به گزارش ایلنا، کتاب با پیشگفتاری با عنوان "در ستایش فرهنگ گفتوگو" آغاز می‌شود و نویسنده در همان آغاز تأکید می‌کند که "هیچ اصلی بالاتر از آمادگی انسان‌ها برای گفتوگو نیست؛ گفتوگو با «دیگری» به‌عنوان موجودی تاریخی. با پذیرش گفتوگو، خواه ناخواه، پذیرفته‌ایم که تمام حقیقت در نزد ما نیست، بلکه دیگری نیز بخشی از حقیقت را می‌تواند در اختیار داشته باشد. حقیقت مِلکِ طِلق ما نیست و ما یگانه خزانه‌دار حقیقت نیستیم. بنابراین با آغاز گفتوگو، اصل مطلق‌گرایی درهم می‌شکند و آن همانا شک به اعتقاد مسلم به حقانیت خود است".
با آن که گفتارهای این مجموعه هرکدام موضوع و ساختاری مستقل دارند، ولی از انسجام درونی و نگرش یگانه‌ای برخورداند که آن‌ها را به هم پیوند داده است؛ موزائیک‌هایی رنگارنگ که همه درکنار هم، تابلو ستایش‌آمیز فرهنگ گفتوگو را شکل می‌دهند.
ناقد در پیشگفتار کتاب می‌نویسد: "گفتارهایی را که در این دفتر فراهم آورده‌ام، حاصل دیدار سال‌های دور و نزدیک من با «دیگری» است؛ حاصل گفتوگو و نشست و برخاست با مردمان سرزمین‌هایی است که من بیش از سه دهه است در میانشان روزگار می‌گذرانم، با فرهنگ و ادبیات آنان آشنایم و گذشته و امروزشان را می‌شناسم و از جامعه و آداب و رسوم‌شان شناخت دارم".
در نخستین گفتار کتاب با عنوان «سفر رویایی گوته به مشرق‌زمین» دارد، از سفر معنوی یوهان وُلفگانگ گوته، شاعر و نویسنده نامدار آلمانی به مشرق‌زمین سخن رفته است. گوته در «دیوان شرقی- غربی» خود که خسرو ناقد آن را محل تلاقی فرهنگ و ادبیات شرق و غرب، و دیدار و گفتوگوی آن‌ها می‌داند، به ستایش از شاعران و نویسندگان بزرگ فارسی‌زبان پرداخته است.
«صندلی‌های سنگی شهر وایمار» عنوان یکی از گفتارهای کتاب است. این صندلی‌های سنگی که در سال ۲۰۰۰ میلادی در پشتیبانی از طرح «گفتوگوی تمدن‌ها» و در مخالفت با نظریة ستیزه‌جویانة «برخورد تمدن‌ها» توسط هنرمند تندیس‌ساز آلمانی ساخته و در شهر وایمار آلمان پرده‌برداری شد، نمادی است از گفتوگوی فرهنگ‌های شرق و غرب. دو صندلی تراشیده از سنگ خارا و بر فرشی سنگی که که همگان را به نشستن و گفت‌وشنود دعوت می‌کند.
در متن پشت جلد کتاب می‌خوانیم:
" اگر روزی روزگاری گذارتان به آلمان افتاد، حتماً سری هم به‌شهر وایمار در شرق این کشور بزنید. از شهرهای بسیار زیبا و تاریخی اروپاست. البته نه به بزرگی و عظمت اَبرشهرهایی چون برلین، پاریس یا لندن؛ اما فرهنگ‌شهر آلمان است. حتی چند سال پیش از این، یونسکو این شهر را به‌عنوان «نخستین فرهنگ‌شهر اروپا» برگزید. وایمار شهر کلاسیک‌های آلمان است، شهر ولفگانگ گوته و فریدریش شیلر؛ شهر فرانتس لیست است؛ آن‌جا که نیچه جان سپرد و جمهوری وایمار پا گرفت.
در وایمار سراغ پارک شهر را بگیرید. از پارک شهر تا «میدان بتهوون» راه چندانی نیست؛ یکی از میدان‌های زیبای شهر است. در گوشة میدان بتهوون دو صندلی سنگی بزرگ به چشم می‌خورد که روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند. یکی رو به شرق دارد و یکی رو به غرب. هر دو صندلی را از یک قطعه سنگ خارا تراشیده‌اند؛ از یک جنس با رگه‌هایی از بلور نیلگون. جلوتر بروید! صندلی‌ها خالی است و شما را به نشستن و نظاره کردن دعوت می‌کند. نگاه کنید! درست در میان فرش خارا، میان دو صندلی، غزلی از حافظ نقش بسته است، با خط زیبای نستعلیق؛ و در دو سوی فرش دو قطعه شعر از گوته به‌چشم می‌خورد به‌زبان آلمانی. گویی که این دو بزرگ، دور از اغیار در این گوشه از جهان به گفتوگو نشسته‌اند. میزبان گوته است که در وایمار ساکن است و میهمان حافظ".
نویسنده در یکی از گفتارها با عنوان «اقبالِ شیمل» از دلبستگی آنه‌ماری شیمل، اسلام‌شناس فقید آلمانی، به آرا و افکار اقبال لاهوری سخن می‌گوید و در مقاله‌ای پژوهشی با عنوان «شاهنامه در آلمان» از ترجمه‌های گوناگون شاهنامه فردوسی به زبان آلمانی می‌نویسد. مبحثی نیز به جنبه‌های گوناگون مطالعات ایران‌شناسی در سرزمین‌های آلمانی‌زبان اختصاص یافته است.
ناقد در گفتارهای دیگر کتاب، با طرح آرا و افکار و شرح گوشه‌هایی از زندگی شخصیت‌هایی اجتماعی و فرهنگی از کشورهای شرقی و غربی، بحثِ گفتوگو میان فرهنگ‌ها را گسترش داده و از دریافت‌های گوناگون اندیشه‌مندان معاصر از دیانت اسلام می‌گوید. گفتار «ترجمه‌ای شاعرانه از قرآن» از دیگر مطالب کتاب است. نویسنده، افزون بر اینها، در گفتاری به نقد و بررسی ترجمه‌هایی که از شعر شاعران معاصر ایران به زبان آلمانی انجام شده است می‌پردازد.
در آخرین گفتار کتاب، نویسنده با طرح این پرسش که آیا برخورد خشونت‌آمیز تمدن‌ها تنها راهی است که پیش روی جهان متکثر امروز قرار دارد و آیا این راه سرانجام به جنگ و ستیز منتهی می‌شود؟ به نقد گرایش‌های خشونت‌گرایانه در دنیای امروز پرداخته است. ناقد بر این باور است که اگر گسترش «فرهنگ گفتوگو» و ایجاد زمینه مناسب برای رفع تمام اختلاف‌های ملی و بین‌المللی از راه گفتوگو ممکن نگردد، قرن بیست و یکم نیز همانند قرن پیشین که با دو جنگ جهانی و ده‌ها جنگ خونبار و صدها درگیری خشونت‌آمیز پایان گرفت، با خطر جنگ و ستیز و برخوردهای خشونت‌بار در عرصه‌های داخلی و خارجی روبه‌رو خواهد شد. او بر گسترش «فرهنگ گفتوگو» به مثابه «پادزهر» خشونت‌گرایی در عرصة ملی و بین‌المللی تأکید می‌کند.
کتاب «در ستایش گفتوگو» در ۳۰۰ صفحه و در قطع رقعی به بهای ۶۰۰۰ تومان توسط انتشارات جهان کتاب منتشر شده است.
از خسرو ناقد پیش از این، کتاب‌‌های «زندگی به رغم تاریخ»، گزیده‌ای از گفتارها و گفت‌وگوهای لِشِک کولاکوفسکی، فیلسوف نام‌آشنای لهستانی، منتشر شده است. همچنین کتاب «ناکجاآباد و خشونت»، گفتارها و گفت‌وگوهای کارل پوپر، از ترجمه‌های دیگر اوست. هر دو این کتاب‌ها که به تازگی به چاپ دوم رسیده توسط همین ناشر منتشر شده‌اند
