پس از ونزوئلا که سال گذشته آمار جدیدی از ذخایر خود را اعلام کرد و مدعی شد دومین دارنده ذخایر نفتی است، اخیرا عراق نیز با اعلام افزایش ذخایر نفتی خود چنین ادعایی را تکرار کرده است. جایگاه دوم ازنظر میزان ذخایر بین کشورهای عضو اوپک متعلق به ایران است. در واکنش به این ادعاها، اخیرا وزیر نفت از حجم 150میلیارد بشکه‌ای ذخایر نفتی کشور خبر داد.
با محمدعلی خطیبی، نماینده دائم ایران در اوپک در این زمینه و دیگر مباحث مطرح در نشست اخیر این سازمان به‌ویژه ریاست ایران بر اوپک در سال آینده گفت‌وگو کرده‌ایم.
- افزایش برآورد ذخایر نفت خام کشورهای عضو اوپک چه اهمیتی دارد؟
همه‌ساله در پایان هر‌سال اوپک پرسشنامه‌هایی را به اعضای این سازمان ارسال می‌کند تا اطلاعات مشخصی را برای ثبت در این سازمان ارائه کند. این اقدام به این دلیل است که در میزان منابع انرژی هر‌کشور در طول سال تغییراتی اتفاق می‌افتد. این تغییر می‌تواند کاهش باشد یا افزایش. کشورها به‌طور مرتب تلاش می‌کنند منابع جدیدی را کشف کرده و بهره‌برداری کنند. اوپک برای دسته‌بندی و استفاده‌های مناسب از آمار و تغییرات جدید، همه‌ساله با توزیع پرسشنامه این اطلاعات را جمع‌آوری و در منابع خود ثبت می‌کند و برخی را در سالنامه‌آماری خود منتشر می‌کند. در انتهای سال‌جاری هم همین اتفاق خواهد افتاد. معمول این است که تغییرات چشمگیر نیست؛ یعنی میزان برداشت و اکتشاف منابع مساوی است یا چندان زیاد و قابل توجه نیست. اما در برخی موارد کاهش و افزایش ذخایر اعلامی از سوی کشورها چشمگیر است. برای مثال یک کشور چندی پیش میزان ذخایر خود را 70درصد افزایش داد. این خبر مورد توجه بسیاری از منابع و مراکز قرار گرفت و بسیاری نیز در مورد آن اظهار نظرهایی کردند.
- تغییر این آمار و میزان ذخایر در نقش و جایگاه کشورها در اوپک چه تأثیری دارد؟
این اطلاعات در‌حال حاضر در مورد سهمیه بندی اوپک تأثیری ندارد و جایگاه تولید کشورهای سازمان اوپک در اثر افزایش ذخایر تغییری نمی‌کند. برای مثال کشوری در مدت اخیر میزان ذخایر خود را 2 تا 3برابر افزایش داده است ولی این افزایش تغییری در سهمیه این کشور نداشته و ندارد. اما این مسئله به هر حال یک اعتباری برای کشور مورد نظر می‌آورد که در سطح بین‌المللی است و ارزشی در این سطح دارد. اما چیزی که هست این است که همه کشورها همواره به‌عنوان یک اقدام طبیعی منابع خود را بازنگری می‌کنند و باید اعلام شود؛ یعنی رقم‌ها باید تغییر کند و نمی‌تواند ثابت باشد. این میزان ذخایر مشخص می‌کند که یک کشور تا چه مدت ذخایر نفت خام دارد. افزایش ذخایر ایران به بیش از 150میلیارد بشکه رسیده و نشان می‌دهد که بیش از مدتی که 130میلیارد بشکه ذخایر انرژی داشتیم می‌توانیم نفت تولیدکنیم. این مسئله اعتبار کشورها را در بازارهای جهانی و بازارهای مالی و سرمایه‌ای افزایش می‌دهد.
- این افزایش اعتبار به شرطی است که به صورت رسمی در سازمان اوپک ثبت شود؟
اوپک در آماری که یک کشور اعلام می‌کند، هیچ تغییری نمی‌دهد. در واقع هر‌آماری که اعضای اوپک اعلام می‌کنند در متن‌های رسمی اوپک منتشر می‌شود. اگر این آمار توسط همه منابع معتبر تأیید شود یا اغلب آنها این آمار را تأیید کنند اعتبار آن افزایش می‌یابد و اگر این منابع آمار مورد نظر را تأیید نکنند این مسئله با تردید مواجه می‌شود. بنابراین این کشور باید تلاش کند که این ادعای خود را اثبات کند.
- این مسئله در مورد شرکت‌های نفتی دولتی و غیردولتی یا خصوصی و جایگاه آنها در بازارهای جهانی چه تأثیری دارد؟
شرکت‌های ملی هم دارای هویت هستند و مفهوم و اعتباری دارند. همه شرکت‌های نفتی در جهان ارزیابی و رتبه بندی می‌شوند. این آمارها در این رتبه‌بندی تأثیر دارد. امروز شرکت ملی نفت ایران دومین شرکت نفتی در جهان است و این براساس آمارهایی است که از طرف ما منتشر شده و منابع جهانی آن را تأیید کرده‌اند. البته این بحث در شرکت‌های خصوصی آثار مالی دارد و ارزش سهام آنها را تغییر می‌دهد.
- این آمارها در‌واقع یک روند طبیعی است و می‌توان گفت که در واقع حساسیت خاص و ویژه‌ای ندارد؟
هر سال شرکت‌های نفتی دنیا رتبه‌بندی می‌شوند. این رتبه‌بندی‌ها برای همه کشورها و شرکت‌ها مهم است. اینکه یک شرکت از جمله شرکت نفت ما از شرکت‌های برتر جهان است اهمیت دارد و اهمیت آن با بررسی همه عوامل و نه فقط منابع نفتی اعلام می‌شود. میزان تولید، توان پالایش، توان تولید محصولات پتروشیمی و میزان فعالیت‌های بالا‌دستی و پایین‌دستی نفتی و توانایی‌های فنی و غیره همه در رتبه شرکت‌ها تأثیر دارد.
- مورد دیگری که برای کشور‌ما مهم است انتخاب ایران به‌عنوان ریاست اوپک است. در این مورد هم توضیح می‌دهید که چه تحولی رخ‌داده است؟
تا سال2000 ریاست اوپک در همان اجلاس تعیین و جلسه اداره می‌شد. از آن سال به بعد قرار براین شد که ریاست یک‌ساله باشد و در سال ریاست جدید انتخاب شود. اگر در یک سال 5جلسه بود 5 رئیس اجلاس اوپک هم بود. اما این از سال2000 تغییر کرد. به همین دلیل براساس معیارهایی که بود برای سال2011 ایران انتخاب شد.
- بر‌چه اساسی ایران انتخاب شد؟
براساس مقررات اوپک، در هر سال ریاست جدید نوبتی است اما باید توسط یک کشور عضو پیشنهاد شود. امسال قطر ایران را برای ریاست اوپک پیشنهادکرد و کل اعضا هم بدون هیچ مخالفی این پیشنهاد را تأیید کردند.
- آیا برای این انتخاب ایران از قبل برنامه‌ریزی و هماهنگی کرده‌بود؟
بله، بدون شک این با برنامه‌ریزی و مذاکراتی انجام شد.
- آیا در این مذاکرات به مسئله دبیرکلی هم پرداخته شد؟
مسئله دبیرکلی هنوز مطرح نیست. فعالیت دبیرکل فعلی تا آخر سال2012 ادامه دارد. در مورد دبیرکل باید همه اعضای این سازمان به نامزد مورد نظر که از سوی یک کشور عضو پیشنهاد می‌شود، رأی‌دهند تا دبیرکل انتخاب شود. در این زمینه باید اعضا، نامزد قوی و قابل قبولی ارائه کنند.
- به‌نظر می‌رسد در‌حال حاضر یک وحدت رویه در اوپک در حال شکل‌گیری است. دلیل آن چیست؟
پیش از این به‌ویژه در دهه 80 اختلاف نظر بر سر سهم بازار یا حفظ قیمت بود. این اختلاف تنش‌هایی را به‌وجود می‌آورد. سیاست‌های باثبات در کشورهای مصرف‌کننده موجب شد که مواضع کشورهای تولید‌کننده هم ثابت شود.
