در واقع هنگام تقسیم برخی امتیازات و سهمیه نفت خام، جایگاه کشورها در تولید و ذخایر نفت اهمیت خاصی دارد. سهم کشورها در تصمیم‌گیری‌ها نیز به این مسئله بستگی دارد. براساس آمار اوپک پس از ایران به‌عنوان جایگاه سوم، عراق و کویت، کشورهای بعدی از نظر میزان ذخایر نفتی هستند. در این گزارش عربستان همچنان در رتبه اول است.
براساس گزارش بولتن آماری سالانه اوپک، میزان ذخایر نفتی ونزوئلا به‌عنوان پنجمین تولید‌کننده بزرگ اوپک، در سال 2009 با 22 درصد افزایش به بیش از 211 میلیارد بشکه رسیده است. گزارش اوپک و تأکید آن بر تغییر جایگاه ایران از رتبه دوم به سوم و جایگزینی ونزوئلا به جای ایران، تاکنون از سوی مقامات وزارت نفت تایید نشده است.
اخیرا یک مقام وزارت نفت اعلام کرده با توجه به اینکه ونزوئلا در سال‌های اخیر به ذخایر جدیدی دست نیافته که بتوان آن را جزو ذخایر قابل استخراج به حساب آورد، این سؤال همواره وجود دارد که افزایش ذخایر ونزوئلا براساس چه تعریف علمی‌ای صورت گرفته است؟
محمد علی خطیبی، نماینده ایران در سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت اوپک با بیان اینکه مراجع و مؤسسات بین‌المللی از جمله اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) ادعای ونزوئلا را تأیید نکرده‌اند، گفت: در گزارش EIA، ایران همچنان دومین کشور تولید‌کننده نفت اوپک اعلام شده است.
با وجود موضع‌گیری مقامات وزارت نفت در این زمینه اما برخی منابع نفتی دیگر از جمله گزارش‌های شرکت نفتی انگلیس BP نیز این مسئله را تأیید کرده‌اند.
در جهان انرژی منابع مختلفی به‌عنوان منابع آماری وجود دارد که قابل اعتنا هستند و بدون شک سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت برای کشورهای عضو قابل‌قبول‌ترین است.
آنچه مهم است اینکه با وجود اظهارات مقامات کشورمان، اوپک تغییری در آمارهای خود نداده و همچنان مقام دوم را در میزان ذخایر نفت به ونزوئلا داده است. این در حالی است که محمدعلی خطیبی در اظهارات اخیر خود براین عقیده است که براساس تعریف‌های سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک)، جمهوری اسلامی ایران دومین ذخایر بزرگ نفتی این سازمان را پس از عربستان سعودی در اختیار دارد.
محمدعلی خطیبی به شانا این مطلب را گفته و اینگونه ادامه داده است: زمانی که کشورها با ارسال نامه‌ای به اوپک از افزایش میزان ذخایر نفتی خود خبر می‌دهند، این سازمان رقم جدید را رسمی تلقی کرده و آن را در بولتن سالانه آماری ذکر می‌کند. در همین حال ذخایر جدید اعلام شده از سوی کشورها باید با تعاریف اوپک (از ذخایر قابل استخراج) همخوانی داشته باشد.
وی با بیان اینکه سال گذشته نیز به‌دنبال اعلام خبر افزایش حجم ذخایر ونزوئلا، تعریف اوپک از ذخایر نفت خام مورد بررسی قرار گرفت، افزود: در این بررسی همانند گذشته آنچه اوپک از آن به‌عنوان ذخایر نفتی کشورهای عضو یاد کرد، ذخایر قابل استخراج
(Oil recoverable reserve) بود و در این تقسیم بندی هیچ‌گاه ذخایر درجای نفت یا نفت‌های سنگین و فوق سنگین معیار ارزیابی قرار نگرفت.
نماینده ایران در هیأت عامل اوپک با تأکید بر اینکه هیچ‌گاه ذخایر درجای نفت یا ذخایر هیدروکربور غیرنفت جزو ذخایر نفتی کشورها به حساب نمی‌آید، گفت: با تولیدی‌شدن مخازن، از حجم ذخایر قابل برداشت کشورها کاسته می‌شود، تنها درصورت افزایش ضریب بازیافت مخازن یا کشف یک میدان جدید، امکان افزایش ذخایر کشورها وجود دارد.
با وجود این مواضع اما سخنان همزمان مقام دیگری از وزارت نفت نشان می‌دهد که تلاش برای تغییرات آماری آغاز شده است.
براساس گزارش شانا معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت نیز پیش از این از بازنگری ذخایر هیدروکربوری ایران با کشف 13میدان نفتی و گازی جدید از سال گذشته تاکنون، خبر داد و اظهار امیدواری کرده که براساس مطالعات یاد شده، ذخایر هیدروکربوری کشور ارتقا یابد.
به گفته محسن خجسته در وزارت نفت، همه‌ساله آمار ذخایر نفت و گاز کشور براساس آخرین اکتشاف‌ها و آخرین مطالعات جدید تهیه می‌شود، سپس با بازنگری مطالعات به‌صورت میدان به میدان و مخزن به مخزن، وزارت نفت، اطلاعات یاد شده را از شرکت ملی نفت ایران دریافت و با بررسی آن، در پایان سال آمار یاد شده را در کتاب آمار ذخایر هیدروکربوری کشور منعکس می‌کند.
به گفته وی، علاوه بر فعالیت یاد شده، با دستور وزیر نفت در سال‌جاری بازنگری ذخایر هیدروکربوری ایران براساس مطالعات جدید فنی و اکتشاف‌های صورت گرفته انجام خواهد شد که امیدواریم براساس مطالعات یاد شده، ذخایر هیدروکربوری کشور ارتقا یابد.
براساس این گزارش در آخرین آمار رسمی اعلام شده از سوی وزارت نفت در سال 1387، ذخیره قابل استحصال هیدروکربور مایع ایران 137میلیارد و 620 میلیون بشکه و ذخیره قابل استحصال گاز 29تریلیون و 610 میلیارد مترمکعب اعلام شده است.
براساس آمار منتشره اوپک، میزان ذخایر نفتی کشورمان 01/137 میلیارد بشکه و براساس آمار شرکت نفت انگلیس این میزان6/137میلیارد بشکه اعلام شده است. در این دو منبع میزان ذخایر ونزوئلا بیشتر از ایران ولی با میزان متفاوتی اعلام شده است.
در بولتن اوپک میزان ذخایر نفتی ونزوئلا 17/211میلیارد بشکه و در آمارهای شرکت نفتی انگلیس این میزان3/172میلیارد بشکه دانسته شده است. دو منبع یاد شده هر دو پایان سال 2009 را به‌عنوان مبنای زمانی خود قرار داده‌اند.
منابع آمریکایی اما میزان ذخایر ونزوئلا را همچنان در مقام ششم جهان و 59/98 میلیارد بشکه اعلام کرده‌اند ولی این آمارها کانادا را به‌عنوان دومین دارنده منابع و ذخیر نفتی پس از عربستان سعودی می‌دانند و ایران با 6/137 میلیارد بشکه در مقام سوم قرار دارد. در واقع با وجود اختلاف در مورد آمارهای ذخایر نفتی ونزوئلا همه این منابع، بر میزان ذخایر نفتی ایران توافق دارند.
این درحالی است که کاهش میزان تولید نفت خام کشورمان تحت‌تأثیر عوامل طبیعی، عمر‌مخازن نفتی، مهندسی ضعیف مخازن و مصرف بالای داخلی همچنان به‌عنوان معضل اصلی در صنعت نفت ایران باقی است؛ روندی که اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود چون دو تیغه قیچی تنها منبع تأمین‌کننده هزینه‌های اقتصاد کشور را قطع خواهد کرد.
