نصب پانل‌های خورشیدی بر فراز برخی ساختمان‌های بلندمرتبه در پاریس و برخی شهرهای مشهور دیگر، از جمله اقدامات نمادین برای تشویق و ترغیب به استفاده از انرژی پاک است. اما در کشور ما به‌رغم قابلیت‌های فراوانی که وجود دارد هنوز اقدام در خور توجهی در این زمینه صورت نگرفته است. آنچه در پی می‌آید مقاله‌ای است درباره استفاده از انرژی خورشیدی؛ تجربه‌ای که می‌تواند تلنگری باشد برای متولیان تولید انرژی در کشور برای به‌کارگیری انرژی‌های پاک.
آلکس جورجز، یک تاجر اهل هائیتی، پس از زلزله‌ای که در 12 ژانویه، کشور وی را ویران ساخت، 2 مورد را به خاطر می‌آورد: تاریکی و روشنایی.
وی که در لحظه وقوع زلزله در خانه خود واقع در پورت‌و‌پرنس با همکارش جلسه داشت، به یاد دارد که پس از لحظه‌ای چشمان خود را گشوده و با هرج و مرج و آشفتگی زایدالوصفی مواجه شده است: مردم آسیب‌دیده و ابری بسیار غلیظ از غبار که به‌واسطه آن او نتوانسته حتی آن سوی خیابان را مشاهده کند. حتی در هنگام شب نیز با وجود آنکه شهر زلزله‌زده برق نداشته، وی شاهد آن هاله غبار بوده است. لامپ‌های خورشیدی که شرکت وی در 2ورزشگاه واقع در پورت‌و‌پرنس پایتخت هائیتی نصب کرده بود، همچون جزایر روشنی از نور بودند که در این هاله غبارآلود توجه را به‌خود جلب می‌کردند. مردم کم‌کم به سمت نور کشیده شده و شروع به ساختن کمپ‌هایی در آن محدوده کردند.
جورجز معتقد است که انرژی خورشیدی بیشتر از پناهگاه‌های موقت برای اهالی هائیتی مؤثر است. از دیدگاه او انرژی خورشیدی یک موهبت دائمی است که در اختیار ملت فقیر جزایرکارائیب قرار گرفته است. جورج به‌عنوان مؤسس شرکت انرسا (مخفف عبارت انرژی‌های تجدیدپذیر در آمریکای جنوبی) یکی از حامیان جدی استفاده از انرژی خورشیدی است. وی در راستای استفاده وسیع‌تر از انرژی خورشیدی به‌عنوان یک انرژی تجدیدپذیر و سایر انرژی‌های خرد مقیاس در ساخت دوباره هائیتی سرمایه‌گذاری مالی می‌کند.
برطبق مستندات یک جلسه سرنوشت‌ساز که با حضور نمایندگان بیش از 100 کشور جهان در سازمان ملل به‌منظور سازماندهی و هماهنگی تعهدات در ساخت دوباره هائیتی تشکیل شد، طرفداران انرژی‌های تجدیدپذیر، توانستند ارگان‌ها و سازمان‌های امدادرسانی را وادار به همکاری مستقیم در جهت تغییر سیستم انرژی‌های قدیمی هائیتی به انواع ساده‌تر و به صرفه‌تر کنند.
دسترسی به انرژی
ویجی مودی یک کارشناس انرژی در دانشگاه کلمبیا که در زمینه پیشبرد توسعه پایدار فعالیت می‌کند، می‌گوید که انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانند عملاً یک نقش مؤثر و بلندمدت در برآورد نیازهای مردم هائیتی در زمینه روشنایی و برق ایفا کنند. البته هائیتی علاوه بر مسئله تأمین روشنایی و شارژ موبایل‌ها که انرژی خورشیدی قابلیت تأمین آنها را دارد، نیاز فوری به انرژی برای پخت و پز نیز دارد.
زمانی که صحبت از نیاز به سوخت جهت پخت‌و‌پز خانگی به‌میان می‌آید، این کارشناس انرژی معتقد است که توزیع پروپان و نفت سفید در کوتاه‌مدت بیشتر به مردم کمک خواهد کرداما در بلندمدت باید بر تجارب مدیریتی پایدار تمرکز کرد و نه بر استفاده از چوب و زغال که در هائیتی به شکل سنتی از آن برای پخت و پز استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که با مدیریت صحیح، سوخت‌های سنتی نیز می‌توانند مجدداً تجدید شوند.
طرفداران انرژی‌های تجدیدپذیر که در هائیتی مشغول به فعالیت هستند، بر این مسئله که چوب و زغال در کوتاه‌مدت برای پخت و پز کارایی بیشتری دارند، اتفاق نظر دارند اما در عین حال آنها زغال بیولوژیکی (زغالی که از زائدات کشاورزی به‌دست می‌آید) را راه حلی می‌پندارند که بیشتر جنبه زیست‌محیطی و انسان محور دارد. همچنین نگرانی آنها در زمینه استفاده از نفت سفید (سوخت تقطیر شده از نفت‌خام) جهت روشنایی در کوتاه‌مدت به‌دلیل تأثیرگذاری سریع آن رو به افزایش است. این سوخت علاوه بر اینکه اثرات منفی بر جو دارد، بخارات خطرناک و سمی نیز تولید می‌کند و بر این مشکلات بایستی خطر آتش‌سوزی را هم افزود که بدون شک برای کمپ‌ها و چادرهایی که تعداد کثیری از اهالی هائیتی در آنها زندگی می‌کنند، یک بحران واقعی تلقی می‌شود.
تأمین امنیت
در حقیقت کمپ‌های چادری در هائیتی به‌دلیل نیاز مبرم به امنیت، به استفاده از انرژی خورشیدی متوسل شده‌اند. درست بعد از زمین لرزه، یک متخصص دسترسی به انرژی‌های تجدیدپذیر از واشنگتن دی‌سی به محل اعزام شد. وی 6500 سیستم نوررسانی خورشیدی را که تشکیلات انرژی‌های پاک جهت استفاده در چادرها به هائیتی فرستاده بود، سازماندهی کرد. از این سیستم‌ها بعدها در خانه‌های جدید هائیتی استفاده خواهد شد.
این متخصص که ریچارد وان لوون نام دارد، هم‌اکنون در ستاد امدادرسانی هائیتی مشغول به کار است. وی می‌گوید که تأمین روشنایی یک امر حیاتی جهت برقراری امنیت در هائیتی است. سازمان عفو بین‌الملل در اواخر ماه مارس اعلام کرد که خشونت‌های جنسی علیه زنان و دختران در کمپ‌ها رو به گسترش است. این سازمان در گزارش خود از مسئولین اورژانس و دست‌اندرکاران خواستار شدت عمل بیشتر شد. به‌منظور بهبود روشنایی در کمپ‌ها حداقل35000 لامپ خورشیدی در هائیتی توزیع شده است و این در حالی است که سازمان بین‌المللی مهاجرت نیز 30000 لامپ دیگر را انحصاراً جهت حمایت از زنان و دختران سفارش داده است.
با توجه به این مسئله که زیرساخت‌های هائیتی عملاً از بین رفته و ارسال کمک‌های مالی از سرتاسر جهان رو به افزایش است، لذا عده کثیری معتقدند که اکنون زمان مناسبی است که استفاده از انرژی‌های جدید در هائیتی به‌صورت مؤثر و عملی اجرا شود. به‌عنوان مثال در تابستان گذشته یک مؤسسه غیرانتفاعی تحت عنوان «حامیان بهداشت» یک سیستم خورشیدی را در کلینیک خود واقع در بوکان کارره هائیتی با موفقیت نصب کرد.
با وجود اینکه این کلینیک کماکان سیستم ژنراتور دیزلی خود را به‌عنوان پشتوانه و اطمینان از حضور یک انرژی قابل اعتماد در اتاق‌های عمل و حتی جهت مصارف بیشتر انرژی در دستگاه‌های اشعه X نگه داشته، اما هم‌اکنون هزینه‌های این موتور دیزلی به‌شدت کاهش پیدا کرده است. بعد از زمین لرزه این مؤسسه براساس بودجه‌ای که واشنگتن‌دی‌سی برای برق رسانی خورشیدی منظور کرده بود، خواهان تسریع برنامه‌ریزی نصب سیستم‌های خورشیدی در 5کلینیک دیگر این مؤسسه در هائیتی شد.
باب فرلینگ، مدیر اجرایی سلف می‌گوید: هزینه نگهداری از این سیستم خیلی پایین است، هیچ نوع آلودگی در سطح محلی ایجاد نمی‌کند، نه خبری از دی‌اکسید‌کربن است و نه از صدا. ما موتور دیزلی را کاملا کنار نگذاشته‌ایم بلکه اتکا به آن را کاهش داده‌ایم. این سیستم حقیقتاً نقش مؤثری در توانمندسازی مردم دارد. سیستم‌های خورشیدی دیگری نیز به‌منظور توانمندسازی به هائیتی اهدا شده‌اند. مؤسسه خورشیدی اف‌تی‌ال از ایالت تگزاس 3چادر بزرگ خورشیدی را به‌منظور استفاده مؤسسه‌های خیریه به هائیتی ارسال کرده است. این 3چادر تنها نور را تأمین نمی‌کنند بلکه حتی یک منبع درآمد نیز به‌شمار می‌روند. مؤسسه‌های خیریه می‌توانند از این اماکن که مردم با پرداخت پول در آنها موبایل‌ها و باتری‌هایشان را شارژ می‌کنند، پول هم به‌دست آورند.
کارآفرینی
آلکس جورجز و ژان رونل نوئل، مؤسسین شرکت انرسا معتقدند علاوه بر سیستم‌های خورشیدی ساخت کشورهای دیگر آنچه هائیتی بدان نیاز دارد، کمک‌های مالی به‌منظور ظرفیت‌سازی ساخت و نصب چنین سیستم‌هایی در خود کشور است. این زوج کاری پس از تکمیل تحصیلات در زمینه مهندسی، مدیریت بازرگانی و ساخت سیستم‌های خورشیدی در کانادا ، موفق به آموزش 18 مرد جوان به‌عنوان متخصصین انرژی خورشیدی شده‌اند و هم‌اکنون نیز در حال آموزش یک گروه 10 نفری به امید توسعه نیروی شغلی خود هستند.
کارمندان انرسا نه تنها پانل، لامپ، ایستگاه‌های شارژ و چراغ‌های خیابانی خورشیدی را می‌سازند بلکه حتی آنها را به روستاهای دورافتاده نیز می‌برند. جورجز می‌گوید: «این تغییر زندگی مردمی است که قبل از این حتی برق نداشته‌اند ولی اکنون دسترسی به لامپ‌های خورشیدی دارند. بدین‌سبب کودکان می‌توانند مطالعه کنند و والدین نیز می‌توانند بعد از تاریکی ملاقات‌های اجتماعی با هم داشته باشند؛ بدین واسطه است که شما می‌توانید زندگی یک جامعه را تغییر دهید.»
ترجمه: فرناز حیدری
کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی
