امروز وضعیت این آب‌ها به‌گونه‌ای است که نه تنها آثار تاریخی کم نظیر این منطقه را تهدید می‌کند بلکه از آن به‌عنوان بمبی خفته یا زلزله‌ای خاموش یاد می‌شود! مسدود شدن قنات‌ها و پسرفت آب‌ها، فرسودگی شبکه انتقال آب و تمرکز جمعیت در نقاط شهری، علل اصلی بالا‌آمدن آب‌های زیرسطحی در کرمان است.
شهردار کرمان با ابراز نگرانی از وضعیت منابع آب زیرزمینی استان می‌گوید: «در هر ثانیه یک‌هزار و 800 لیتر آب وارد شهر کرمان می‌شود که از این میزان حدود 300 لیتر آن تبخیر و مصرف می‌شود و یک‌هزار و 400 لیتر به‌صورت فاضلاب به آب‌های زیرسطحی شهر می‌پیوندد.»
شهردار کرمان تصریح می‌کند که در بعضی از نقاط شهر شبکه فاضلاب در عمق 4 متری قرار دارد که این موضوع سبب وارد شدن پساب‌ها به زیرزمین منازل و آب انبارها و خانه‌های قدیمی می‌شود. از سوی دیگر استفاده از خشت و گل در ساخت بناهای تاریخی نیز باعث انتقال رطوبت به سطوح بالایی زمین شده است. به گفته مرتضی سیف‌اللهی ، در گذشته قنات‌های موجود در شهر کرمان که امروز به دلیل ساخت و سازها مسدود شده‌اند به صورت طبیعی کار زهکشی را انجام می‌دادند. وی نبود شبکه فاضلاب شهری در بافت قدیم و مسدود شدن بعضی از قنات‌های شهر کرمان را عامل اصلی شکل‌گیری این مشکل می‌داند و بیان می‌کند: «درصورت حل نشدن معضل بالا آمدن سطح آب‌های زیرزمینی، شاهد تخریب بافت قدیم شهر کرمان و بناهای تاریخی آن خواهیم بود.»
به گفته شهردار کرمان، هر سال زمین لرزه‌هایی در کرمان اتفاق می‌افتد. بالا آمدن سطح آب‌های زیرزمینی علاوه بر تشدید امکان وقوع زمین‌لرزه‌های احتمالی و سست شدن سازه‌ها به خصوص در بناهای تاریخی، باعث خفگی ریشه درختان و خشک شدن آنها می‌شود.شهردار کرمان توضیح می‌دهد که در بحث رسیدگی به موضوع بالا آمدن آب‌های زیرسطحی، همه نگاه‌ها متوجه شهرداری است. وی یادآور می‌شود: «رسیدگی به وضعیت این آب‌ها وظیفه شورا و شهرداری نیست، اما این سازمان برای حفاظت از مسجد جامع و بازار وکیل تاکنون 15 حلقه چاه در محدوده بافت قدیم شهر برای پمپاژ و تخلیه آب‌های زیرسطحی و جلوگیری از افزایش سطح آنها حفر کرده است.
آب تخلیه‌شده از 7 حلقه چاه حفر شده به کمک 2 خط لوله برای آبیاری به جنگل قائم کرمان منتقل می‌شود اما ممکن است بر اثر تخلیه سریع آب، نشستی در زمین ایجاد شود که این موضوع تخریب بناهای تاریخی را به دنبال خواهد داشت. به همین دلیل به زودی چاه‌هایی با دهانه گشاد حفر خواهد شد تا با ارتباط با قنات‌های قدیمی و تخلیه متوازن و آرام آب و ریختن آنها به شبکه فاضلاب شهری تا حدودی بتوانیم از تخریب جلوگیری کنیم.»
وی ادامه می‌دهد: «کارشناسان شهرداری مطالعات زیادی را در این قسمت از بافت شهر انجام داده‌اند و به همین دلیل اشخاصی که در محدوده بافت قدیمی شهر قرار گرفته‌اند در صورت نوسازی منازل خود باید به شهرداری مراجعه کنند تا با حضور کارشناسان و مشاوران، کار را به شکل اصولی جلو ببرند.» سیف‌اللهی با توجه به فرسوده بودن شبکه انتقال آب، راه‌حل نهایی برای کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در کرمان را توسعه شبکه فاضلاب شهری می‌داند و بیان می‌کند: «این فرسودگی موجب تزریق آب به آب‌های زیرزمینی می‌شود که خود مشکل بزرگی را ایجاد می‌کند. از طرف دیگر توسعه شبکه فاضلاب از سال 1377 اجرا شده اما به دلیل کمبود منابع مالی تنها 20 درصد پیشرفت داشته است؛ به همین دلیل وزارت نیرو باید نسبت به تعیین اعتبار و تسریع در کار هر چه سریع‌تر اقدام کند.»
شبکه فاضلاب شهری تنها راه رفع مشکل
مسجد جامع کرمان یکی از مساجد با ارزش کشور و مربوط به دوره آل‌مظفر است. حسین عزیزی‌زاده، مدیر موقوفات مسجد با تایید واردشدن آسیب به بخش‌هایی از مسجد می‌گوید: «بر اثر نفوذ آب‌های زیر سطحی بخش‌هایی از گچکاری دیواره‌های مسجد فرو ریخته و ستون‌های مسجد نیز بر اثر رطوبت نم گرفته است. این در حالی است که سازمان میراث فرهنگی قرار بوده است ستون‌های پیوندی را جایگزین این ستون‌ها کند، اما هنوز اقدامی در این زمینه نشده است. از طرف دیگر کار تخلیه آب از زیر مسجد به کمک یک پمپ انجام می‌شود که اگر به هر دلیل این پمپ کار نکند، زیرزمین مهدیه مسجد جامع به مخزنی از آب تبدیل می‌شود.»
عزیزی‌زاده ارزش بالای معماری مسجد جامع کرمان را خاطرنشان می‌کند و می‌گوید: «با اینکه سر در تاریخی این مسجد از لحاظ نقش و نگار و کاشیکاری بی‌نظیر است و باعث جذب گردشگر می‌شود، اما مسئولان توجهی به مشکلات مسجد ندارند.»وی با انتقاد از سازمان میراث فرهنگی می‌گوید که مشکل آب‌های زیر سطحی در محدوده مسجد به مرحله بحرانی رسیده و به‌علت بالا آمدن سطح آب‌ها تا حدی به ساختار بنای مسجد نیز آسیب وارد شده است، اما سازمان میراث فرهنگی به غیر از برگزاری چندین جلسه، اقدام جدی در این خصوص انجام نداده است.
مدیر موقوفات مسجد با بیان اینکه تنها اقدام صورت گرفته برای مهار این آب‌ها، حفر 10 حلقه چاه در محدوده مسجد جامع کرمان از سوی شهرداری است، می‌گوید: «اگر چه پمپ‌های آب در تمام طول شبانه‌روز مشغول انتقال آب به خارج از شهر هستند، اما این اقدام تاثیر چندانی در جلوگیری از بالا آمدن سطح آب و رطوبت ندارد و فقط به رفع قسمتی از مشکلات مسجد جامع کمک کرده است. بنابراین اجرای طرح فاضلاب شهری تنها راه رفع مشکل است.»
محسن موحدی، معاون سازمان میراث فرهنگی کرمان با اعلام اینکه بسیاری از بناهای تاریخی به‌علت بالا آمدن سطح آب‌های زیرزمینی دچار عوارض ناشی از این پدیده شده‌اند، می‌گوید که بالا آمدن آب به بناهای مسجد جامع کرمان، حمام باغ له‌له، آب‌انبار و پاگرد حمام گنجعلی‌خان، آب‌انبار حاج آقاعلی و بازار کرمان آسیب رسانده است. در حمام
باغ‌له‌له، کف حمام را آب‌های زیر زمینی فرا گرفته و رطوبت، دیواره‌های آن را دچار آسیب جدی و ریختگی کرده است.
دیواره‌های مسجد جامع شهر کرمان نیز بر اثر نفوذ آب، شکاف برداشته و تاثیر نم و رطوبت، کف شبستان و دیواره‌های آن را تخریب کرده است.وی مدعی است که سازمان میراث فرهنگی خود قربانی این موضوع است و خاطر نشان می‌کند این سازمان هیچ‌گونه مسئولیتی برای رفع مشکل آب‌های زیرزمینی ندارد و تاکنون هیچ‌گونه اعتبار ویژه‌ای برای این منظور به سازمان اختصاص داده نشده است.
موحدی در ادامه عنوان می‌کند: «مهار ظاهری آب‌های زیرسطحی در این منطقه تنها به‌صورت موقت می‌تواند کارساز باشد و باید تمام ارگان‌ها با همکاری یکدیگر نسبت به حل این مشکل چاره‌اندیشی کنند.» این مسئول سازمان میراث فرهنگی، درباره پیوندی شدن ستون‌های مسجد جامع نیز می‌گوید: «مسجد دارای چند شبستان است که اگر بخواهیم آنها را برداریم بخشی از هویت تاریخی آن از بین می‌رود بنابراین با رطوبت‌زدایی به‌صورت موقت می‌توان از وارد شدن آسیب به آن جلوگیری‌کرد. »
