از این 15 گرایش البته در سال‌های گذشته به ندرت حتی نیمی از آنها برگزیده داشته‌اند و همواره هیات داوران، با سختگیری عجیبی، حداکثر به اعلام نام چند تقدیری بسنده کرده‌اند. این اتفاق و مشکلات اجرایی دیگر -که مثل همیشه در رأسش، بودجه قرار می‌گیرد- سبب شد از 2 سال پیش، جشنواره سالانه کتاب سال دفاع مقدس، به دوسالانه تغییر ماهیت دهد و انتخاب آبان امسال، نخستین دوسالانه کتاب دفاع مقدس پس از12 دوره برگزاری خواهد بود.
البته این ماجرا، شاید بیش از آنکه به شکل مستقیم مسئولان را به دوسالانه شدن کار مجاب کرده باشد، غیرمستقیم عمل کرده است؛ چراکه برای برگزار نشدن جشنواره سال گذشته، دلیل قانع‌کننده‌ای وجود داشت. سال گذشته، بعد از
3 سال تاخیر، سرانجام پس از گذشت 29 سال از آغاز جنگ، جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس برگزار شد و مسئولان، ترجیح دادند کتاب سال دفاع مقدس را برگزار نکنند. بگذریم.
اینکه چطور در 12 دوره گذشته، داوران نتوانسته‌اند هر سال از حدود 400 کتاب، برگزیده‌های‌شان را انتخاب کنند و اصولا ملاک در انتخاب نفر نخست، مقایسه است یا خیر، حکایت قابل تحلیلی است اما در هر صورت، حالا که سیزدهمین دوره با یکسال فاصله و دوسالانه برگزار می‌شود، می‌توانیم امیدوار باشیم این بار، برگزیده‌های هر 15 رشته، معرفی شوند‌ولی این بار و از همین 2 سال پیش اتفاق دیگری نیز افتاده است؛ اتفاقی که با «دا» به اوج رسیده و حالا ادامه دارد.
در طول 2 سال گذشته، تقریبا همه، همه آنها که به شکلی در عرصه کتاب دفاع مقدس فعالند، از نویسنده و راوی و ناشر، از بین همه این 15 رشته، به شکلی افراطی و عجیب، به خاطره می‌پردازند. این اتفاق سبب شده است حالا به‌طور میانگین از هر 2 کتاب جدی مرتبط با جنگ، یکی خاطره باشد و از همین حالا می‌توان پیش‌بینی کرد که دوسالانه کتاب دفاع مقدس از این دوره، با مشکل جدیدی روبه‌رو خواهد بود؛ مشکل تازه‌ای که کار انتخاب را سخت می‌کند اما البته در کالبد کتاب‌های این حوزه، روح تازه‌ای نیز دمیده است.
جالب اینکه در آمار کتاب‌هایی که در داوری دوره سیزدهم رقابت خواهند کرد، این نکته به روشنی قابل مشاهده است. در این دوره که مجموع کتاب‌های 2 سال داوری می‌شوند،804 کتاب رقابت می‌کنند و آنطور که دبیرخانه جایزه گزارش کرده است، از این تعداد، 300 عنوان، خاطره‌اند؛ آماری خیره‌کننده که نشان می‌دهد گونه خاطره در این 2 سال چه میزان رشد داشته است.
البته برای تحلیل دقیق‌تر این موضوع می‌توان بین سال 87 و 88 نیز تفکیک قائل شد که اگرچه این آمار در دسترس نیست اما بدون شک، سال 88 رشد قابل ملاحظه‌ای نسبت به 87 داشته است؛ همان طور که 89 نسبت به 88.این روند بدون تردید در نقطه‌ای به اشباع رسیده و شاید دوباره سیر نزولی نیز بیابد اما فعلا آنچنان رشد کرده که حتی از بخش شعر نیز پیش افتاده و در مقام نخست ایستاده است.
پیش از این بخش شعر، بیشترین تعداد آثار را به‌خود اختصاص داده بود، اما امسال آن طور که دبیر جایزه،گفته است، خاطره، بخش شاخص خواهد بود. محمدرضا سنگری که امسال نیز مثل چندین سال گذشته، دبیر علمی کتاب دفاع مقدس است، می‌گوید: «از نظر تعداد کتاب‌ها بعضی از حوزه‌ها کمتر و بعضی غنی‌ترند و البته امسال باید حوزه خاطره را بخش شاخص جشنواره نامید و حجم این دسته از آثار حتی از شعر هم جلو زده است.»
جمع‌بندی سنگری که چندین دوره آثار را دیده و به شناخت خوبی از فضای کارهای کتاب دفاع مقدس رسیده، می‌گوید: «در مجموع باید اذعان کرد که فضای ادبیات دفاع مقدس تقریباً از شکل سنتی خودش خارج شده و الان ژانرهای ادبی دیگری در حال چهره شدن هستند. حوزه زندگینامه داستانی آرام آرام بر شعر غلبه کرده و اتفاقات خلاقانه‌ای هم در حوزه‌هایی مانند وصیتنامه، نامه، یادداشت روزانه و ادبیات کودک و نوجوان در حال رخ دادن است.»
حالا 70 داور جشنواره سیزدهم در 15 گروه مختلف، حدود 2 هفته است که داوری این804 کتاب را شروع کرده‌اند و به‌طور قطع، گروه خاطره، کار بسیار سخت‌تری به نسبت باقی گروه‌ها خواهد داشت. سنگری در این باره می‌گوید: مجموعاً 804 عنوان کتاب برای ارزیابی در این دوره از جایزه، گردآوری یا به دبیرخانه ارسال شده و سرداوران گروه‌های 15گانه مشخص شده‌اند که بعضی از آنها تیم داوری خود را هم انتخاب کرده‌اند و عملاً داوری آثار آغاز شده است.
تیم‌های داوری بین 3 تا 7 نفرند، هر چند ممکن است به خاطر تعدد آثار در برخی بخش‌ها 2 گروه 5نفره کار ارزیابی را بر عهده بگیرند. همچنین در شاخه‌هایی که خواندن آثار وقت زیادی می‌طلبد و داوری آنها دشوار است، از گروه‌های موازی داوری در مرحله اول استفاده می‌شود.
البته مثل همه جایزه‌های دولتی، نمی‌توانیم دست کم تا برگزاری مراسم پایانی، به اعلام نام هیچ کدام از داوران امیدوار باشیم، هرچند که سرداوران مشخص شده‌اند. آن طور که سنگری همین 3 روز پیش به مهر خبر داده است، داوری10 رشته تا پایان ماه رمضان، تمام می‌شود.
سنگری، 6 شهریور گفته بود: داوری در یک بخش از جایزه به پایان رسیده، در بعضی بخش‌ها در مراحل پایانی است و در تعداد دیگری از قسمت‌ها هم مرحله دوم خود را سپری می‌کند. فکر می‌کنم از میان 15 رشته جایزه دست کم در 10 بخش داوری تمام شود.
جالب اینکه از همین حالا نبود برگزیده در برخی رشته‌ها معلوم است؛ از جمله «داوری در رشته نثر ادبی تمام شده است اما این رشته برگزیده‌‌ای نداشت و تعدادی اثر حائز عنوان تقدیری شناخته شدند.»سنگری درباره اعلام نام سرداوران جایزه پیش از مشخص شدن نتایج و احتمال ایجاد شبهه ناعادلانه بودن نتایج نیز می‌گوید: «فکر نمی‌کنم چنین اتفاقی بیفتد چون داوران جایزه نوعاً معلوم است که چه کسانی هستند.
اما اگر داوری آنقدر متزلزل باشد که فاش شدن نامش، روی داوری او تاثیر بگذارد، بهتر است که اصلاً چنین داوری انتخاب نشود. داوران ما چهره‌های شاخص و توانایی هستند و سال‌های سال تجربه کار داوری دارند و مطمئن هستم که اعلام نام آنها در کار داوری تاثیری نخواهد گذاشت.»
