این نخستین پیامی است که بعد از وارد شدن به صفحه اصلی حافظه رقومی ایران که قرار است بزرگ‌ترین کتابخانه دیجیتال ایران باشد دریافت می‌کنم. این در حالی است که اساسا بنده از مرورگر فایرفاکس استفاده نمی‌کنم و مرورگر من کروم گوگل است.خوب همین پیش درآمد و خوش‌آمد‌گویی کافی است تا پی ببرید این حافظه رقومی ایران چقدر هوشمند است؟! زحمت نصب و استفاده از مرورگر اینترنت اکسپلورر که ناامن‌ترین مرورگر جهان است و حفره‌های امنیتی وحشتناکی دارد را به جان می‌خرم و وارد سایت http://dl.nlai.ir می‌شوم.
بر صدر صفحه نوشته شده: به کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران خوش آمدید، حافظه رقومی ملی (حرم) طرحی جهت حفاظت بلندمدت دیجیتال و ارتقای دسترس‌پذیری میراث مکتوب کشور عزیزمان ایران است که با توجه به ماموریت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان فرهنگی از سنوات گذشته طراحی و به اجرا درآمده و هم‌اکنون در برگیرنده هزاران کتاب دیجیتال شده، نسخه خطی و چاپ سنگی قدیمی است.
اپیزود اول: حرم
به سراغ لینک‌های صفحه اصلی حرم می‌روم. در لینک کناری نوشته شده: آیا می‌دانید سیستم کتابخانه دیجیتال دارای امکانات جست‌وجوی تمام متن از محتوا است؟ بنده نمی‌دانستم اما هر چه جست‌وجو کردم نتوانستم به این منابع تمام متن دسترسی پیدا کنم. ولی در عوض فهرستی شبیه نقشه سایت در ذیل این پیام دیده می‌شد که می‌گفت ما 6470نسخه کتاب خطی داریم، 196 کتاب چاپ سنگی و فلان مقدار پایان‌نامه، مقاله، عکس، تمبر و پوستر و موسیقی.
ولی روی هیچ‌یک نمی‌توانی کلیک کنی!
چشمم به این جمله می‌افتد: برای دسترسی به کل منبع باید درخواست عضویت خاص داده شود. لینکی برای درخواست عضویت خاص در کنار این جمله نیست. خودم باید زحمت بکشم در انبار کاه دنبال سوزن بگردم. لینک درخواست عضویت خاص را پیدا می‌کنم. فرم بلند بالایی را پر می‌کنم. موافقت‌نامه‌ای را اجبارا امضا می‌کنم که اصلا وجود خارجی ندارد یعنی باکسی خالی پر از تعهدات. باور کنید شوخی نمی‌کنم. مثل امضای یک برگ کاغذ سفید است که شما همه گونه تعهدی که کتابخانه بخواهد می‌دهید. حتی قادر به خواندن تعهد‌نامه نیستید چون فقط باکس سفید است ! بعد از این مرحله فقط صفحه‌ای باز می‌شود که نوشته شده است: اطلاعات شما دریافت شد. همین! خوب بعد چه کار باید بکنم؟ حدس بزن! آیا اکنون دسترسی به کل منابع به شما داده شده است؟ معلوم نیست. باید صبر کنی. تا کی؟ مشخص نیست. کی کار شیطان است!
با کمال نا امیدی به صفحه اول مراجعه می‌کنم شاید بتوانم راهنمایی یا سرنخی به دست بیاورم. این جمله با حروف بزرگ روی صفحه اصلی نقش بسته است: «به سیستم آرشیو دیجیتال/کتابخانه دیجیتال پاپیروس خوش آمدید. در این سیستم دسترسی عمومی و مدیریت دارایی‌های دیجیتال سازمان با بالاترین کیفیت استانداردهای مورد استفاده در آرشیوها و کتابخانه‌های بزرگ جهان امکانپذیر است. ما رؤیای شما را تحقق بخشیدیم.» لااقل رؤیای من یکی که تحقق بخشیده نشد!
اپیزود دوم: گوگل کتاب
وارد اکانت خودم در گوگل می‌شوم در همان صفحه‌ای که جی‌میلم را چک می‌کنم، لینکی برای ورود به سایر سرویس‌های گوگل وجود دارد، روی گزینه کتاب‌ها ( books) کلیک می‌کنم به سرعت، صفحه اصلی گوگل کتاب باز می‌شود. در صفحه اول آن نمایی طبقه‌بندی شده از تازه‌ترین کتاب‌های ذخیره شده در کتابخانه گوگل دیده می‌شود. در تب وسط صفحه امکان ایجاد کتابخانه اختصاصی با علامت‌گذاری کتاب‌ها، امکان به اشتراک‌گذاری کتاب‌ها با دوستان و امکان سازماندهی کتاب‌های مورد علاقه‌ات فراهم شده است. در همان صفحه بدون حتی کلیک روی صفحه‌ای دیگر، امکان مرور موضوعی کتاب‌ها وجود دارد. در بالای صفحه نیز باکس جست‌وجو با امکان جست‌وجوی پیشرفته قرار داده شده است با همان لوگوی آشنای گوگل. با پیدا کردن کتاب مورد نظر براساس فهرست موضوعی روی آن کلیک می‌کنم، متن کامل باز می‌شود و می‌توانم آن را بخوانم یا درون آن نیز جست‌وجو کنم.
در کنار هر کتاب باز شده، لینکی از کتاب‌های مشابه به شما پیشنهاد می‌شود که امکان خریداری مستقیم از فروشگاه کتاب یا مطالعه آنلاین آن وجود دارد. به همین راحتی!
براساس الگوریتم شمارش گوگل، تعداد کتاب‌های عالم رقمی بالغ بر حدود 130میلیون کتاب است. شاید شما هم اخباری از پروژه دیجیتال کردن کتاب‌های موجود در سراسر جهان توسط گوگل شنیده باشید. این پروژه که طی آن گوگل درصدد است با اسکن‌کردن تمام کتاب‌های جهان، آنها را به شکل فایل‌های رایانه‌ای درآورد، به نوبه‌خود مخالفان و موافقان بسیاری داشته و دارد. به هر حال در کنار همه این مباحث ممکن است این سؤال به ذهن بیاید که اصولاً چند کتاب در جهان وجود دارد؟
گوگل با استفاده از الگوریتم خاص محاسباتی خود این زحمت بزرگ را تقبل کرده و تعداد کل کتاب‌های موجود در عالم را اعلام کرده است: حدود 130میلیون جلد کتاب. به گزارش ایتنا به نقل از تلگراف، رقم دقیق این تعداد برابر است با 880/864/129 کتاب.
مسلما شمارش همه کتاب‌های جهان، کاری دشوار و شاید هم در ظاهر نشدنی باشد. نخستین دشواری این است که تعریف دقیق کتاب چیست و آیا به‌عنوان مثال چاپ‌های مختلف «هملت» را باید یک عنوان به حساب آورد یا آنها را جداگانه شمارش کرد. براساس این گزارش، گوگل در وبلاگ Google books روش خود را برای شمارش تعداد کتب موجود در جهان اعلام کرده است.
نکته دوم این است که گوگل وجود یک نسخه از کتاب را ایده‌آل می‌داند.
گوگل خاطرنشان کرده است تعریف این شرکت از کتاب، نزدیک به آن چیزی است که توسط مؤسسه استاندارد ISBN عرضه شده است. ISBN یا همان شابک، مخفف عبارت شماره استاندارد بین‌المللی کتاب بوده و شماره استاندارد شناسایی بین‌المللی است که به کتاب‌های منتشرشده منسوب می‌شود.
