در کشور ما نیز حدود 10 میلیون نفر روزانه به‌طور متوسط هر یک 13نخ سیگار می‌کشند که اگر هزینه‌های بهداشتی- درمانی تحمیل شده نیز درنظر گرفته شود، بیش از 3 هزار میلیارد تومان سرمایه کشور عمدتاً از قشر با درآمد کمتر جامعه هدر می‌رود.با این حال ظاهرا از سال گذشته شهرداری تهران برای ایجاد پایتخت بدون دخانیات پیش قدم شده و قرار است اقدام به تصویب آیین‌نامه کنترل دخانیات کند؛ آیین‌نامه‌ای که ابتدا در ارگان‌های مربوط به شهرداری اجرا خواهد شد و بعد به‌صورت فراگیر در سطح شهر تهران به اجرا در خواهد آمد.
دکتر علی‌اصغر فرشاد، عضو هیأت‌مدیره کمیسیون سلامت شهرداری تهران، مدیرعامل انجمن زندگی بدون دخانیات و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در رابطه با نحوه اجرای این مصوبه جدید شهرداری در راستای پیشگیری و کنترل دخانیات به همشهری می‌گوید: با همت شهرداری و اداره کل سلامت، لایحه شهر بدون دخانیات تدوین و در شورای شهر مصوب شده است تا امسال تهران به‌عنوان الگو، شهر بدون دخانیات معرفی شود. به گفته وی نخستین ماده این لایحه این است که تمام ساختمان‌ها و اماکن وابسته به شهرداری بدون دود شوند، تمام بیلبوردهای شهرداری فاقد تبلیغات مواد دخانی باشند و در هر منطقه‌ای مرکز مشاوره کنترل و ترک دخانیات راه‌اندازی شود.
به گفته وی همچنین شهرداری موظف شده تمام سازمان‌های مرتبط با سلامت و همچنین ارگان‌های غیردولتی مرتبط با کنترل دخانیات را حمایت کند تا در زمینه فرهنگسازی و کنترل دخانیات فعالیت کنند. به علاوه اینکه در تمام مراکز شهر تابلوهای اطلاع‌رسانی در مورد خطرات دخانیات باید نصب شود. دوره‌های آموزشی و مستمر در خانه‌های سلامت و فرهنگسراها نیز در زمینه آموزش پیشگیری از مصرف دخانیات اجرا خواهد شد.
5 میلیون مرگ در سال
دکتر فرشاد با اشاره به اینکه سازمان جهانی بهداشت معتقد است که دومین علت مرگ و میر مردم که سالانه 5میلیون نفر برآورد شده، دخانیات است، می‌گوید: مطالعه سازمان جهانی بهداشت نیز نشان داده اگر روزی یک هواپیما در نقطه‌ای از جهان سقوط کند، تمام مسئولان و مردم را نگران می‌کند، درحالی‌که برآورد 5میلیون مرگ در سال عبارت است از حدود 90 سقوط هواپیما در روز.
به گفته وی از طرفی سقوط هواپیما ناخواسته اتفاق می‌افتد و کسی مقصر نیست برای همین دولت‌ها و مردم به راحتی می‌توانند در دفعات بعدی جلوی آن را بگیرند درحالی‌که مقصر اصلی مرگ ناشی از دخانیات کمپانی‌های چند ملیتی دخانی هستند که سالانه 300 میلیارد دلار درآمد دارند و برای اینکه این درآمدشان از بین نرود، سالانه 100 میلیارد دلار به اشکال مختلف هزینه می‌کنند که مصرف سیگار جاذبه پیدا کند.
عضو هیأت‌مدیره کمیسیون سلامت شهرداری تهران در پاسخ به این سؤال که شهرداری از چه زمانی تصمیم به وارد‌شدن به عرصه تهران عاری از دخانیات گرفت، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر سازمان جهانی بهداشت به‌دنبال تشویق کشورهاست برای اینکه یک‌سری نهادهای اجتماعی در راستای کنترل سیگار اقدام کنند. در این راستا برای نخستین بار است که در کشورهای دنیا سازمانی مثل شهرداری مدعی شده که می‌خواهد شهر عاری از دخانیات را تشویق کند.
برای این کار هم مقدمتا این سازمان «شهرداری عاری از دخانیات» را مطرح کرد، به‌طوری که اواخر سال 87 در کمیسیون سلامت شهرداری تهران بحث شهرداری عاری از دخانیات مطرح شد و آیین‌نامه‌ای در این زمینه قراراست ابلاغ شود که متاثر از آیین‌نامه جامع کنترل دخانیات است؛ منتها شهرداری تهران سردمدار اجرای این قانون است.
قانون کهنه فراموش شده
«مهم‌ترین هدف ما این است که سیگار کشیدن در تهران به‌صورت ضد‌ارزش درآید چون هنوز بسیاری از دختران و پسران ما می‌گویند که فکر می‌کنند سیگار کشیدن جاذبه دارد.»
اما اقدام جدید شهرداری تهران برای پیشگیری و کنترل دخانیات در حالی صورت می‌گیرد که از تصویب آیین‌نامه قانون جامع کنترل دخانیات 2سال می‌گذرد. قرار بود 6 ماه بعد از تصویب این آیین‌نامه، مفاد آن به اجرا دربیاید ولی واکنش‌های کارشناسان نشان می‌دهد که به‌رغم اقدامات محدود هر از گاهی، هیچ پیشرفتی در اجرای مفاد این آیین‌نامه نداشته‌ایم.
دکتر فرشاد در پاسخ به این سؤال که چرا هنوز بعد از 2 سال در این زمینه هیچ اتفاقی نیفتاده، معتقد است: در مطالعاتی که در سال 82 توسط ما انجام گرفته فقط 39 درصد از کودکان 13تا15ساله در مورد خطرات سیگار آموزش دیده بودند. این عدد در سال 86، 29درصد شده و این یعنی ما در جهت آگاهی دادن به مردم کوتاهی کرده‌ایم چون هنوز بیش از 60درصد کودکان ما آماده‌اند که وارد جمع سیگاری‌ها شوند. برای همین عمده‌ترین کاری که باید انجام دهیم آگاهی‌رسانی است چون یک بخش قانون برخورد است، مثل ممنوعیت سیگار کشیدن در اماکن عمومی و تعیین جریمه و... ولی اقدام مهم از اینها، اطلاع رسانی است.
وی در ادامه اینطور توضیح می‌دهد: در قانون جامع کنترل دخانیات درصد قابل توجهی مالیات برای مصرف سیگار تعیین کرده‌اند که محاسبات انجام شده نشان می‌دهد میلیاردها دلار، حاصل این مالیات بر مصرف دخانیات است. قانون هم صراحتا گفته این مالیات باید در جهت برنامه‌های حذف دخانیات به کار رود. ولی این برنامه‌های آموزشی محدود نشان نمی‌دهد که ما از این مالیات جهت آگاهی‌رسانی به 60درصد مردم در معرض خطر استفاده کرده‌ایم.
طرح‌های ضربتی دردی دوا نمی‌کند!
این اظهارات در حالی بیان می‌شوند که به عقیده کارشناسان الان سازمان‌های مردم نهاد متعددی وجود دارند و وزارت بهداشت می‌تواند این سازمان‌ها را با همین مالیات حمایت کند که در برنامه‌های آموزشی فعال شوند ولی به گفته عضو هیأت‌مدیره کمیسیون سلامت شهرداری تهران این اتفاق هم نیفتاده بنابراین شاید بهتر است به جای برخورد با اماکن عمومی و اقداماتی از این قبیل که البته همین‌ها به درستی هم انجام نمی‌شوند، اقدامات آموزشی را گسترش دهیم چون هنوز سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها قلیان در اختیار مردم قرار می‌دهند.
با این حال ممنوعیت عرضه قلیان در سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها براساس قانون جامع کنترل دخانیات، از ابتدای سال 87 اجرا شد اما به‌دلیل اعتراض برخی قهوه‌خانه‌داران دارای مجوز، این قانون با صدور بخشنامه‌ای از سوی وزارت کشور متوقف ماند اما این بخشنامه هم بعد از مدتی لغو شد و این اتفاق در شرایطی بود که در آن دوره که این قانون اجرا شد به این نتیجه رسیدند که این قانون نیاز به کار فرهنگی بیشتری دارد و باید مشارکت بین‌بخشی کامل‌تری صورت بگیرد.
دکتر هومن شریفی، قائم مقام مرکز تحقیقات مبارزه با دخانیات با اشاره به اینکه از سال 1381 طرح جمع‌آوری قلیان شروع شد، به همشهری می‌گوید: بعد از آن در سال 86 با همت نیروی انتظامی، وزارت بهداشت و معاونت بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی طرح ضربتی جمع‌آوری قلیان آغاز شد. به عقیده وی البته این طرح هم موفق نبود چون مبارزه با دخانیات اصلا با طرح‌های ضربتی جوابگو نیست.
«ما هنوز هم تبلیغ و تشویق به مصرف سیگار و قلیان را در ویترین مغازه‌ها می‌بینیم، برای همین است که تهدید اماکن عمومی و اجرای طرح‌های ضربتی تا زمانی که فرهنگ جمع‌آوری قلیان و دخانیات به‌طور کامل وجود نداشته باشد، هیچ فایده‌ای ندارد چون این کار فقط یک سیاست یک بام و دو هواست.»
دکتر شریفی با اشاره به مطلب بالا خاطرنشان می‌کند: دلیل وزارت بهداشت مبنی بر اینکه فعلا دستور جمع‌آوری قلیان را ندارد، مشخص نیست. با این حال نمی‌توانیم بگوییم وزارت بهداشت تنها مجری ایـن امـر است.
به گفته وی ما سال‌ها در حال تلاش هستیم تا قانون جامع کنترل دخانیات را با درج عبارات هشداردهنده یا تصاویر مشمئزکننده اجرا کنیم درحالی‌که هنوز نمی‌دانیم مغازه‌ها توتون و تنباکویشان را از کجا می‌آورند.
به عقیده دکتر شریفی اکثر این توتون‌ها به جای اینکه 4/2دهم نیکوتین داشته باشند، حاوی 2 دهم نیکوتین هستند، برای همین به این نیکوتین‌ها مواد افزودنی اضافه می‌کنند که همین مواد حاوی هزاران نوع میکروب است ولی هیچ کس نمی‌گوید این مغازه‌ها به چه اجازه‌ای این توتون و تنباکو‌ها را می‌فروشند!
