مکانی که می‌توان جنگل‌های غنی و سرشار خزر را با دشت‌های بزرگ کویری یکجا داشت؛ می‌توان در یک فصل، اختلاف دمای معادل منهای ۳۵درجه تا بیش از مثبت ۴۵درجه را در یک زمان تجربه کرد. اما در این کشور، فرصت سفر تنها در ماه فروردین و فصل تابستان معنا شده است؛ هرچند که مسئولان میراث فرهنگی به‌دنبال «همه‌مکانی‌کردن و همه زمانی‌کردن» سفر هستند!
آمار می‌گوید که در بهار 1388، بیش از 94 میلیون نفر- سفر انجام شده؛ رقمی که طبق پیش‌بینی معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی به‌دلیل تعطیلات زود هنگام از 27اسفند باید در نوروز 89 افزایش قابل توجهی داشته باشد.
این اعداد و ارقام در نگاه اول شاید برای کشوری با این گستره جغرافیایی و جمعیت بیش از ۷۰ میلیون، رقمی قابل‌توجه و بیانگر رونق سفر و گردشگری در این کشور باشد اما آنچه در این آمار و ارقام مطرح شده از اهمیت برخوردار است، نرخ اشغال هتل‌ها و مراکز اقامتی است. به واقع از این 94 میلیون نفر- سفر چند درصد در هتل‌ها اقامت کرده‌اند؟
تعطیلات نامناسب، هتلهای خالی
باید به این نکته توجه داشت که ایران از معدود کشورهایی است که در آن تعداد تعطیلات رسمی بیش از متوسط جهانی است؛ چنان‌که با نگاهی به تقویم سال 1388 درمی‌یابیم بیش از 25 روز تعطیلی رسمی در تقویم امسال (77 روز در کل سال) ثبت شده که این رقم با تعطیلات سال 89، تقریبا برابری می‌کند.
این امر شاید در قدم اول و از نگاه اقتصاددانان، پدیده مناسب و معقولی نباشد اما اگر با دقت بررسی شود، برای استفاده بهینه از آن در توسعه گردشگری می‌توان تدابیری خاص اندیشید.
دبیر جامعه هتلداران ایران معتقد است که برنامه‌ریزی برای تعطیلات زمستانی و به قولی توجه به تعطیلات در تمام فصول، به صنعت هتلداری و سرمایه‌گذاری در این بخش کمک شایانی خواهد کرد.ایرانپور با بیان این مطلب در گفت‌وگو با همشهری یادآور می‌شود: در کشور ما به‌دلیل تراکم تعطیلات در فصول خاص و نبود فرهنگسازی برای همه‌زمانی‌کردن سفر، مردم معمولا در فصل‌های خاص به هتل‌ها مراجعه می‌کنند.
این زمان‌های پیک، 19 فروردین تا اواسط خرداد ماه و همچنین 29شهریور تا اواخر مهر ماه است لذا در این بازه زمانی شهرهای اصفهان، شیراز و تهران و سایر شهرهای بزرگ با حجم زیاد مسافر روبه‌رو می‌شوند و طبیعی است که در این مواقع، تعداد تخت‌ها با شمار مسافرها، اصلا متناسب نباشد و امکانات مناسبی ارائه نشود. اگر مردم در تمام طول سال مسافرت کنند، قیمت هتل‌ها در فصل‌های اوج سفر، سرشکن می‌شود و البته افزایش امکانات سرمایه‌گذاری و تسهیلات ویژه برای سرمایه‌گذاران، آنها را به ساخت هتلهای زنجیره‌ای بزرگ‌ترغیب می‌کند.
توجیهات اقتصادی
در مراسم گشایش نخستین هتل 5ستاره بین‌المللی شهر تهران، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، سرمایه‌گذاری در امر هتل‌سازی را فرایندی مطمئن و با توجیه مناسب اقتصادی خواند.
حمید بقایی همچنین از ساخت 7هتل 5ستاره و 473 پروژه هتل و هتل‌آپارتمان در کل کشور خبر داد و اظهار داشت: گردشگری، صنعتی شیک، پرحجم و ارزشمند است که دولت از آن حمایت جدی می‌کند.
اما در مقابله با این نظر، کارشناسان معتقدند که قطعا هتل‌سازی، زمانی توجیه اقتصادی دارد که زیرساخت‌های اساسی‌ای همچون جاده، وسایل حمل‌ونقل و تبلیغات گسترده، خیل عظیمی از گردشگر را روانه کشور کرده باشد و در عین حال، سفر در سبد خانوار ایرانی قرار گرفته یا آخرین گزینه انتخابی او پس از تأمین معیشت و دیگر نیازمندی‌ها محسوب نشود ! شاید ذکر این نکته هم به دور از تأمل نباشد که طبق آمارهای ارائه شده در4سال گذشته تعداد 223 هتل و 165 هتل‌آپارتمان به مجموع هتلهای کشور اضافه شده است. به عبارت بهتر، مجموع تخت‌های هتلهای کشور به 75 هزار و 422 تخت و مجموع تخت‌های
هتل‌آپارتمان‌های کشور به 17هزار و 518 تخت رسیده است (آمار ابتدای سال88) و این مسئله در شرایطی است که بسیاری از هتلداران کشور از وضعیت صنعت هتلداری و هتل‌سازی استان خود ناراضی هستند!
هتل‌ها، قربانی افکار مدیریتی
از سوی دیگر، متولیان امر گردشگری وعده داده‌اند که برای دستیابی به اهداف چشم‌انداز و ورود میلیون‌ها گردشگر به کشور، زیرساخت‌های لازم را فراهم خواهند ساخت و صنعت گردشگری کشور را متحول خواهند کرد.
در ظاهر امر، این هدف دور از انتظار نیست. کلنگ‌های فراوانِ فرودآمده بر زمین برای ساخت هتلهای چند ستاره در نقاط مختلف کشور در این 4 سال اخیر، شاید راهی برای این توسعه زیرساخت‌ها باشد اما...
یک کارشناس هتلداری در این‌باره اینگونه نظر می‌دهد که «ستاره در هتلهای ایران، مفهوم قانونمندی ندارد. افکار هتلداری در ایران سخت افزاری است.»حمید بهاگیر در گفت‌وگو با همشهری، عدم‌ثبات در افکار مدیریتی را از عمده مشکلات صنعت هتلداری در ایران می‌خواند و می‌افزاید: در هرم هتلداری، 3 فاکتور مغزافزاری، سخت‌افزاری و نرم‌افزاری باید به‌ترتیب لحاظ شود اما متأسفانه در ایران جنبه سخت‌افزاری در مرحله نخست قرار می‌گیرد، اول یک هتل ساخته می‌شود و بعد به فکر آن می‌افتیم که برای بازاریابی آن و مسائل بعدی چه فکری بکنیم! نیاز اصلی توسعه گردشگری در کشور به بخش آموزش و نیروهای متخصص است که اگر تأمین نشود حتی با ساخت هتلهای 8ستاره هم نمی‌توان به آینده گردشگری کشور دل خوش کرد.
پیشنهادهایی برای خروج از بن‌بست
چند نرخی شدن، واگذاری به بخش خصوصی، واگذاری نرخ‌گذاری از سال آینده به هتلداران و مباحثی این‌چنینی، آزمون و خطا‌هایی است که مسئولان متولی گردشگری کشور برای خروج این صنعت از بن بست کنونی و برای پُر شدن ظرفیت‌های خالی اقامتگاه‌ها و هتل‌ها، مطرح کرده‌اند؛ به‌طوری که معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در مراسم افتتاح هتل ۵ ستاره اسپیناس خلیج‌فارس، نرخ‌گذاری دولتی را عامل کاهش رقابت هتل‌ها می‌خواند و اظهار می‌دارد: از سال آینده دولت تنها وظیفه نظارت بر کیفیت و ارائه خدمات هتل‌ها و مراکز اقامتی را به‌عهده خواهد گرفت و قیمت‌گذاری هتل‌ها بر مبنای قانون عرضه و تقاضا، توسط مدیران این مراکز تعیین خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: نرخ‌گذاری توسط هتل‌ها مزیت خاصی در اختیار آژانس‌های مسافرتی قرارمی‌دهد. در واقع آژانس‌ها امکان ارائه بسته‌های پیشنهادی سفر با نرخ‌های متفاوت در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری را پیدا خواهند کرد. به گفته معاون گردشگری میراث فرهنگی هتلداران به اینکه در فصولی از سال باید نرخ اقامت را کاهش دهند آگاه هستند و نیازی به دخالت معاونت گردشگری نیست.
ایرانپور هم درباره این شیوه اداره هتل‌ها چنین نظر می‌دهد که «در همه هتلهای دنیا، مدیران در نوع پذیرش نسبت به زمان حضور یک مسافر آزادی عمل کامل دارند، تخفیف ویژه می‌دهند و برای راضی نگه‌داشتن مشتری ( اصل مشتری‌مداری ) سعی در رقابت سالم دارند اما متأسفانه در ایران این شیوه اعمال نشده و قانون‌های سنتی، امکان این رقابت را سلب می‌کنند.»وی ادامه می‌دهد: البته در شرایطی همچون سمینارهای دولتی یا گروه‌های ورزشی، به‌دلیل اشغال همزمان تخت‌ها، تخفیف‌های خاصی در نظر گرفته می‌شود.
نرخ‌های شناور در راه است
«نرخ‌ها باید در زمان پیک سفر و ایام غیرپیک متفاوت باشد تا مردم با آگاهی از قیمت هتل‌ها در فصول و ایامی خاص بتوانند برای سفر اقدام کرده و از خدمات هتل‌ها بهره‌مند شوند.»
معاون گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی با تأکید بر دونرخی شدن مراکز اقامتی از برنامه‌های معاونت متبوع خویش برای افزایش مسافر، ضریب حضور و مدت اقامت آنان در هتلهای کشور در سال آینده خبرداده است.
سید رضا موسوی معتقد است در ایران هتلهای خوبی ساخته شده اما تا زمانی که تعامل و همکاری میان هتل‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی به‌وجود نیاید نمی‌توان بهره‌برداری مناسبی از این اقامتگاه‌ها داشت. وی همچنین در گفت‌وگو با پایگاه خبری سازمان میراث فرهنگی، پایین بودن خدمات ارائه شده در بسیاری از هتلهای کشور را از دیگر موانع گردشگری کشور در بخش خدمات می‌خواند و می‌گوید: تمامی این عوامل مانع از آن شده که بتوانیم در حوزه گردشگری کشور خوب کار کنیم.
موسوی ادامه می‌دهد: براین اساس معاونت گردشگری، افزایش مسافر، ضریب حضور و مدت اقامت آنان در هتلهای کشور را برای سال آینده در دستور کار خود قرار داده است.
بخش خصوصی وارد گود می‌شود
به گفته معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، هتل‌ها برای جذب مسافر و گردشگر به‌طور حتم باید 2نرخ اعلام کنند و لزومی ندارد که در تمامی فصول سال یک نرخ از سوی مراکز اقامتی اعلام شود. وی همچنین در همایش بین‌المللی هزاره سوم هتلداری اظهار می‌دارد: معاونت گردشگری از سال آینده یکسری از اختیارات خود را در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهد تا بخش خصوصی با دراختیار داشتن این اختیارات بتواند برای چگونگی اقامت گردشگران در مراکز اقامتی کشور به‌ویژه هتل‌ها در ایام پیک و غیرپیک برنامه‌ریزی کند.
البته موسوی به این نکته نیز اشاره می‌کند که به‌دلیل افزایش 20 درصدی نرخ هتل‌ها در دی ماه 88، قیمت هتل‌ها در نوروز 89 به هیچ وجه افزایش نمی‌یابد ولی تخفیف هتل‌ها و مراکز اقامتی فقط به 2 هفته تعطیلات نوروزی منحصر می‌شود.
