تنوع وسایل پیشگیری از بارداری برای زنان، محدود بودن روش‌های مخصوص مردان و وجود برخی نگرش‌های نادرست که تنظیم خانواده را تنها وظیفه زنان می‌دانند، سبب شده تا مردان مشارکت کمتری در برنامه‌های تنظیم خانواده داشته باشند.
از سویی دیگر نگرش منفی افراد جامعه و اعضای خانواده، ناآگاهی زنان از حقوقشان که باعث می‌شود تنها خود را مسئول پیشگیری از بارداری بدانند، کمرویی مردان برای مراجعه به مراکز بهداشتی و درمانی و درخواست خدمات تنظیم خانواده، رواج فرهنگ شفاهی بین مردان، غرور مردانه و باورهای غلط فرهنگی و اعتقادی از جمله مشکلات مردان برای شرکت در برنامه‌های تنظیم خانواده هستند.
با وجود موفقیت نسبی برنامه‌های کنترل جمعیت در سال‌های گذشته و دسترسی آسان عموم مردم به وسایل پیشگیری از بارداری، هنوز سالانه 400 تا 500هزار بارداری ناخواسته در ایران اتفاق می‌افتد که بی‌تردید، نه به‌علت شکست روش‌های ضدبارداری، که به خاطر استفاده نکردن زوجین از وسایل پیشگیری از حاملگی است.
به گفته کارشناسان، عمده برنامه‌های کنترل جمعیت در وزارت بهداشت، بر زنان متمرکز شده و میزان مشارکت مردان در استفاده از روش‌های تنظیم خانواده مخصوص آنان فقط 3/7درصد از کل مردان واجد شرایط است.
رئیس اداره جمعیت و تنظیم خانواده وزارت بهداشت در این رابطه گفت: 60 درصد زوج‌ها برای جلوگیری از بارداری از روش‌های مطمئن بهره برده و 40 درصد دیگر یا از هیچ روشی استفاده نمی‌کنند یا روش آنها سنتی و غیرعلمی است.
محمد اسلامی افزود: آمارها نشان می‌دهد خانواده‌هایی که 5فرزند و بیشتر دارند، سراغ روش دائمی می‌روند زیرا دیگر نمی‌خواهند فرزنددار شوند و خانواده‌هایی که کمتر از 5فرزند دارند بیشتر تمایلشان به روش‌های موقت است.
اسلامی، اقبال زیاد به روش‌های موقت را ناشی از مسئولیت‌پذیری بیشتر مردان در قبال سلامت خانواده دانست و گفت: در بسیاری از کشورهای همسایه آقایان تمایلی به این همکاری نداشته و مسئولیت این کار را به خانم‌ها وامی‌گذارند ولی خوشبختانه در کشور ما وضعیت متفاوت است.
چه روشی بهتر است؟
برای انتخاب روش پیشگیری از بارداری، همیشه زوجین باید مشاوره خانوادگی بگیرند زیرا روش مطلوب پیشگیری از بارداری برای زوج‌های مختلف، متفاوت است. هدف از مشاوره، انتخاب و استفاده صحیح از روش پیشگیری از بارداری در افراد مختلف متناسب با شرایط خاص آنان است.
در مشاوره، به فرد آگاهی داده می‌شود تا خودش شیوه مناسب را انتخاب کند و دو هدف عمده دنبال می‌شود: یکی اصلاح باورهای غلط عامیانه و دیگری آشنا کردن مردم با عوارض و مشکلات وسایل پیشگیری. موفقیت زمانی به دست می‌آید که فرد بتواند به دلخواه شیوه مناسب برای خود را انتخاب کند. به داوطلبانی که روش مورد نظرشان به سلامت آنها لطمه می‌زند روش دیگری پیشنهاد می شود.
وازکتومی، مطمئن‌ترین روش پیشگیری
سازمان بهداشت جهانی وازکتومی را به‌عنوان بهترین، مطمئن‌ترین و راحت‌ترین روش جراحی برای جلوگیری دائمی از باروری تأیید کرده است.
دکتر مجید طاهری، مربی ارشد کشوری وازکتومی در مرکز آموزشی و بهداشتی شهید جعفری با بیان اینکه یکی از عوامل مؤثر در موفقیت برنامه‌های تنظیم خانواده جلب مشارکت مردان است، می‌گوید: مشارکت مردان در برنامه‌های تنظیم خانواده به معنای استفاده آنها از روش‌های مخصوص مردان نیست؛ این مشارکت شامل درک درست مردان از محدودیت‌ها و نیازهایی است که با استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری برای همسرانشان پیش می‌آید.
دکتر طاهری در توضیح وازکتومی می‌گوید: وازکتومی عبارت است از قطع لوله منی‌بر در مرد که با عمل جراحی ساده و مطمئنی در مدتی کوتاه انجام می‌شود. این روش آسان‌ترین و مؤثرترین روش پیشگیری از بارداری است که به‌تازگی با عملی بسیار ساده و بدون استفاده از تیغ جراحی صورت می‌گیرد و نیازی به بخیه‌زدن ندارد.
وازکتومی برای چه افرادی مناسب است؟
استفاده از این روش برای افرادی توصیه می‌شود که:
- مایلند روشی را انتخاب کنند که با فعالیت جنسی آنها تداخلی نداشته باشد.
- تصمیم به بچه‌دار شدن مجدد ندارند.
- به دلایل پزشکی نمی‌خواهند بچه‌دار شوند.
- احتمال بروز بیماری‌های ژنتیک در فرزند آنها وجود دارد.
- وازکتومی را به دلیل سهولت و نداشتن عوارض، بر لولـه بستن همسرشان ترجیح می‌دهند.
باید توجه داشت که احتمال وقوع بارداری بلافاصله پس از انجام عمل وازکتومی بسیار زیاد است . لازم به ذکر است که به‌علت باقی‌ماندن تعدادی از سلول‌های جنسی یا اسپرم در لولـه‌های تناسلی، خطر حاملگی بلافاصله پس از وازکتومی از میان نمی‌رود. زوج‌ها باید به‌مدت 3 تا 6ماه از یک روش مطمئن دیگر پیشگیری از بارداری استفاده کنند. برای حصول اطمینان از حذف سلول‌های جنسی از ترشحات دستگاه تناسلی مرد، متقاضی باید آزمایش شمارش اسپرم انجام دهد. نخستین آزمایش 2ماه پس از عمل درخواست می‌شود. البته برای حصول اطمینان کامل، تکرار آزمایش در 4 و 6 ماه پس از عمل نیز ضروری است.
مزایا و معایب
وازکتومی یک عمل جراحی ساده است، در حالی‌که بستن لوله‌های زنان نیاز به بیهوشی عمومی و دسترسی به حفره شکم دارد. بنابراین، بستن لولـه‌های زنان یک عمل جراحی وسیع محسوب می‌شود، با تمامی عوارض بیهوشی عمومی. به علاوه، حاملگی خارج رحمی مرگ‌آورترین عارضه بستن لوله‌ها در زنان محسوب می‌شود اما وازکتومی هیچ عارضه ناخواسته‌ای به همراه ندارد. برخلاف باور بسیاری از افراد ناآگاه، این روش نه‌تنها فعالیت جنسی را محدود نمی‌کند بلکه، با حفظ تمام مراحل طبیعی رابطه جنسی، قوای زوجین را افزایش نیز می‌دهد.
برخی از مردان پس از وازکتومی دچار ناراحتی و تورم محل عمل می‌شوند. عده‌ای نیز ممکن است دچار خونریزی، کبودشدگی یا عفونت بشوند اما به‌ندرت مسئله جدی و مشکل‌سازی به‌وجود می‌آید. توصیه می‌شود که داوطلبان درصورت تب در 4هفته اول پس از عمل، به‌خصوص یک هفته اول، خونریزی یا خروج چرک از محل زخم، درد و تورمی که قطع نشود یا تصور باردار شدن همسر به پزشک مراجعه کنند.
احتمال باروری دوباره بعد از عمل جراحی جهت بازگشت قدرت باروری مردان زیاد است . ولی نباید فراموش کرد که بر خلاف انجام عمل وازکتومی که عملی آسان و رایگان است عمل ترمیم و بازگشت قدرت باروری نه تنها در مراکز خاصی انجام می‌شود بلکه هزینه انجام عمل نیز به‌عهده متقاضی است و احتمال موفقیت برگشت نیز صددرصد نیست. طبق مطالعات انجام‌شده، در نهایت، ۲ تا ۶ درصد از مردان وازکتومی‌شده تقاضای عمل برگشت را خواهند داشت.
