ایرج حسن‌زاده، معاون سیاسی امنیتی استاندار کردستان، می‌گوید حتی روز جمعه هم تعطیل نیستیم. با او در فرصتی بسیار کوتاه به گفت‌وگو درباره قاچاق کالا و مشکلات مربوط به مرز پرداختیم.
- احتمالاً برای بسیاری از کسانی که دور از استان‌های مرزی کشور زندگی می‌کنند، قاچاق موضوعی ملموس نیست. خیلی‌ها درباره این پدیده قضاوتی یکسویه دارند و قاچاق را فقط معضلی می‌دانند که به اقتصاد کشور ضربه می‌زند. با توجه به این‌که شما سال‌هاست در کردستان حضور دارید، در این‌باره توضیح دهید که چرا یک فرد با وجود تمام خطراتی که ممکن است برایش پیش بیاید به‌کار قاچاق دست می‌زند؟
استان‌های مرزی همیشه با پدیده قاچاق درگیر بوده‌اند. در مرزهای غربی کشور و در استان‌های آذربایجان، ایلام، کرمانشاه و تمام استان‌های مرزی قاچاق انجام می‌شود. حتی در زمان جنگ هم که در خدمت مردم مریوان بودم، با وجود نیروهایی که به تعداد زیاد در مرز حضور داشتند، باز هم قاچاق انجام می‌شد، البته نه به این شدت. آن زمان این عمل به‌عنوان یک فرهنگ و کسب و کار برای مردم خوب کردستان و به‌ویژه مناطق مرزنشین پذیرفته شده بود. حتی قبل از انقلاب هم این وضع وجود داشت. علاوه بر آن، کردستان یک استان محروم بود و مردم درآمد و امکاناتی نداشتند.
بعد از انقلاب هم تا دولت خواست کار سازندگی را آغاز کند فعالیت گروهک‌های ضدانقلاب شروع شد. آن زمانی‌که استان‌های اصفهان، تهران، گیلان و سمنان و دیگر استان‌ها از دلار 7 تومانی استفاده کردند، کارخانه ساختند و صنایع خود را رونق دادند، کردستان ناامن بود و بعد از آن هم در زمان جنگ، دیگر امکان چنین کارهایی وجود نداشت. در چند سال گذشته خدمات قابل توجهی برای کردستان انجام شده و اعتبارهای خوبی هم جذب شده است. مریوان درگذشته یک یا 2 مسافرخانه بیشتر نداشت، اما حالا هتل‌ها و امکانات مختلفی در آن ساخته شده است.
نکته دیگری که درباره دلایل انجام کار قاچاق وجود دارد، به سود سرشاری مربوط می‌شود که اشخاصی در خارج از استان از این راه به‌دست می‌آورند. مردم مرزنشین ما از این‌کار سود چندانی نمی‌برند؛ بیشتر آنان فقط کول‌بری می‌کنند!
- شما درباره پیشینه قاچاق در این منطقه که به سال‌های قبل از انقلاب هم بر‌می‌گردد توضیح دادید، اما قاچاق کالا با این حجم گسترده‌ای که اکنون در کردستان انجام می‌شود از چه زمانی شروع شد؟ برخی معتقدند موج جدید قاچاق به زمان جنگ اول خلیج‌فارس بر‌می‌گردد.
در یک مقطع، قاچاق بعد از همان جنگ که گفتید شروع شد و در سال‌های 85 و 86 هم شاهد گستردگی ورود کالای قاچاق به کشور بودیم.
- یعنی در 3، 4 سال اخیر میزان قاچاق در کردستان افزایش یافته است؟
بله، البته اقدام‌های قابل توجهی هم برای مبارزه با قاچاق انجام شده است. گرچه شاید این اقدام‌ها کفایت نکند، اما سال گذشته در کل کشور، رتبه اول را به‌دست آوردیم.
- در مبارزه با قاچاق؟
بله، هم استان ما و هم استان فارس در مبارزه با قاچاق امتیاز اول را کسب کرد. ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا که به‌طور جدی پیگیری می‌کند و توجه لازم را به وضع استان دارد، این رتبه بندی را اعلام کرد.
- قبل از این‌که قاچاق کالا به این شکل در کردستان رواج پیدا کند، درآمد مردم منطقه از چه راهی تامین می‌شد؟
درآمد مردم از کشاورزی و دامداری بود.
- وقتی به مردم می‌گوییم بیایید از سود سرشار قاچاق صرف‌نظر کنید، باید چیزی به‌عنوان جایگزین برای آنها داشته باشیم. در این منطقه چه جایگزینی وجود دارد که مردم را تشویق به انجام آن کنیم؟
از دهه 1370 تعاونی مرزنشینان را تشکیل دادیم.
16 تعاونی مرزنشینی در کردستان نزدیک به 195 هزار نفر را زیر پوشش خود دارد که هر سال یک سهمیه ارزی به این تعاونی‌ها اختصاص می‌یابد. البته سال گذشته در جذب سهمیه ارزی توفیق نداشتیم، آن هم دلایلی دارد که به مدیریت تعاونی‌ها مربوط می‌شود. سطح سواد برخی از اعضای تعاونی‌ها پایین است و از اعتبارها و شیوه انجام مبادلات هم آگاهی ندارند. امسال قصد داریم این مدیریت را تقویت کنیم. از سوی دیگر از سال گذشته 4 بازارچه جدید در مریوان و بانه فعال شد.
تمامی افراد سرپرست خانوار در این روستاها اگر کارت پایان خدمت داشته باشند، می‌توانند هفته‌ای 3 بار از مرز بگذرند و هر بار معادل 300 هزار تومان کالا وارد کشور کنند. سال گذشته بیش از 29 میلیارد تومان کالا با این روش وارد کشور شد. این اقدام‌ها برای افزایش درآمد سرانه روستایی‌ها انجام شده است. علاوه بر این اقدامات، برای راه‌اندازی کارخانه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. الان در مریوان کارخانه سیمان در حال تاسیس است، برای سقز و بانه هم طرح‌هایی در دست اقدام است. به‌طور کلی دولت برای سرمایه‌گذاری در استان و شهرستان‌های مرزی مشوق‌هایی در نظر گرفته است.
- واقعیت این است که صحبت درباره ایجاد صنایع زیربنایی در استان کردستان، سال‌هاست مطرح می‌شود، اما هنوز هم در کردستان صنایعی نداریم که بتوانند جمعیت بیکار را جذب کنند و زیرساخت‌های اقتصادی پدید بیاورند.
دلیلش را گفتم؛ این منطقه از پایه ضعیف نگه داشته شده بود، اما در همین چند سال اقدامات خوبی صورت گرفته است. آمار نشان می‌دهد در همین سال گذشته که اقتصاد جهانی با رکود مواجه بود و در کشور هم در بخش‌هایی مانند مسکن رکود وجود داشت، در استان کردستان به‌دلیل سفر پرخیر و برکت مقام معظم رهبری با رشد سرمایه‌گذاری در صنعت مواجه بوده‌ایم.
- در بخش‌های کشاورزی و دامداری چطور، آیا در این بخش‌ها نیز برنامه‌هایی برای توسعه در نظر گرفته‌اید؟
بله، برای امسال پیش‌بینی شده است که 750 هزار تن خرید تضمینی گندم انجام شود.
- در یکی از روستاهای مریوان با کشاورزی صحبت می‌کردم که او می‌گفت سال گذشته درآمدش از این راه، 300 هزار تومان بوده‌است. من فکر می‌کنم این رقم، خیلی کم است.
300 هزار تومان برای چه مقدار زمین؟
- دقیقا مسئله همین جاست که در برخی مناطق کردستان به‌دلیل وضع جغرافیایی، زمین کشاورزی چندانی در اختیار روستاییان نیست.
ببینید، بیشتر محصولات کشاورزی استان در دشت قروه تولید می‌شود. در اطراف دیواندره هم فعالیت کشاورزی گسترده‌ای انجام می‌شود، اما مریوان که شما به آنجا رفته‌اید، زمین چندانی ندارد.
- مشکل آنها هم همین است.
توجه کنید که در تولید توت فرنگی، 80 درصد از تولید کل کشور در استان کردستان انجام می‌شود. در تولید عسل هم همین طور. الان وضع روستاهای ما خوب شده است. به روستاها بروید و ببینید که نسبت به گذشته چه رشدی پیدا کرده‌اند.
- درباره رشد آنها نسبت به گذشته هیچ تردیدی وجود ندارد.
گرچه هنوز از نظر ارتقای سرانه درآمد مردم در مقایسه با میانگین استان‌های کشور جایگاه خوبی نداریم باید سعی کنیم برای کار قاچاق جایگزین‌هایی پیدا کنیم. اقدامات گسترده‌ای برای مبارزه با قاچاق انجام شده است و مرز را بسته‌ایم. کار کانال‌کشی و نصب سیم خاردار هم در بخش‌هایی از مرز انجام شده است و هر سال حدود 8 میلیارد تومان اعتبار به این کار اختصاص پیدا می‌کند. البته با تخصیص این مبلغ برای ساماندهی 230 کیلومتر مرز با عراق راه به جایی نمی‌بریم. الان یک ایرانی که می‌خواهد به زیارت کربلا برود اگر به شکل غیرقانونی از مرز خارج و در عراق دستگیر شود، حداقل4 یا 5 سال زندانی خواهد شد، اما ما در ایران حداکثر 5 یا 10 هزار تومان آنها را جریمه می‌کنیم و هنوز آنان را به عراق بازنگردانده‌ایم که از جای دیگری وارد ایران می‌شوند. مقررات ما در این زمینه ضعیف است.
- یعنی شما معتقدید در این قوانین باید تجدیدنظر شود؟
حتما، هزینه جرم در جمهوری اسلامی باید بالا برود.
- شهرستان بانه در چند سال اخیر به یک مرکز خرید و فروش بزرگ تبدیل شده است که فکر می‌کنم کالای قاچاق موجود در آن کم نباشد.
بله، زیاد است.
- بنابراین اگر بتوانیم جلو ورود کالای قاچاق به منطقه کردستان را بگیریم، اقتصاد بانه با سقوط شدیدی مواجه خواهد شد.
حتما این‌طور می‌شود.
- با این مشکل چطور مواجه می‌شوید؟
الان شهر بانه در کل کشور شناخته‌شده است و از کرمان، یزد، اصفهان، اهواز و بسیاری از شهرهای ایران مردم برای خرید به بانه می‌آیند، هم خرید می‌کنند و هم گشت‌وگذار. این نکته را هم بگویم که در سایه وجود امنیت است که مردم به استان کردستان سفر می‌کنند. امسال 3 میلیون و 400 هزار نفر مسافر وارد استان کردستان شدند و در تعطیلات نوروز 980 هزار نفر مسافر مقیم داشتیم که حداقل یک شب در کردستان خوابیدند.
این آمار نشان‌دهنده امنیت خوب، همچنین جنبه مثبت فعالیت تجاری بانه است، اما سیاست اصلی ما برخورد با قاچاق است. کالای قاچاق برای کشور مشکلات کلانی ایجاد می‌کند و کل اقتصاد کشور با تهدید مواجه می‌شود. این موضوع در تقابل با راهبرد کلان نظام قرار دارد و باید با آن با برنامه برخورد کنیم. اولویت خود را در مبارزه با قاچاق اسلحه به کشور قرار داده‌ایم که امنیت کلان کشور را تهدید می‌کند. در مراحل بعد هم به‌ترتیب با ورود مشروبات الکلی و تجهیزات ماهواره مقابله می‌کنیم.
- آیا آماری از تلفات کسانی که باربری قاچاق می‌کنند وجود دارد؟
آمار وجود دارد، اما الان حضور ذهن ندارم. ببینید، همه‌جای دنیا همین‌طور است و قانون می‌گوید اگر کسی در مرز بدون اجازه تردد کند پلیس 2 یا 3 بار دستور ایست می‌دهد و اگر به دستور توجه نشد اجازه دارد به ناحیه کمر به پایین وی شلیک کند. در همین چند ماه گذشته به 6 تیم از گروه‌های ضدانقلاب در استان کردستان ضربه زده شد. اینها هم به شکل قاچاق از مرز رد می‌شوند و حتی ممکن است برای پوشش، پارچه هم کول کنند. مرز با کسی شوخی ندارد. در تمام دنیا هم این وضع وجود دارد. مگر در دنیا کسی جرأت می‌کند بدون پاسپورت جایی برود؟ ما با قاچاقچیان درگیری داریم و متأسفانه ماموران نیروی انتظامی هم در این درگیری‌ها متحمل تلفاتی می‌شوند. قاچاقچیان به انواع تجهیزات مسلح شده‌اند و در سال‌های گذشته در بانه چند شهید داده‌ایم.
- در ماه‌های اخیر خبرهایی درباره کشتن حیوانات باربر قاچاقچیان منتشر شده است. این موضوع حقیقت دارد؟
بله. صحت دارد. ما خودمان هم تذکر داده‌ایم که حتی‌المقدور این اتفاق نیفتد. سیاست و تاکید ما این است که به حیوانات شلیک نکنند، اما ماموران حراست از مرزها می‌گویند که ما ایست می‌دهیم و توجهی به دستور ما نمی‌شود مامور نمی‌داند بار آن حیوان اسلحه، مواد‌مخدر یا چیز دیگری است؛ به همین دلیل مجبور می‌شود شلیک کند، اما با این حال باز هم تاکید ما بر این است که این کار انجام نشود.
