌ای به شکل پیش‌بند تشکیل می‌شود که به اگزمای پیش‌بندی معروف است.
صدمات فیزیکی
به گفته کارشناسان عوارض جسمانی، خانه‌تکانی فقط به مسمومیت‌های ناشی از متصاعدشدن بخارهای شیمیایی (که معمولا منجر به مشکلات تنفسی، حساسیت‌های پوستی می‌شود) ختم نشده و شامل صدمات فیزیکی هم می‌شود.
متخصصان می‌گویند انجام کارهای سنگین خانه‌تکانی مانند جابجا کردن مبلمان، فرش، پرده‌شویی و پاک کردن شیشه و پنجره باعث بروز دردهای استخوانی و عضلانی مختلف می‌شود.
این وضعیت تا جایی پیش می‌رود که شمار مراجعان زنان به درمانگاه‌ها برای دردهای پراکنده دست و گردن در روزهای قبل از فرارسیدن سال نو به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
دکتر مصطفی نجاتیان، فیزیکال‌تراپیست و رئیس بخش فیزیوتراپی مرکز قلب تهران با بیان اینکه اغلب مردم ما به خاطر زندگی شهر‌نشینی آمادگی لازم را برای انجام فعالیت‌های اسکلتی- عضلانی ندارند، معتقد است: می‌توانیم با وجود این عدم‌آمادگی فعالیت‌هایمان را طوری انجام دهیم که آسیب جدی هم نبینیم.
وی ادامه می‌دهد: از فعالیت‌های فیزیکی سنگین جابه‌جایی در افراد باید به‌گونه‌ای باشد که فشار زیادی به ستون فقرات و مفاصل واردنشود؛ به این صورت که باید به وضعیت قرارگیری جسم سنگین نسبت به‌خودمان دقت کنیم چون گاهی اوقات درست جابه‌جا کردن یک جسم 10کیلویی به فرد آسیبی نمی‌زند اما جابه‌جا کردن یک جسم یک کیلویی به‌علت وضعیت نادرست فرد، آسیب‌ها و فشارهای زیادی را به‌وی‌وارد می‌کند.
به گفته دکتر نجاتیان برای شروع فعالیت‌های سنگین باید به این نکته توجه داشت که اگر مشکلات ستون فقرات از قبل در فرد وجود داشته از عضو آسیب‌دیده نباید به هیچ وجه استفاده شود،
همچنین قبل از انجام فعالیت سنگین بهتر است عضلات بدن شامل عضلات پشت ران، ناحیه ستون فقرات، ناحیه شکم، شانه و دست‌ها را در حالت کششی قرار دهیم چون این حرکات عضلات را برای جابجایی و فشار بیشتر آماده می‌کنند.
این فیزیکال‌تراپیست ادامه می‌دهد: در نحوه بلند کردن اجسام هم باید کاری کنیم که حداقل فاصله را نسبت به آن جسم داشته باشیم و زانوهایمان خم باشد تا به ستون فقرات فشار نیاید؛ همچنین باید از چند مفصل برای جابجایی استفاده کنیم.
دکتر نجاتیان با اشاره به اینکه موقعیت‌مان نسبت به کاری که انجام می‌دهیم مثل تمیز کردن شیشه‌ها نباید طوری باشد که کار مستمری از یک مفصل خاص بکشیم، توضیح می‌دهد: در ضمن وقتی عضله خسته می‌شود، باید به آن استراحت داد چون با خستگی و فشار مستمر و در مدت بسیار طولانی آسیب‌های جدی به نخاع یا ستون فقرات و زانوها وارد می‌شود.
به عقیده دکتر نجاتیان بیشترین موارد مراجعه‌کننده با علائم اسپاسم عضلات ناحیه کمر و گردن و مچ دست در شب‌های قبل از عیددر کسانی است که سابقه قبلی ضعف عضلات ستون فقرات را داشته‌اند.
