از سوی دیگر عدمپایبندی روسیه به قراردادها و معاهدات خود با ایران موجب شده که یک بار دیگر خاطرات منفی روسها در اذهان ایرانیان زنده شود و زمینههای شکاف در روابط دوکشور را بیش از پیش فراهم سازد. شکاف موجود در روابط ایران و روسیه، در حالی افزایش مییابد که دو کشور طی سالهای اخیر از روابط بسیار نزدیکی با یکدیگر برخوردار بودهاند.
در واقع ایران و روسیه دو کشور با اهمیت در معادلات جهانی محسوب میشوند که هر یک بهنحوی بر فضای روابط بینالملل نیز تأثیرگذار هستند. روسیه بهدلیل برخورداری از قدرت هستهای و حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد، همچنان در زمره بزرگترین قدرتهای جهان قرار دارد و ایران بهدلیل موقعیت برجسته ژئوپلیتیکی که در منطقه ژئواستراتژیک خاورمیانه و جهان اسلام دارد، یک هژمون منطقهای با تأثیرگذاری جهانی محسوب میشود.
به همین سبب عموما روابط ایران و روسیه، علاوه بر ابعاد دوجانبه، از جنبههای منطقهای و بینالمللی نیز برخوردار بوده است. بهخصوص حساسیت غرب نسبت به روابط ایران و روسیه در زمینههای انرژی هستهای و معاملات تسلیحاتی، همواره زیر ذرهبین بوده است بهنحوی که مسائل فوق باعث شکلگیری طرز تلقیهای خاصی نسبت به طرف دیگر شده است. از اینرو در شرایطی که روابط دوجانبه ایران و روسیه میتواند نقش تعیینکنندهای در مناسبات جهانی داشته باشد، با این حال طی هفتههای اخیر شکافی در روابط طرفین بهوجود آمده که روزبهروز بیشتر نیز میشود.
در ایران، خلف وعده مکرر روسها در خصوص اتمام نیروگاه هستهای بوشهر و همچنین عدمتحویل بهموقع موشکهای اس300، باعث شده مقامات ایرانی ضمن ابراز ناخشنودی، حتی لب به انتقاد از طرف روسی نیز بگشایند. در روسیه نیز هراس از دستیابی احتمالی ایران به تسلیحات هستهای و آنچه عدمهمکاری ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی نامیده میشود، موجب بهوجودآمدن بدبینی نسبت به مقاصد برنامههای هستهای ایران شده است.
به هر حال بهرغم وجود دیدگاهها و نگرانیهایی که در هر دو کشور نسبت به دیگری وجود دارد، باید به این نکته توجه کرد که ایران و روسیه در بسیاری از موارد دارای منافع خاص، مشترک، همسان، و مکملی نسبت به یکدیگر هستند که میتوانند با تقویت منافع مشترک و مکمل، راه را برای مصالحه در مورد منافع متضاد نیز هموار کنند.
در حال حاضر روابط دو کشور ایران و روسیه دارای ویژگیهایی نظیر عدموجود اختلافات اصولی و ارزشی، فقدان اختلافات ارضی و مرزی، عدموجود تنش در روابط سیاسی دو کشور، وجود منافع مشترک و همسان در سطوح منطقهای و جهانی، اتخاذ مواضع یکسان و همسو در قبال بسیاری از مسائل منطقهای و جهانی، گسترش مناسبات فرهنگی و معاملات اقتصادی طی سالهای اخیر، تلاش برای برقراری سازوکار امنیت منطقهای بدون حضور بازیگران فرامنطقهای، نارضایتی از گسترش ناتو به شرق، عدمرضایت از نظم حاکم بر نظام بینالملل و تلاش برای برقراری نظمی عادلانه و چندقطبی و... است.
ویژگیهای فوق بیانگر گستره وسیع و تقریبا هماهنگ و همسوی مناسبات و روابط ایران و روسیه است بهنحوی که این ویژگیها به همراه ظرفیتهای موجود، میتوانند روابط دوکشور را تا سطح استراتژیک ارتقاء دهند؛ از اینرو پیش از آنکه شکاف موجود در روابط دوکشور بیش از پیش افزایش یابد، باید هر چه زودتر به رفع اختلافات و نگرانیهایی پرداخت که در هر دو کشور نسبت به طرف دیگر وجود دارد. بیشک این امر تنها از طریق گفتوگو، رفع سوءتفاهمات و گسترش روابط دوجانبه میسر خواهد شد.