مفاهیم: پارلمان‌ معلق چیست؟

پارلمان معلق به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن هیچیک از احزاب نتوانند اکثریت کرسی‌های مجلس عوام بریتانیا را در اختیار گیرند. به این حالت؛ که در آن دولت نمی‌تواند بدون حمایت آرای سایر احزاب؛ قانون تصویب کند؛ پارلمان معلق گفته می‌شود. برای کسب اکثریت، ۳۲۶ کرسی از ۶۵۰ کرسی مجلس عوام لازم است (نیم به علاو یک).

وضعیت پارلمان معلق باعث می‌شود تا دولت ائتلافی؛ یا دولت اقلیت و یا انحلال پارلمان در دستور کار قرار گیرد. درهمین حال؛ باور عمومی این است که دولت برخاسته از شرایط پارلمان معلق؛ دولتی موثر و قوی نیست. این نکته به ویژه در میان گردانندگان امور اقتصادی طرفداران بیشتری دارد و بنابراین پاسخ بازار به دولت ائتلافی منفی است.

عمر کوتاه دولت‌های اقلیت و یا ائتلافی باعث می‌شود تا حزبی که رهبری این نوع از دولت‌ها را برعهده دارد نتواند برنامه‌هایش را به طور کامل اجرا کند؛ چرا که ناگزیر است برخی از برنامه‌هایش را به خاطر حفظ حمایت احزاب حامی خود، کنار بگذارد و همین امر از میزان اعتماد و یا حمایت از آن می‌کاهد.

صحنه سیاسی بریتانیا؛ تقریبا از هنگام شکل‌گیری دولت‌های حزبی در این کشور (قرن هجدهم) در انحصار دو حزب کارگر و محافظه‌کار (the Tories) بوده و یکی از این دو حزب غالبا اکثریت کرسی‌های مجلس عوام را به دست می‌آورده و کابینه خود را تشکیل می‌داده است.

اما این وضعیت از اواخر قرن نوزدهم تغییر کرد چرا که احزاب دیگری هم به صحنه سیاست وارد شدند و به این ترتیب قاعده قبلی را به هم ریختند و تقسیم سنتی کرسی‌های مجلس بین محافظه‌کاران و کارگران را از بین بردند و اصطلاح پارلمان معلق به این ترتیب وارد ادبیات سیاسی بریتانیا شد. هر چند نگاهی به تاریخ بریتانیا نشان می‌دهد که چنین وضعیتی کمتر بروز کرده است.

از سوی دیگر؛ بروز وضعیت موسوم به پارلمان معلق از نقش نخست وزیر (رهبر حزب حاکم) نمی‌کاهد. در صورت بروز وضعیت پارلمان معلق، ملکه بریتانیا معمولا از نخست وزیر و رهبر حزب حاکم، (حتی اگر تعداد کرسی‌های حزبش کمتر از سایر احزاب باشد) می‌خواهد تا برای تشکیل دولت جدید اقدام کند و دولت ائتلافی یا دولت اقلیت را تشکیل دهد. در چنین شرایطی نقش احزاب کوچکتر به خاطر امکان پذیرش یا عدم پذیرش حضور در دولت ائتلافی؛ به مراتب مهم‌ می‌شود.

نخست وزیر دولت اقلیت می‌تواند مدتی حاکم باشد و سپس به امید کسب اکثریت درخواست انتخابات دوباره را بدهد و یا ممکن است در اثر مواجهه با رای عدم اعتماد پارلمان؛ مجبور به برپایی انتخابات مجدد شود

و بالاخره اگر نخست‌وزیر نتواند چنین دولتی را تشکیل دهد؛ آنگاه مسئولیت تشکیل دولت به رهبر حزبی واگذار می‌شود که بیشترین تعداد کرسی‌ها را در انتخابات به دست آورده است و اگر او هم نتواند دولت ائتلافی تشکیل دهد، پارلمان از سوی خانواده سلطنتی حاکم منحل می‌شود و انتخابات جدیدی برگزار خواهد شد

*عضو گروه مطالعات بریتانیا - دانشکده مطالعات جهان