کودکان، شهروندان کوچکی هستند که نیاز دارند به‌عنوان شهروندی مستقل در جهت رشد فکری و اجتماعی برایشان برنامه‌ریزی شود. بازی یکی از راه‌های پرورش کودک از لحاظ روانی، عاطفی و جسمی است و فراهم آوردن محیطی استاندارد به‌عهده جامعه و خانواده است. کودک با بازی، با ترس‌هایش کنار می‌آید و قوانین اجتماعی شدن را در بازی می‌آموزد. حال آنکه کودک در بازی نه تنها به اسباب بازی نیاز دارد بلکه از آن مهم‌تر نیازمند برنامه‌سازی جامع و هدفمند است.
چگونه کودکان بازی را یاد می‌گیرند؟
لیلا رئوف مقدم، کارشناس ارشد علوم تربیتی و مدرس دانشگاه در این خصوص می‌گوید: به‌طور کلی بازی، ذاتی است و کسی به کودکان بازی کردن را یاد نمی‌دهد. بازی از دوران تولد با کودک به دنیا می‌آید. اگر نوزادان را مشاهده کنید از دو ماهگی در تخت خود با پاهایشان و دستهایشان بازی می‌کنند. وقتی در سه ماهگی اجسام را به طرف آنها نزدیک کنیم چنگ می‌زنند و آنها را به دست می‌گیرند و به طرف دهان خود می‌برند و از آن طریق محیط اطراف خود را می‌شناسند.
در سیزده‌‌ماهگی کودک همسال خود را به‌عنوان همبازی می‌شناسد و با او بازی می‌کند و سرگرم می‌شود. کودک زمانی که بزرگ‌تر می‌شود، ارتباطش با دنیای اطراف بیشتر می‌شود. در یک‌سالگی کودک شروع به راه رفتن می‌کند دنیای اطراف را بهتر می‌شناسد. صحبت کردن، باعث شناخت بیشتر او با محیط شده و همین امر باعث ارتباط بیشتر او با دنیا می‌شود. کودک در 5-4سالگی با همسالانش ارتباط برقرار می‌کند و بازی شکل می‌گیرد.
این مدرس دانشگاه عنوان می‌کند: از دیدگاه علوم تربیتی، بازی باعث تقویت رشد اجتماعی می‌شود و رشد اجتماعی بر بهداشت روانی نیز تأثیر می‌گذارد. کودک حین بازی با اندام خود آشنا و از طریق بازی دنیای اطراف خود را کشف می‌کند.
هدفدار کردن بازی بچه‌ها
والدین باید به این نکات توجه داشته باشند که بازی برای کودک در هر سنی اهمیت خاص خود را دارد، نه تنها از طریق عقلی و اجتماعی بلکه برای رشد جسمانی می‌تواند شرایط را برای رشد و هماهنگی عضلات کودک فراهم آورد. بازی‌هایی مثل سرسره بازی، دویدن و طناب بازی که کودک در آنها فعالیت‌های زیادی انجام می‌دهد، به رشد عضلات بزرگ و کوچک، پرورش نیرو، استقامت و سرعت و کنش‌سریع عضلات و حرکت سریع مفاصل کمک می‌کند، در ضمن گردش خون کودک زیاد شده و خون بیشتری به مغز کودک می‌رسد. می‌توانیم عادات بهداشتی سالم را به کودک یاد بدهیم. معمولا کودکان کارهایی را که با بازی‌کردن یاد می‌گیرند به راحتی در ذهن‌شان جا می‌افتد.
رعایت قوانین اجتماعی در بازی
رئوف مقدم با بیان اینکه کودکان در بازی یک سری قوانین اجتماعی دارند که ما از آنها بی‌خبر هستیم، ادامه می‌دهد: آنان قوانین بازی خود را خودشان وضع می‌کنند و ما بزرگ‌ترها از آن غافل هستیم. حال آنکه توصیه به والدین این است که در درگیری‌های بین کودکان دخالت نکنند و در صورتی که بخواهیم اختلافات احتمالی بین آنها را حل کنیم بهتر است یک میانجی باشیم و هرگز دخالت مستقیم نداشته باشیم و دورادور آنها را نظاره‌گر باشیم.نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که کودکانی که در مهد‌های کودک از انواع مختلف وسایل بازی استفاده می‌کنند، نسبت به سایرین فعال‌تر هستند.
دکتر «هالز» و همکارانش از دانشگاه کارولینای شمالی در تحقیقی دریافتند کودکانی که در مهدکودک‌هایی با امکانات تفریحی بیشتر و نیز تنوع زیادتری در وسایل بازی هستند، وقت کمتری را به انجام بازی‌های ساکن و نشستنی می‌پردازند. در این مطالعه مشخص شد در مکان‌هایی که از نظر امکانات مذکور ضعیف‌تر هستند، 15درصد وقت بچه‌ها صرف بازی‌های متحرک و پرتحرک می‌شود و بیشتر از 50درصد از وقتشان را به انجام بازی‌های ساکن می‌پردازند. ولی در مراکزی که غنی از انواع وسایل بازی هستند، بچه‌ها 80دقیقه بیشتر از سایرین به انجام بازی‌های پرتحرک و بیشتر از 140دقیقه کمتر از سایرین به انجام بازی‌های ساکن و نشستنی می‌پردازند.
بازی درمانی چیست؟
امروزه بازی درمانی یکی از راهکارهایی است که روانشناسان پیشنهاد می‌کنند. درمان اختلالات روانی و عاطفی کودکان از طریق بازی می‌تواند عواطف منفی کودکان را از بین ببرد. بعضی از ترس‌ها از طریق بازی‌درمانی، درمان می‌شود؛ مثلا کودکی که از محیط‌های تاریک می‌ترسد، روانشناس می‌تواند از طریق قایم‌باشک بازی مشکل او را حل کند. کودک در بازی به جاهایی پناه می‌برد و قایم می‌شود که قبلا به تنهایی از آن مکان می‌ترسد. معمولا بچه‌ها به جاهای تاریک می‌روند و متوجه می‌شوند، در جاهای تاریک همان چیزهایی وجود دارد که در روشنایی هست.
