سالها اداره تهران و توجه به نیازهای شهروندان این سازمان را به هیأت مجموعه‌ای بزرگ در آورده، که شرکت‌ها و سازمانهای مختلفی را تحت پوشش خود دارد.
شهرداری تهران با داشتن در حدود 78 شرکت در زیر مجموعه خود و سرمایه‌گذاری در بسیاری از مراکز تجاری پایتخت دارایی‌های فراوانی را به عنوان منبع مالی و حمایتی برای انجام فعالیت‌های عمرانی تعریف کرده است.
بودجه این سازمان بزرگ درسال بیش از دوهزار میلیارد تومان بین40تا 50 میلیارد دلار بوده و لزوم شفاف‌سازی در نحوه انجام خدمات شهری ضروری به نظر می‌رسد. از سویی شهرداری تهران هر ساله به دلیل رفع مشکلات شهری و انجام پروژه‌های عمرانی مختلف به منظور فراهم آوردن تسهیلات بیشتر برای شهروندان هزینه‌های قابل توجهی را متحمل می‌شود. به ویژه اینکه انجام بسیاری از پروژه‌ها نیازمند صرف بودجه‌های کلان و اختصاص اعتبارهای گسترده‌ای است.
با مروری بر تاریخچه صد ساله شهرداری و توجه به عدم شفافیت مالی در نظام مالی این سازمان همواره مشکلات بی پایانی را برای مدیران مختلف در دوران‌های گوناگون به وجود آورده است.
بسیاری از مدیران ارشد و مدیران میانی شهرداری تهران در طول یک قرن فعالیت این سازمان به دلایل مختلف از جمله فساد مالی از کار بر کنار شده‌اند. اما هیچگاه در طول سالیان گذشته نظام مالی این سازمان عریض و طویل مورد توجه قرار نگرفت تا موجب کارآمدی بیشتر شهرداری را فراهم آورد و از سویی زمینه هرگونه شائبه را در این مورد از میان بردارد. از سویی گردش مالی شگفت‌انگیز این نهاد هر گونه امکان تغییر در آن را غیر ممکن می‌ساخت و شهرداری تهران با توجه به داشتن دارایی‌های بسیار زیاد و حتی حیرت آور به هیأت شیری بی‌اثر در عرصه کلان شهری پویایی و کارآمدی خود را از دست می‌داد.
اما این روند در سال 85 پایان یافت و تنها نهاد اداره کننده پایتخت ناگهان جامه کهن از تن درآورد و سیمایی دگرگون یافت و با تکیه بر الگوهای جدید توانست چهره‌ای نو از خود به تصویر کشد.
شاید هنگامی‌که بسیاری از پروژهای عمرانی شهر تهران در‌هاله ای از ابهام فرورفته بود و کمتر کسی می‌توانست تصویری روشن از پایان آن را در ذهن مجسم کند و درست در روزهایی که شهرداری تهران با مشکلات مالی فراوان دست به گریبان بود ناگهان انقلابی در نظام مالی آن به وجود آمد و شهرداری توانست بر اساس شیوه‌ای نوین ساختار مالی خود را ساماندهی کند و به یکباره ثروتی عظیم را برای خود به وجود آورد و خیلی زودتر از آنچه همگان فکر می‌کردند عملیات ساخت بسیاری از طرح‌های عمرانی خود را ساماندهی کند و شهر را که از مدت‌ها پیش در بن بستی ناخواسته مانده بود به ناگاه نجات بخشد.
این انقلاب در نظام مالی شهرداری یک تحول جدی در نهادی بود که همیشه با مشکلات مالی گریبانگیر بود و امکان رهایی از آن به هیأت رویایی دست نیافتنی درآمده بود.«تغییر نظام مالی از نقدی به تعهدی».
ماجرا چیست؟
از سالها پیش قرار بر این بود که هر آنچه در سازمانهای دولتی به صورت نقدی پرداخت و دریافت می شود محاسبه شود. بنابراین قابل تصور بود که خیلی زود درآمد شرکت‌ها و سازمان‌ها صورتی تازه یابد.
اگرچه این نگرش نمی‌توانست بسیاری از معاملات و مبادلات مختلف شرکت‌ها را که به صورت نقدی انجام نمی‌شده تحت پوشش قرار دهد. به ناچار فهرست بلند بالایی از مبادلات سازمان‌ها که به شیوه تعهدی انجام می‌گرفت از دایره تنگ این محاسبه کنار گذاشته شد و موجب ظهور بحران‌های گوناگونی در سطوح مختلف سازمانهای متعدد شد. شهرداری تهران نیز به مانند تمام شرکت‌ها و سازمان‌ها با اعمال این روش در نحوه محاسبات خود به نوعی پا در دایره‌ای گذاشت که پیشتر شعله‌های سوزان ناکارآمدی‌اش بسیاری از ادارات را در بر گرفته بود.
سالها بر این مدار گذشت و تجارب بسیاری از کشورهای بزرگ صنعتی مهر تائیدی بر ناکارآمدی این شیوه محاسبه زد. اما باز هم این شیوه مخدوش همواره مورد توجه ادارات و نهادهای زیر مجموعة آنها بود.
بلاخره شهرداری تهران در اقدامی‌قابل توجه این نظام فرتوت و ناکارآمد را به حاشیه راند و با به کارگیری شیوه جدید حسابرسی مدیریت جدید شهری را با مفاهیم جهان جدید پیوند زد. در واقع شهرداری تهران با بهره‌گیری از این روش توانست راه بسیاری از اقدامات ابهام‌انگیز و توام با تردید را ببندد و از سویی با به کارگیری سیستم تعهدی به جای نقدی امکانی را برای مدیریت شهری فراهم آورد تا از پتانسیل‌های ذاتی شهرداری استفاده کند.
به عنوان نمونه شهرداری تهران با محاسبه دارایی‌های خود در 78 شرکت زیر مجموعه موفق شد میزان دارایی‌های خود را در مجموع به میزان 30 هزار میلیارد تومان برساند. این اندازه اعتبار مالی با استفاده از روش نوین راهی مطمئن و تازه بود که مدیریت شهری با تکیه بر آن توانست اعتبارات نقدی بسیاری را به خدمت بگیرد و بسیاری از پروژهای شهری را با فعالیت شبانه روزی به‌سامان برساند.
نگاهی دوباره
سیستم مالی نقدی سالها در شهرداری تهران موجب بروز بسیاری از مشکلات شده بود. از سویی ارقام نجومی‌که هر ساله در تراز نامه شهرداری دیده می‌شد به نوعی حساسیت ویژه‌ای را به وجود آورده و انعکاس نامتقارن هزینه‌ها و درآمدها در سیستم حسابداری نقدی را موجب شده بود و از سویی دیگر زمینه‌ای مساعد را برای هرگونه سوءاستفاده افرادی فراهم آورده بود که به منابع مالی کلان شهرداری دسترسی داشتند وجود 140میلیارد تومان چک برگشتی که متعلق به بخش‌های مختلف دولتی و غیر دولتی و بخشی هم مرتبط با اشخاص حقیقی و حقوقی در شهرداری عملا بدون استفاده باقی مانده بود که با فعال کردن شیوه حسابداری تعهدی این چک‌ها مورد استفاده قرار گرفت و به عنوان اعتبار در مراکز مالی به کار گرفته شد.
از سویی شهرداری تهران تعهدات بسیار زیادی در سطوح مختلف داشت که در هیچ بخشی از مراکز و ادارات شهرداری به ثبت نرسیده بود و به عنوان تعهدات پنهان از آن یاد می‌شد که با فعال سازی سیستم تعهدی بسیاری از این تعهدات به عنوان مطالبات شهرداری به ثبت رسید و زمینه‌ای برای اعتباربخشی به شهرداری فراهم کرد. هنگامی‌که شهرداری تهران 78 شرکت تابعه خود را به عنوان بزرگترین دارایی‌های خود به حساب آورد، بسیاری از دارایی‌های این سازمان در شرکت‌های مختلف ناشناخته بود وشاید کمتر کسی از آن اطلاع داشت.
به عنوان نمونه 12در صد از فروشگاه‌های زنجیره ای رفاه به شهرداری تهران تعلق داشت که این دارایی شهرداری در هیچ کدام از بخش‌های مالی به ثبت نرسیده بود.یکی دیگر از موانع و مشکلات شهرداری در شیوه حسابرسی نقدی محاسبه کمتر از پنجاه درصد از تعهدات مالی شهرداری بود که در سیستم نقدی نشان داده نمی‌شد.
این مشکلات و بسیاری دیگر از مشکلات که صرفا به دلیل نوع خاص ثبت حساب‌ها به وجود آمده‌اند. در نتیجه می‌توان چنین عنوان کرد که با تغییر سیستم حسابداری شهرداری منابع بسیاری که به صورت نهان و غیر استفاده در اختیار شهرداری بوده، آشکار شده و در اختیار شهرداری قرار گرفته‌است .
